IMAG0313 (3)

Utwory literackie

i 60 -

burutlu, lekutki, miękutki, nowutki, starutki, mokrutki, zdiowutl| prawutko na mnie. Na Mazowszu panują: samiutki, grubiutki leciutki, mięciutki, nowiutki, dobrzutki, mokrzutki, starzutki.

113. Krrrokodyla daj mnie, luby!, napiszę tobie o łyin, :₈ jemu mówiłem, nie boję się jego, widziałem ciebie w autobusie mówi się w części Pomorza i na północnym wschodzie Polski Tak mówią i piszą ludzie pochodzący z Wileńszczyzny, z kresów pn.-wschodnich. Na tych terenach nie używa się zaimkowy^ form enklitycznych mi, ci, mu. cię. go, ale się stosuje formy tz% pełne mnie, tobie, jemu, ciebie, jego. A 357, 358; B. Krejj. Oboczne formy zaimkowe typu jego 11 go i jeji II ji w języku polskim, Poznań 1962.

114. Baca nas, baca nas! Baca to wyraz podhalański, podobnie jak juhas, gazda, szałas, kierdel, redyk, kornuta ‘rogata owa’, turnia, gron, wanta, piarg, perć, siklawa, kosówka, fereem ‘paproć’ i wiele innych. Również w innych dialektach i gwarack jest wiele wyrazów typowych, wyłącznie lub przede wszystkim występujących na danym terenie. Śląskie są np.: siedlak ‘bogatt gospodarz’, starzyk ‘dziadek’, synek ‘chłopiec’, Swaczyna podwieczorek’, kopruch ‘komar’, grot ‘ceber’, oje ‘dyszel wozu' dokorzĄt ‘na oścież’, strom ‘drzewo’, szczyrk ‘żwir’. Dla Wielkopolski, głównie zachodniej, charakterystyczne są wyrazy: potu rzyna ‘poprawiny po weselu', zabląże ‘sąsiek w stodole’, pierdol) ‘plotki’,pogrulać ‘pognieść’, oceraćsię ‘oprzytomnieć’, wydbad ‘dożywocie’. Wyłącznie na Kaszubach występują wyrazy: kipltji ‘opałka pleciona’, palecznik ‘naparstek’, stawka lub bietka kleph w beczce’, buła ‘byk’ i inne.

IM 3 o

Niektóre wyrazy i znaczenia występują tylko na zachodzie Polski, inne na wschodzie, podobnie na południu i na północy. Zasięgi zachodniopolskie mąją np.: sadek ‘beczułka’, węborek ‘wiadro’, glapa ‘wrona’, gularz ‘indyk’, starka, staruszka ‘babka’. ciepnąć ‘rzucić’; wschodni opolskie: kociuba ‘pociasek lub pogrzebacz’, koromysło ‘nosidła do konewek lub wiader’, krągty ‘okrągły’, raby, rabowiaty ‘różnobarwny’; południowopolskie: dęga, dąga ‘klepka w beczce’, tracz ‘tartak’, powała ‘sufit’, karpiel ‘brukiew’, płoszczyca ‘pluskwa’, mrowca ‘mrówka’, spólnik ‘sąsiad’; północnopolskie: paśnik ‘pastwiskopapla ‘topola’, muchór ‘komar’, pułap ‘sufit’, kupać ‘kupować’.

115. Zasadził dziadek rzepkę w ogrodzie. Dziadek (rzadziej dziaduś, dziadunio, dziadzio itp.) panuje na większym - wschodnim i obszarze kraju. Na mniejszym — zachodnim — starzyk (Śląsk), starek (Kaszuby, Wielkopolska), też staruszek, starzyczek, stary ojciec. Poza tym na północy jest dość powszechny grósek (grózek) i opa, też lólek, babuś, dadek. A 568; M. Szymczak, Nazwy stopni pokrewieństwa i powinowactwa rodzinnego w historii i dialektach języka polskiego, Warszawa 1966.

116. Pojedziem do babci. Babka, babcia, babusia, busia, babula, babunia i podobne nazwy panują w większej — wschodniej - części Polski, starka, staruszka, stara matka — na mniejszym obszarze zachodnim. Na północy występuje też gróska,'oma, lóla, doda. A 567.

117. Jaka matka, taka dziewka. Dziewka, też dziewucha, dzio-hicha, dziotcha oznacza ‘córkę’ w południowej części Polski; na