~LWF0017 (3)

36

Gladsheim, który miał być hofem bogów i Vingolf, określony przezeń jako hórg bogiń (A. Holtsmark 1964, 43).

Wtedy też Asowie tworzyli bogactwa (aud smidodo) i dali początek najważniejszym kunsztom, a przynajmniej sztuce kowalskiej, tworząc odpowiednie dla niej narzędzia (Vsp. 7; Gylf 14).

Voluspa (9-18) wiąże powstanie Karłów i ludzi z czasem tworzenia porządku świata. Do dwóch rodzajów istot pierwotnych, Olbrzymów i Asów, powstałych przed zbudowaniem świata z ciała Ymira bez widocznego udziału jakiegoś ich stwórcy dołączają teraz dwa nowe rodzaje istot. Karły i ludzie podobni są do siebie przez sposób powołania ich do życia. I jedni, i drudzy powstają z ukształtowanej już materii świata i swe powstanie zawdzięczają osobom swoich stwórców. Główną różnicę stanowi fakt, że w mitologii nordyckiej (nie inaczej jak w Biblii) rodzaj ludzki od początku stworzony jest w dwojakiej postaci mężczyzny i kobiety, z wszystkimi tego konsekwencjami. Tymczasem wśród Karłów istnieje jedynie płeć męska⁴¹.

Jako pierwsze powstały Karły. Voluspa (9) nie mówi wprost, że stworzyli ich bogowie (regin), ale to właśnie sugerują słowa:

Na stolcach losu wszyscy rządzący Zasiedli świętych czarów bogowie.

Radząc kto winien władcę Karłów stworzyć⁴² z Brimira kovi i z Blaina kości.

Odpowiedzi na kogo padło nie poznajemy, ale kolejna strofa opisuje efekty decyzji bogów:

Wtedy Módsognir stworzony został główny wśród Karłów, a drugi Durin; ci na kształt ludzki zrobili z ziemi już rzeszę Karłów, jak rzecze Durin.

Brimira i Blaina uznaje się zgodnie za tożsamych z Ymirem, co potwierdza Snorri (Gylf. 14). Ponieważ zaś ciało Ymira stało się tworzywem, z którego powstały ziemia i woda, to powstanie karłów „z Brimira krwi i z Blaina kości” nie

⁴¹    Dyrgia, forma żeńska od dvergr (karzeł) pojawia się dopiero w późnej Thjalar Jóns sadze, patrz G. Steinsland 1983, 85.

⁴²    Jako „władcę karłów” tłumaczę słowa dverga dróttin, powszechnie tłumaczone jako „rzeszę karłów”. Genetivus dverga nic jest tu przedmiotem sporu, sądzę jednak, że drótlim to nic accusati-vuspluralis od dróti (rzesza, tłum) jak przyjęto w większości tłumaczeń i analiz, ale accusaiivas sin-gularis od dróltinn, „władca”, co lepiej pasuje do sensu strof 9-10 Voluspa, gdzie bogowie tworzą jedynie naczelnika Karłów Módsognira i jego pomocnika Durina, a ci dopiero zajmują się stworzeniem tłumu Karłów.

kłóci się z wątkiem ich powstania z ziemi. Snorri twierdzi wręcz, iż Karły za sprawą bogów wylęgły się jak robaki w ciele zabitego Ymira i tam żyły, tyle że z woli bogów obdarzone zostały ludzkim rozumem i postacią, i bytują do dziś w tym kształcie w ziemi i w skałach. Snorri redagując swoją relację o powstaniu Karłów na podstawie Voluspa zmienił zawarty w niej motyw powstania Karłów „z ziemi” na ich powstanie „w ziemi”. W ten sposób nawet początki życia ludu Karłów sprowadzone zostały pod ziemię. Motyw sposobu stworzenia Karłów (abstrahując od analogii do stworzenia Adama przez Boga Ojca) znajduje paralelę w opowieści o ulepieniu przed pojedynkiem Thora z Hrungnirem glinianego Olbrzyma Mokkurkalfiego.

Karły występują w mitologii nordyckiej jako istoty mądre i uzdolnione w rzemiosłach, a szczególnie w kowalstwie i złotnictwie. Wszystkie mityczne atrybuty bogów są ich dziełem. Przejmują więc od bogów ich kompetencje w tej dziedzinie. Jako istoty obdarzone ludzką postacią i intelektem są Karły istotami bliskimi bogom i ludziom (M. Clunies Ross 1994, 164), zarazem jednak podziemny tryb życia i zamiłowanie do pracy wskazuje na ich podobieństwo do Olbrzymów. Nie można się wręcz oprzeć wrażeniu, że Asowie, wynalazcy kowalstwa, stwarzając Karły powołują do życia istoty, które mają ich uwolnić od pracy.

Po opisie stworzenia Karłów przez Módsognira i Durina Voluspa (11-16) w tak zwanym dvergcitcil (wyliczeniu Karłów) wymienia ich imiona. Potem pieśń nawiązuje do sceny przedstawiającej obrady bogów. Wieszczka opowiada (Vsp. 17-18):

Wtedy trzej z owej przybyli rzeszy mocni i miłościwi Asowie, do domu; znaleźli na lądzie, w niemocy leżących,

Aska i Emblę, wolnych od losu.

Ducha nie mieli, rozumu nie posiadali, ciepła ni głosu, ni podobieństwa do bogów.

Ducha dał Odyn, rozum dał Hoenir. ciepło dał Lodurr i podobieństwo do bogów.

Stworzenie ludzi było więc po części dziełem bogów, ściślej trzech Asów -Odyna, Hoenira i Lodura. Według Snorriego Sturlusona (Gylf. 9) stwórcami byli jednak „synowie Bura”, czyli Odyn i jego bracia Wili i We. Pisze on tak: „Gdy synowie Bura szli wzdłuż morskiej plaży, znaleźli dwa pnie; wzięli je i uczynili z nich ludzi; pierwszy dał im dech i życie, drugi rozum i ruch, trzeci wygląd, mowę, słuch i wzrok; dali im ubiór i imiona, mężczyzna nazywał się odtąd Ask, a kobieta Embla, i od nich pochodzi ród ludzki”, który zamieszkuje w Midgar-dzie. Zauważmy, że Snorri nie powtarza tu wiernie wersji z Yoluspa. Nie tylko