~LWF0085 (2)

156

wach ujętych z profilu i z warkoczykiem, splatającym się z ciąłem. Upowszechniły się one od końcaT IX w. do końca X w. i zostały nazwane sty-lem Jelling-(ryc. 76; tabl. V, 2). Zbliżone rozwiązania stosowali zwolennicy tzw. stylu Mainmen w 2 połowie X w. i początku XI w. Motyw zwierzęcia był tam bardziej podkreślony za pomocą punktowania powierzchni, jako tło pojawił się ornament roślinny (ryc. 46JT^ajświetniejszym przykładem tego kierunku jeśFrellef na znanym kamieniu z Jelling, wzniesionym z rozkazu Haralda Sinozębego. Być może na kształtowanie się niektórych wątków miały wpływ wzory iryjskie lub anglosaskie, które wikingowie poznawali wówczas na Wyspach Brytyjskich.

hyc. 76. Motywy zdobnicze w stylu Borre (lewy) i Jelling (prawy) na sprzączkach z Birki. Wg M. Sten-

b erg er a

Nowością w sztuce skandynawskiej X w. było zastosowanie ornamentu roślinnego. Propagowali go m.in. złotnicy z Hedeby, którzy swe wyroby zdobili czasem karolińskim motywem akantu. Ze sztuki przedromańskiej,. anglosaskiej i ottońskiej pochodziła najpewniej większość wątków tego typu, choć w niektórych przypadkach można się domyślać również orientalnych wzorów. Pewne elementy roślinne były już widoczne w stylu Jelling i zwłaszcza Mammen, pełny wyraz znalazły one jednak dopiero w tzw. stylu Eingerike, stosowanym od końca X w. do końca XI w. Wątki roślinne pokrywały nieraz całą zdobioną powierzchnię, chociaż trafiały się również tradycyjne przedstawienia bestii splecionej z podobnym do węża potworem (ryc. 79; tabl. XV, 3). Wiele z tych motywów spotykamy na pomnikach kamiennych tamtej doby (ryc. 78).

Ryc. 77. Kamienny krzyż tzw. Gauta z Kirk Mickael (Wyspa Man). Wg i). M. Wilsona

Musimy pamiętać jednak, że ten obraz normańskiej sztuki zdobniczej jest dość jednostronny, gdyż oparty głównie na zachowanych zabytkach metalowych oraz ograniczonej ilości rytów kamiennych. Z rąk ówczesnych artystów wychodziły również inne dzieła, jak np. nie zachowane w większości wyroby drewniane. Świetny zespół z Oseberg, a później norweskie kościoły z 2 połowy XI w. pozwalają docenić wysoki poziom normaóskićgo zdobnictwa w tym nietrwałym surowcu⁷⁶.

Sztuka normańska okresu wikińskiego odzwierciedla rozmach i prze-

⁷⁶ Por. tu zwłaszcza Shetelig, [w:] Osebergfundet 1917-1928, t. 3, jak też gdy chodzi o zdobnictwo szczątkowo zachowanych tkanin z tego zespołu B. Hougen 1940.

temat bogatego zdobnictwa drewnianego stylu Urncs zob. łącznie Wilson, Klindt -Jensen 1966, s. 147 n.