~LWF0113 (2)

228

żebnego losowania. Jako jej posiadacz spełniać ma w nim najwyraźniej funkcje kapłańskie.

To, dlaczego uda mu się przeżyć ragnarók, tłumaczy mit o jego pobycie u Wanów. Po wojnie Asów z Wanami Hoenir trafił do nich przy pojednaniu obu plemion jako zakładnik. Był on potężnym i bardzo przystojnym mężczyzną (mi-kil madr ok inn vaensti), Wanowie więc, kierując się jego dostojnym i pięknym wyglądem uczynili zeń swego wodza. Hoenir jednak zdawał się we wszystkim na Mimira, a gdy go nie było unikał podejmowania decyzji, mówiąc „nich radzą inni” (radir adri). Wanowie uznali zatem, że przy wymianie zakładników zostali oszukani, co przyczyniło się do opisanego już tu zamordowania przez nich Mimira (Ynglinga saga 4). Jedną z funkcji tego mitu mogło być wytłumaczenie, skąd Odyn ma głowę Mimira (F.R. Schróder 1918, 246).

Dawność postaci Hoenira potwierdza Haustlong (3-4) skalda Thjodolfa or Hvini, który opowiadając mit o Thjazim, wymienia go pod znanym nam przydomkiem fet-Meili w triadzie wraz z Odynem i Lokim. Nie gra on jednak w opowieści żadnej istotnej roli, chyba że przypiszemy mu winę za to, iż ogień, jaki rozniecili bogowie, by upiec w nim wolu, nie miał w sobie mocy (Skald-skap. 1). W Reginsmal (wstęp prozą; także Skaldskap. 39) wymieniony jest ponownie wraz z Odynem i Lokim w opowieści o zrabowaniu przez nich skarbu Andvariego. Jego postać przewija się też w późnych źródłach. W Huladar sadze pojawia się wraz z Lokim jako dworzanin króla Odyna. W ludowych pieśniach z Wysp Owczych, zwanych Loka-thattur (być może opartych na dawnych nor-rońskich podaniach), Hoenir pojawia się ponownie wraz z Odynem i Lokim, i we trójkę pomagają pewnemu gospodarzowi przechytrzyć Olbrzyma¹. Hoenir jest więc stałą postacią triady Odyn-Hoenir-Loki (lub Lodurr), nie gra w niej jednak żadnej znaczącej roli. Szczególne związki wydają się go łączyć z Odynem. Snorri (Skaldskap. 15) nazywa go bowiem jego nieodłącznym towarzyszem, razem z nim zasiadającym na ławie, często z nim rozmawiającym i towarzyszącym mu w wyprawach (sessi, sinni, mali Odins). W Haustlong (3 i 7) kenning Hoenis vinr (Haustlong 3, 7) odnosi się już jednak raczej do Lokiego, drugiej postaci zajmującej nas triady.

Postać Hoenira nie rysuje się całkiem jednoznacznie. Jego cechy pozytywne jako człowieka potężnego, przystojnego i szybkiego w biegu tyczą walorów fizycznych. W micie o wymianie zakładników wyraźnie widać natomiast zarzut, że Hoenirowi brak było rozumu lub odwagi. W Sogubrot af fornkonugum (3) określony został wręcz jako najbardziej lękliwy z Asów, i nie jest to chyba (jak chciał E. Elgqvist 1957, 171) chrześcijańska reinterpretacja jego postaci. Bardziej już przekonuje teza Jana de Vriesa, który sugerował, iż był to bóg rozważnego i uroczystego milczenia oraz ceremonii kultowych. Argumentem za taką tezą może być jego rola w świecie odrodzonym po ragnarók. De Vries ciekawie też zinterpretował rolę pary Mimir-Hoenir, w której cichy namysł Hoenira łączyłby się z jego interpretacją przez usta Mimira - razem tworzyli cenną całość, osobno byli bezużyteczni, czego nie zrozumieli Wanowie². Można też jednak brak inteligencji i ducha u Hoenira rozumieć w ten sposób, że oddał on je ludziom w chwili ich stworzenia. Próbowano wreszcie w postaci Hoenira dostrzec hipostazę Odyna i uosobienie lepszej strony tego boga (A.V. Stróm 1975, 128; H. Beck 2000, 55). Hoenir byłby więc dobrym Odynem, a gorsze jego cechy otrzymałby Loki, który wraz z Hoenirem wchodził w skład triady Odyn-Hoenir-Loki.

9.3. Ullr

Według Snorriego Sturlusona (Gylf 31; Skaldskap 4 i 14) Ullr był synem Sif i pasierbem Thora, nie wiemy jednak kto był jego ojcem, choć można o to podejrzewać Lokiego³. Imię Ulla pochodzi od germańskiego rdzenia zachowanego w gockim wulthuz (por. łac. vultus, oblicze, staroangielskie wuldor, chwała) i oznacza blask, wspaniałość (J. de Vries 1962, 633). Jego imię pojawia się już w III wieku n.e. w runicznym napisie wulpupewaR na skuwce od miecza z Thorsbjerg, inskrypcja może oznaczać „sługę Ulla” i być nazwą tegoż właśnie miecza (J. de Vries 1957, 158). Zdaniem Snorriego (Gylf. 31) Ullr był dzielnym wojownikiem i dobrze go było prosić o pomoc przed pojedynkiem. Miał ładny wygląd, był świetnym łucznikiem i nikt nie mógł się z nim równać w jeżdżeniu na nartach. Siedzibą Ulla było Ydalir (Grimnismal 5), czyli „cisowa dolina”. Związanych z nim mitów nie znamy. Kenningi podane przez Snorriego (Skaldskap 14) charakteryzują go jako doskonałego łucznika (boga ass_y a warto tu pamiętać, iż łuki wykonywano z drzewa cisu), narciarza (<ondurass), łowcę zwierzyny

1

H. Beck 2000, 54; F.R. Schróder 1918, 221, 223.

2

u J. dc Vrics 1957, 268-271. J.P. Schj0dt (1991, 308) zakwestionował jednak ostatnio, chyba niesłusznie, ewentualną przydatność „intelektualnego” Mimira dla „cielesnych” Wanów, patrz wyżej, s. 85.

3

Patrz niżej, s. 279.