MG!40

(2.16)

Przy stałości Al_g wpływ tego wyrażenia na e₀ jest tym większy, im mniejsza jest długość pomiarowa L₀. Wynika stąd większe wydłużenie względne A próbek o mniejszych krotnościach, np. A_s >A₁₀.

2. Wydłużenie równomierne — A

Jest to wydłużenie niezależne od długości pomiarowej próbki i mierzone z wyłączeniem wpływu wydłużenia w pobliżu miejsca rozerwania próbki. Dla próbek okrągłych oblicza się je ze wzoru

(2.17)

z dokładnością zaokrąglenia do 0,1%.

3. Przewężenie — Z

Jest to wyrażone w procentach zmniejszenie pola przekroju poprzecznego próbki w miejscu rozerwania, odniesione do pola jej pierwotnego przekroju. Oblicza się je według wzoru

(2.18)

co w przypadku próbek okrągłych można wyrazić w następujący sposób

(2.19)

Dopuszcza się dokładność zaokrąglenia do 0,1%.

2.1.2.5. Bomy próbek

Złomem nazywa się powierzchnię powstałą w wyniku trwałego rozdzielenia się na dwie części obciążonej próbki. Obserwacja złomu pozwala na określenie budowy krystalicznej materiału (gruba, drobna, warstwowa), co stanowić może przybliżoną ocenę jego jednorodności, jak również umożliwia wykrycie różnego rodzaju wad (wtrącenia niemetaliczne, pęknięcia, pęcherze gazowe itp.). Sama powierzchnia, a właściwie jej kształt, świadczy o plastycznych właściwościach materiału oraz o przyczynach powodujących pęknięcie.

Wyróżnia się trzy rodzaje złomów.

1. Złom rozdzielczy kruchy (rys. 2.8a) występuje, gdy naprężenia powstałe wewnątrz materiału przekroczą wartości sił spójności (przyciągania mię-

dzycząsteczkowego). Przed jego powstaniem, próbka nie doznaje odkształceń trwałych. Złom jest zorientowany prostopadle do kierunku największego naprężenia. Powierzchnia złomu jest nierówna i szorstka. Jest charakterystyczny dla materiałów kruchych.

2. Złom rozdzielczo-poślizgowy (rys. 2.8b) to typowy złom dla materiałów wykazujących zdolność do odkształceń plastycznych (np. stal niskowęglo-wa). Przed jego powstaniem próbka doznaje odkształceń trwałych, co powoduje umocnienie materiału i wymaga dalszego zwiększenia obciążenia, które w efekcie prowadzi do zniszczenia w płaszczyźnie złomu rozdzielczego kruchego. Tak więc występuje w tym przypadku złom poślizgowy pobocznicy i rozdzielczy kruchy rdzenia próbki. Część poślizgowa złomu tworzy charakterystyczny kąt 45° z osią próbki, gdyż jest on efektem działania naprężeń stycznych, których największe wartości przebiegają pod tym kątem do osi rozciąganej próbki.

Rys. 2.8

3. Złom poślizgowy (rys. 2.8c) powstaje przez pokonanie sił spójności materiału w płaszczyznach poślizgów nachylonych pod kątem 45° do osi próbki. Powierzchnia złomu jest gładka i trudno na niej stwierdzić budowę ziarnistą. Wynika to z wystąpienia dużych odkształceń plastycznych w płaszczyźnie ścięcia, co powoduje zniekształcenie ziam i silne zatarcie ich granic. Jest charakterystyczny dla materiałów plastycznych. Dla niektórych materiałów występuje złom o podobnym wyglądzie, ale bez poprzedzających odkształceń plastycznych. Zaliczany jest wówczas do złomu kruchego.

Złomy próbek płaskich różnią się od złomów próbek okrągłych. Zależne są od warstwowej budowy materiału próbki, są bardziej różnorodne i nie dają się jednoznacznie opisać.

41