skanuj0122

mi

terapia

Przedmiotem badań porównawczych teorii wychowania może być nie tylko ich „kartograficzna” prezentacja czy rekonstrukcja ich treści, ale i odniesienie ich do uwarunkowań społeczno-kulturowych. Problemem powyższych badań staje się taka analiza teorii, by nie prowadziła do utracenia specyfiki właściwej dla danej kultury, a zarazem by wskazywała na kryteria czyniące daną teorię porównywalną do teorii w innych systemach. W tej dziedzinie badań jesteśmy w Polsce dopiero na początku drogi, którą zapoczątkował Z. Kwieciński w swoim studium nad istotą, stopniem i charakterem opóźnienia pedagogiki polskiej wobec teorii pedagogicznych w krajach demokratycznych i wyżej rozwiniętych kulturowo. Pomocna okazuje się w tym względzie — przeprowadzona przez R. Paulstona — kompara-tystyczna diagnoza ewolucji teorii pedagogicznych w Ameryce Północnej i Europie Zachodniej w okresie od początku lat 50. do pierwszych lat 90. Dzięki niej można analizować nie tylko to, jakie paradygmaty dominowały w naukach pedagogicznych w poszczególnych dekadach, ale ulokować własny status „teoretycznego zakorzenienia". Podstawową przesłanką tak rozumianych badań komparatys-tycznych nad teoriami wychowania jest jednak jednolitość i prawidłowość rozwoju historycznego i społecznego całej ludzkości. Owe analogie i zbieżności historyczno-typologiczne pozwalają wówczas na ustalenie ogólnej prawidłowości rozwoju danego prądu pedagogicznego w jego uwarunkowaniu społecznym oraz na określenie specyficznych właściwości narodowych badanych teorii. Fenomenogra-fia, jako tak rozumiane badanie porównawcze teorii wychowania, uwzględnia linię rozwojową pedagogiki współczesnej w dłuższym okresie, stwierdzając w różnych krajach czy kulturach tę samą prawidłowość następowania po sobie prądów czy teorii pedagogicznych, których pokrewieństwo nie jest przypadkowe, lecz zdeterminowane historycznie przez podobne uwarunkowania społecznego rozwoju różnych społeczeństw. Konieczne jest zatem nie tylko wychodzenie w badaniach porównawczych teorii wychowania poza obszar własnego kraju, ale i badanie wszystkich teorii bez względu na czas, w którym powstały.

Nie istnieją zatem uprzywilejowane odczytania jakiejś teorii wychowania. Każdy sposób jej interpretacji jest jednakowo uprawomocniony. W tym sensie autor jest mało znaczącym dodatkiem do napisanego przez siebie tekstu, nie może też ponosić odpowiedzialności za to, co uczyni z jego ofertą jakiś wychowawca w swojej działalności praktycznej. Autor zdaje się na ryzyko bycia źle interpretował nym, nadinterpretowanym, przeinterpretował nym czy nawet zignorowanym. Kreując jakijl mapę czy teorię jej autor niejako rezygnują z autorstwa. Związek pisarza i czytelnika pnw* kształcą się w otwartą interakcję, w której kil*, dy może nanosić poprawki do proponowane! teorii. Naukowcy nadal będą prowadzić bada' nia i tworzyć teorie, tyle tylko, że już bez pu« czucia misji i nadziei na racjonalną przebił* dowę świata. Bez względu zatem na wieloft® i różnorodność teorii oraz konstruowanych dla nich map pedagog jest skazany w swojej dzid* łalności praktycznej na wędrowanie z wychowankiem po jednej tylko z dróg poznawczych, aczkolwiek ze świadomością ich rozgałęzień, niedostępności lub nieprzejrzystości. Także badacz teorii wychowania staje się dzisiaj refleksyjnym turystą, podróżującym przez teorie i światy, które one opisują i wyznaczają. Dzięki owej wędrówce „przez teorie” badacz uzyskuje wyjątkową możliwość rzeczywistego poznania i zrozumienia „odmienności” kulturowej. Pojawia się zatem rodzaj „miękkiej", „odpowiedzialnej” i „alternatywnej” podróży, która ma nieinwazyjny i empatyczny charakter.

B. ŚLIWERSKI Współczesne teorie i nurty wychowu-nia, Kraków 1998.

terapia psychologiczna, psychoterapia

[gr. psyche 'dusza’, therapeia 'leczenie’, 'pielęgnacja’], w szerokim znaczeniu — wszelkie formy oddziaływania psychol. na człowieka mające przynieść mu ulgę w cierpieniu, złagodzić trudności w radzeniu sobie z własnymi problemami, pomóc w przezwyciężeniu anomalii myślenia, emocji czy zachowania; w znaczeniu węższym — specjalistyczna metoda leczenia polegająca na intencjonalnym stosowaniu zaprogramowanych oddziaływań psychol., wykorzystująca wiedzę teoret. i umiejętności psychoterapeuty (najczęściej psychologa klinicznego lub psychiatry) w procesie niesienia pomocy gl. osobom z zaburzeniami neurotycznymi, osobowości i psychosomatycznymi; w psychoterapii związek emocjonalny powstający między psychoterapeutą a pacjentem jest często w sposób zamierzony wykorzystywany jako zasadniczy środek leczenia; celem psychoterapii jest rozwój osobowości, zdrowie psych, i usuwanie objawów chorobowych pacjenta. Nie istnieje jedna, powszechnie przyjęta teoria psychoterapii; wyróżnić można co najmniej 4 gl. podejścia teoret. w tym obszarze: psychoanaliz, behawioralno-poznawcze, fe-nomenologiczno-egzystencjalne i systemowe.

Theresianui

247

Psychoanaliza wiąże zaburzenia występujące ii człowieka dorosłego z wpływem wczesno-dziecięcych doświadczeń na powstawanie nieświadomych wewn. konfliktów między i‘go a id i superego (-► freudyzm, -> psychoanaliza), uruchamiających mechanizmy obronne, lub z ich wpływem na konflikty w obrębie ego, prowadzące do powstawania zaburzeń tożsamości. Interpretacje stosowane przez psychoanalityka (zwł. analizujące jego relacje z pacjentem) służą poszerzeniu świadomości pacjenta (doprowadzeniu do uświadomienia sobie przez niego wypartych motywacji, emocji, konfliktów), osłabieniu mechanizmów obronnych, wzmocnieniu ego. W terapii behawioralnej objawy psychopatolo-giczne są traktowane jako nieprzystosowa-wcze zachowania nabyte przez uczenie się; w toku terapii wytwarza się pożądane i eliminuje niepożądane zachowania za pomocą metod wywodzących się z teorii uczenia się (warunkowanie i modelowanie). W terapii poznawczej przyjmuje się, że zaburzenia emocji i zachowań są rezultatem zaburzeń myślenia (błędnej oceny, interpretacji rzeczywistości); terapia uczy więc rozpoznawania zaburzeń myślenia i ich eliminowania. W podejściu fenomenologiczno-egzystencjalnym przyjmuje się, że źródłem zaburzeń czy zahamowań w rozwoju są przekonania i sądy narzucone człowiekowi przez innych ludzi, niezgodne z jego własnymi doświadczeniami; stworzenie mu warunków sprzyjających rozwojowi (przez okazywanie bezwarunkowej akceptacji i zrozumienia oraz empatię) sprzyja wyzwoleniu pełni możliwości jednostki, byciu sobą, integracji osobowości. Koncepcje systemowe upatrują źródło zaburzeń występujących u jednostki w niewłaściwym funkcjonowaniu jej rodziny; terapia obejmuje wszystkich członków rodziny, jest nastawiona na wprowadzenie zmian w sposobie ich komunikowania się, w strukturze rodziny, sztywnych wzorach interakcji między jej członkami..

Poszczególne szkoły psychoterapii różnią się rodzajem opisywanych zjawisk, czynników leczących, stosowanych technik werbalnych (np. swobodne skojarzenia) i niewerbalnych (np. tzw. techniki pracy z ciałem pacjenta), formami organizacyjnymi (psychoterapia indywidualna, oparta na kontakcie terapeuty z pacjentem, i psychoterapia grupowa, w której wykorzystuje się interakcje między pacjentami — członkami grupy), długością i częstotliwością sesji (psychoterapia krótkoterminowa i psychoterapia długoterminowa), typem problemów (jednorodne, np. depresja, alkoholizm, lub różnorodne) i rodzajem p; cjentów, wobec których psychoterapia je: stosowana (dzieci, dorośli, rodziny itp.

W każdym procesie psychoterapii, niezale; nie od szkoły czy kierunku, działają te sam lecznicze czynniki niespecyficzne, jak atmt sfera zaufania, zainteresowanie, szacunel zrozumienie, empatia.

Psychoterapia. Szkoły, zjawiska, techniki i specyficzr. problemy, red. L. Grzesiuk, Warszawa 1994.

„Teraźniejszość. Człowiek. Edukacja’

kwartalnik myśli społeczno-pedag., wyc przez Towarzystwo Wiedzy Powszechne i Dolnośląską Szkołę Wyższą Edukacji w Wrocławiu; jest ogólnopol. czasopismen ukazującym się od 1998; przedstawia intei dyscyplinarne analizy procesów oświat osobliwością pisma jest to, że nie rezygnują z prospektywnego myślenia o edukacji skupi swoją uwagę przede wszystkim na teraźnie; szóści oraz promuje młodych przedstawicie humanistyki m.in. poprzez publikowanie ic pierwszych rozpraw w dziale: „Debiuty na ukowe”; pozostałe działy kwartalnika tc „Studia i rozprawy”, „Komunikaty z badań oraz „Recenzje”; red. nacz. jest prof. M. Ma lewski (adres redakcji: 53-609 Wrocław, ul Fabryczna 12).

test wiadomości, przygotowany na piśmi zestaw pytań lub poleceń sprawdzających za sób wiedzy ucznia lub studenta, zastępując; tradycyjną formę egzaminu.

Theiss Barbara -» Smolińska-Theiss Bar bara.

Theiss Wiesław (ur. 6 IV 1946, Mała Kio nia), pedagog; prof. zw. Uniw. Warsz., kiet Pracowni Teoret. Podstaw Pedagogiki Spoi UW; czł. Polskiego Towarzystwa Korczaków skiego; czł. European Society for Research oi the Education of Adults; czł. Internationa Orał History; zajmuje się teorią i historią pe dagogiki społ., edukacją środowiskową, me todologią jakościowych badań pedag. ora: zagadnieniami socjalizacji i wychowania u skrajnych warunkach społeczno-politycz nych; gł. dzieła: Dzieci syberyjskie. Dzieje poi skich dzieci repatriowanych z Syberii i Man dżurii w latach 1919-1921 (1991), Radliński (1984, 1997), Zniewolone dzieciństwo. Socja lizacja w skrajnych warunkach spoleczno-po litycznych (1996, 1999).

Theresianum (Academia Theresiana) szkoła rycerska w Wiedniu; zal. 1746 prze; cesarzową Marię Teresę dla synów szlacht) wyznania katol.; wielokrotnie reorganizowa