Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
ł
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
ozwiązanie zadania powinno zawierać schemat elektryczny
i zwięzły opis działania. Model i schematy montażowe nie są wy-
magane. Przysłanie działającego modelu lub jego fotografii zwięk-
R
sza szansę na nagrodę.
Ponieważ rozwiązania nadsyłają czytelnicy o różnym stopniu zaawansowa-
nia, mile widziane jest podanie swego wieku.
Ewentualne listy do redakcji czy spostrzeżenia do erraty powinny być
umieszczone na oddzielnych kartkach, również opatrzonych nazwiskiem
i pełnym adresem.
Prace należy nadsyłać w terminie 45 dni od ukazania się numeru EdW (w przy-
P
r
a
c
e
n
a
l
e
ż
y
n
a
d
s
y
ł
a
ć
w
t
e
r
m
i
n
i
e
4
5
d
n
i
o
d
u
k
a
z
a
n
i
a
s
i
ę
n
u
m
e
r
u
E
d
W
(
w
p
r
z
y
padku prenumeratorów  od otrzymania pisma pocztą).
p
a
d
k
u
p
r
e
n
u
m
e
r
a
t
o
r
ó
w

o
d
o
t
r
z
y
m
a
n
i
a
p
i
s
m
a
p
o
c
z
t
ą
)
.
Zadanie 35
Przed kilkoma miesiącami jeden z naszych Czy- (połączenie w szereg kilku diod i rezystora ograni- choć nie uważam tego za konieczne i niewiele
telników (również uczestnik Szkoły Konstrukto- czającego). Myślę jednak, że uczestników Szkoły zwiększy szanse na nagrodę.
rów) przysłał projekt świecącego numeru domu, stać na coś więcej. - Układ nie musi mieć zasilania rezerwowego,
utworzonego z diod LED. Projekt nie nadawał się Przecież wszystkie diody nie muszą cały czas ale jeśli ktoś chciałby przewidzieć taką opcję, mo-
do publikacji, bo był zasilany wprost z sieci, co jest świecić z jednakową jasnością. Numer domu mo- że zastosować baterie rezerwowe lub akumulator.
niedopuszczalne ze względu na ryzyko porażenia, że na przykład migać w jakimś rytmie. A może bar- Będzie to mile widziane, lub pod warunkiem, że
zwłaszcza przy zawilgoceniu układu. Inną niedo- dziej efektowne i eleganckie będzie powolne, po zaniku napięcia sieci tryb pracy zmieni się na o-
róbką była propozycja zwierania diod w ciągu dnia płynne zaświecanie i wygaszanie diod. szczędny  na przykład zapalanie diod tylko na 1
z pomocą fotorezystora  zabieg bezcelowy, bo u- Wszystkie diody nie muszą zapalać się i gasnąć sekundę co 20 sekund.
kład pobierałby prąd cały czas, a w dzień lampek i jednocześnie  przy podzieleniu diod na kilka sek- Ogólnie rzecz biorąc, przy ocenie prac będę
tak nie widać. cji można uzyskać efekt biegnącego lub stopnio- zwracał uwagę na walory praktyczne, czyli przede
Jednak o atrakcyjności napisu utworzonego z wo wypełniającego się napisu. wszystkim sposób sterowania diodami. Za-
diod świecących nie trzeba mnie przekonywać, Możliwości atrakcyjnego zaświecania i wyga- chęcam do opracowania układów w miarę pro-
ponieważ od lat mam u siebie taki właśnie numer szania jest ogromnie dużo. I to właśnie jest pole stych, bo do uzyskania interesującego efektu wca-
domu. Mój układ ze strony elektronicznej jest bar- do popisu dla was. Jestem przekonany, że zapro- le nie jest potrzebny jakiś wymyślny układ ste-
dzo prosty: zasilacz wtyczkowy, kilka rezystorów i ponujecie naprawdę atrakcyjne sekwencje stero- rujący z mikroprocesorem czy EPROM-em. Naj-
sieć kilkudziesięciu diod. Pomysł budowy atrakcyj- wania. ciekawsze projekty mogą być zaprezentowane w
nego, świecącego numeru domu uważam jednak Projektując układ elektroniczny nie zapomnijcie Forum Czytelników albo nawet jako projekty w
za doskonały, dlatego temat zadania 35 brzmi: o istotnych zasadach: dziale Elektronika-2000. Dlatego zachęcam byście
Zaprojektować świecący numer do- - Urządzenie musi być zasilane napięciem bez- opisy swych układów nadsyłali w formie takiej, jak
Z
a
p
r
o
j
e
k
t
o
w
a
ć
ś
w
i
e
c
ą
c
y
n
u
m
e
r
d
o
mu z diodami LED. piecznym, najlepiej z pomocą zasilacza wtyczko- w dziale E-2000. Spodziewam się, że nadeślecie
m
u
z
d
i
o
d
a
m
i
L
E
D
.
Wyobrażam sobie, że docelowa konstrukcja wego niestabilizowanego (na przykład 12V działające modele, ale szanse na nagrody mają
(tak jak to jest u mnie) będzie się składać z płyty z 0,2...0,4A). także prace zawierające jedynie schemat ideowy i
tworzywa sztucznego, na której będą naklejone - Układ może pracować bez przerwy dzień i noc. zwięzły opis działania.
duże cyfry z folii samoprzylepnej, tworzące naj- Pobór mocy rzędu kilku watów w dzień, gdy Oczywiście wszystkie nadesłane modele zwró-
zwyczajniejszy numer domu widoczny w dzień. W światła diod nie widać, nie stanowi problemu (jest cimy ich Autorom, którzy będą mieć podwójną sa-
otworach płyty będą też umocowane diody to dodatkowy koszt rzędu 1zł na miesiąc). Także tysfakcję: ich modele zostaną publicznie zaprezen-
świecące, ułożone w kształt cyfr. trwałość diod nie jest przeszkodą  diody mogą towane na łamach EdW, a potem będą im służyć
Zaprojektowanie układu zapewniającego prze- pracować bez przerwy całe lata, o ile nie będą wywołując zainteresowanie domowników, sąsia-
pływ mniej więcej jednakowego prądu przez przeciążane. Jeśli jednak ktoś chce, może dodać dów i przechodniów.
wszystkie diody jest dziecinnie prostym zadaniem obwody automatycznego wyłączania na dzień,
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/99 25
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
ł
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
Rozwiązanie zadania 31
Zadanie z wrześniowego numeru EdW było
Z
a
p
r
o
j
e
k
t
o
w
a
ć
s
y
s
t
e
m
z
d
a
l
n
e
g
o
następujące: Zaprojektować system zdalnego
wyzwalania aparatu fotograficznego. Chodziło
w
y
z
w
a
l
a
n
i
a
a
p
a
r
a
t
u
f
o
t
o
g
r
a
f
i
c
z
n
e
g
o
o to, by uzyskać naturalne, niepozowane zdję-
cia, robione z zaskoczenia.
Zgodnie z oczekiwaniami, liczba nadesła-
nych rozwiązań tego zadania nie była duża, co
potwierdza, że temat do najłatwiejszych nie
Rys. 2 Prosty system sterowania z falą nośną
R
y
s
.
2
P
r
o
s
t
y
s
y
s
t
e
m
s
t
e
r
o
w
a
n
i
a
z
f
a
l
ą
n
o
ś
n
ą
należał, a ponadto świadczy o niewielkim zain-
teresowaniu urządzeniem spełniającym byłaby modulowana (kluczowana) impulsami z wości 36kHz, na jego wyjściu nie pojawi się na
podaną funkcję. kostki nadawczej UM3750. Układ mimo to po- trwałe stan aktywny (niski), tylko wystąpią im-
Wykonanie systemu zdalnego robienia zdjęć winien działać, choć niezbędne będzie dobra- pulsy o jakiejś małej częstotliwości. Ilustruje to
r
y
s
u
n
e
k
1
do aparatów z mechanicznym wyzwalaniem nie wartości niektórych elementów ze- rysunek 1. Nie jest więc dobrą metodą wyko-
migawki jest trudne przede wszystkim pod wnętrznych współpracujących z kostką rzystywanie ciągłego strumienia impulsów.
względem mechanicznym. Z kolei posiadacze TBA2800. Jarek z pomocą rezystora ograniczył Ale jak wspomniałem, układ Kosmy ma
nowoczesnych kosztownych lustrzanek całko- prąd diody nadawczej do wartości poniżej szansę pracować, bo przecież wystarczy uru-
wicie zautomatyzowanych być może baliby się 100mA. Przy zaproponowanym sposobie pra- chomić nadajnik przyciskiem jedynie na krót-
uszkodzenia przy próbach podłączenia do nich cy jest to jak najbardziej prawidłowe. ko, i przekaz
nik w odbiorniku zadziała jeden
jakiejś  samoróbki . W każdym przypadku po- Osobiście nie widzę jednak przekonujących raz. Tylko przy dłuższym trzymaniu przycisku
zostanie problem ustawiania ostrości i kadro- zalet takiego rozwiązania. Praca z częstotli- przekaz
nik będzie zwalniał i puszczał, co albo
wania (oraz kąta widzenia w aparatach z zoo- wością nośną umożliwia zwiększenie zasięgu i spowoduje wykonanie serii zdjęć, albo zakłóci
mem)  fotografujący praktycznie nie będzie pewności działania układu (bo można zwię- pracę urządzenia wyzwalającego migawkę.
miał wpływu na to, co znajdzie się w ramach kszyć prąd szczytowy nadawczej diody IRED), Aby pozbyć się tej wady, wystarczyłoby za-
kadru. Dlatego wielu amatorów niepozowa- Zamiast fotodiody i wzmacniacza można wte- stosować w nadajniku prościutki obwód uru-
nych zdjęć zapewne będzie skłonnych fotogra- dy wykorzystać w roli odbiornika typowy, go- chamiający generator 36kHz na krótki okres, a
fować własnoręcznie stosując teleobiektyw al- towy układ w rodzaju TFMS5360. w odbiorniku przerzutnik monostabilny, zape-
bo sprytną nasadkę na obiektyw (z lustrem), Ogólnie biorąc, zaproponowany układ mogę wniający niezawodne wyzwolenie przekaz
nika
pozwalającą bez zwracania uwagi fotografo- uznać za poprawny i myślę, że sprawdziłby się i migawki nawet przy krótkim impulsie ode-
wać obiekty znajdujące się z boku aparatu. on w praktyce. Na podstawie schematu ide- branym z nadajnika.
Tym bardziej się cieszę, że znalez
li się kole- owego nie można jednak określić zasięgu Schemat blokowy takiego prostego toru po-
r
y
s
u
n
k
u
2
dzy, którzy podjęli się trudu rozwiązania posta- łącza zaproponowanego przez Jarka, i jest kazany jest na rysunku 2.
wionego zadania. Tym razem otrzymałem nie- możliwe, że okaże się on niewystarczający,
wiele prac, co stanowi duży kontrast z liczbą zwłaszcza przy umieszczeniu odbiornika na
już nadesłanych rozwiązań następnego zada- dworze w silnym świetle słonecznym. (Trzeba
nia (nr 32). Przy okazji informuję, że niektóre pamiętać, że silne promieniowanie podczer-
prace są nadsyłane zdecydowanie zbyt póz
no. wone słońca zmienia warunki pracy diody od-
Przykładowo ostatnio kolega Radek z Leszna biorczej i zmniejsza jej czułość.)
pracę dotyczącą baterii, czyli rozwiązanie zada- Gdyby czułość była za mała, można bez o-
nia 30 napisał 5 listopada i wysłał 17 listopada. baw zwiększyć prąd pracy diody nadawczej do
Praca dotarła do mnie około 23 listopada, a 200...300mA przez redukcję oporności rezy-
tymczasem 45-dniowy termin zadania ogło- stora ograniczającego.
szonego w numerze sierpniowym upłynął w Warto pamiętać, że dioda nadawcza przy
najgorszym razie z końcem września. pracy impulsowej może być sterowana
prądem jeszcze większym, co oczywiście ra-
K
o
s
m
a
M
o
Rozwiązania dykalnie zwiększy zasięg łącza. Kosma Mo-
c
z
e
k
Do zdalnego uruchomienia migawki aparatu czek z Popowa był blisko takiego rozwiązania.
większość kolegów zaproponowała wykorzy- Zaproponował wykorzystanie w nadajniku ge-
stanie promieniowania podczerwonego. Po- neratora fali nośnej (555) włączanego przycis-
mysł jest jak najbardziej słuszny, ponieważ na- kiem. W odbiorniku wykorzystał układ
wet przy użyciu typowych diod nadawczych TFMS5360, jeden inwerter z układu 4069, Rys. 3 Charakterystyka diody nadawczej
R
y
s
.
3
C
h
a
r
a
k
t
e
r
y
s
t
y
k
a
d
i
o
d
y
n
a
d
a
w
c
z
e
j
podczerwieni (od pilotów zdalnego sterowa- tranzystor i przekaz
nik.
nia) można uzyskać zasięg przekraczający 10m Szczerze mówiąc, układ ma szansę działać W EdW 1/98 na str. 13 wykazano, iż przy
i to bez stosowania soczewek. W przedsta- według założeń Autora. Jednak 11-letni kon- krótkich impulsach (poniżej 1 milisekundy) i
wionym zastosowaniu wystarczy jeszcze struktor nie uwzględnił pewnej specyficznej niewielkim stosunku czasu impulsu do czasu
mniejszy zasięg, do 5 metrów. właściwości odbiornika TFMS. Wcale nie mam przerwy, prąd diody może sięgnąć 1A i więcej.
J
a
r
o
s
ł
a
w
C
h
u
d
o
b
a
R
y
s
u
n
e
k
3
Stały uczestnik Szkoły, Jarosław Chudoba z mu tego za złe  sprawa wyszłaby na jaw po Rysunek 3 (skopiowany stamtąd) pokazuje za-
Gorzowa Wielkopolskiego, zaproponował sy- zbudowaniu modelu. Zachęcam młodego Au- leżność dopuszczalnego prądu od czasu trwa-
stem z wykorzystaniem kostek UM3750 (uni- tora do praktycznych prób! Problem polega na nia impulsu i współczynnika wypełnienia. Co
wersalny koder/dekoder zdalnego sterowa- tym, że przy ciągłym podaniu na odbiornik prawda pokazana charakterystyka dotyczy ja-
nia). Jedna z nich, pełniąca rolę nadajnika, bez- TFMS5360 (i podobne) impulsów o częstotli- kiejś konkretnej diody (TSIP520X), ale podob-
pośrednio (przez tranzystor) steruje pracą pod- ne zależności są słuszne dla wszy-
czerwonej diody LED (IRED). Impulsy ode- stkich podczerwonych diod nadaw-
brane przez fotodiodę TIL100 są wzmacniane czych. Aby wykorzystać takie możli-
w układzie TBA2800 i podawane na układ od- wości, należy diodę sterować krótki-
R
y
s
u
n
e
k
biorczy UM3750. Jeśli odebrany kod zgadza mi  paczkami impulsów . Rysunek
4
się z kodem ustawionym w odbiorniku, tranzy- 4 pokazuje przebiegi nadajnika i od-
stor uruchamia przekaz
nik wykonawczy. Jak biornika w przypadku generowania
widać z tego opisu, Jarek nie wykorzystał tylko jednej paczki impulsów. Czas
R
y
s
.
1
P
r
z
e
b
i
e
g
i
w
k
o
s
t
c
e
T
F
M
S
częstotliwości nośnej (typowo 36kHz), która Rys. 1 Przebiegi w kostce TFMS nadawania jednej paczki (tpi) nie mo-
26 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/99
Rys. 6 Prosty system ze sprawdzaniem
R
y
s
.
6
P
r
o
s
t
y
s
y
s
t
e
m
z
e
s
p
r
a
w
d
z
a
n
i
e
m
Jak powiedziałem, Kosma
Moczek nie zastosował ża-
dnego kodowania (co wcale
nie znaczy, że jego układ nie
Rys. 4 Jeden impuls
R
y
s
.
4
J
e
d
e
n
i
m
p
u
l
s
zda egzaminu), a był blisko
skutecznego i prostego roz-
że być mniejszy niż 0,4ms, co oznacza, że pa- wiązania. W jego odbiorniku
czka nie może zawierać mniej niż 15 impulsów pozostało pięć nie wykorzy-
o częstotliwości 36kHz. Po jej odebraniu na stanych inwerterów. Gdyby
wyjściu odbiornika TFMS pojawi się stan niski w nadajniku zastosował do-
na czas tpi+0,15ms. datkowy generator klu-
r
y
s
u
n
k
u
4
Uwaga  paczkę z rysunku 4 należy trakto- czujący, a w odbiorniku pro-
wać jako jeden impuls o czasie trwania 0,4ms sty układ detektora częstotli-
i średnim prądzie równym połowie prądu wości z bramkami i obwoda-
szczytowego Ip. Na rysunku 3 można odnalez
ć mi RC, jego układ stałby się
punkt odpowiadający pojedynczemu impulso- nieporównanie bardziej od-
wi o długości 0,4ms. Jak widać, prąd może porny na przypadkowe zakłó-
wynosić ponad 1,5A. Jaki prąd? Oczywiście cenia. Schemat blokowy i
średni prąd diody. Jeśli tak, to prąd szczytowy przebiegi wyglądałyby wtedy
może wynosić 3A (taka jest absolutna dopu- tak, jak na rysunku 6. W blo-
r
y
s
u
n
k
u
szczalna wartość prądu dla tej diody). W ukła- ku sprawdzającym z rysunku
r
y
s
u
n
k
u
5
6
dzie pracy z rysunku 5 przy napięciu zasilania 6 można sprawdzać:
12V, wartość rezystora ograniczającego prąd czy odebrany sygnał (pa-
Rys. 8 Układ sprawdzający
R
y
s
.
8
U
k
ł
a
d
s
p
r
a
w
d
z
a
j
ą
c
y
wyniosłaby tylko 2,7&! (z obliczeń otrzymuje czka impulsów)
się 2,83&!, przyjmując napięcie nasycenia tran- - nie jest za długa krótkim naciśnięciu klawisza pilota wysyłane
zystora przy prądzie 3A równe 1V i spadek na- - nie jest za krótka są dwie, powiedzmy, sekwencje kodowe. Je-
pięcia na diodzie równy 2,5V). czy przerwa między kolejnymi impulsami dna taka sekwencja trwa około 25ms, a czas
(paczkami impulsów) przerwy między nimi wynosi około 100ms.
- nie jest za długa Przy ciągłym naciśnięciu klawisza, sekwencje
- nie jest za krótka. takie wysyłane są w sposób ciągły (25ms pra-
Rysunki 7 i 8 pokazują przykłady najpro- ca, 100ms przerwy, itd.).
R
y
s
u
n
k
i
7
i
8
stszych (i niezbyt precyzyjnych) obwodów, Każda sekwencja kodowa składa się z pa-
które mogą być użyte do sprawdzania tych pa- czek impulsów o długości 1ms lub 2ms i
rametrów i ostatecznego określenia, czy ode- częstotliwości 36kHz. Te paczki impulsów to
brane sygnały są  swoje czy  obce . po prostu bity (startowy, kontrolny i bity infor-
W praktyce nie trzeba sprawdzać wszy- macyjne) tej sekwencji kodowej. Wygląda to
r
y
s
u
n
k
u
9
stkich podanych możliwości. Przykładowo: mniej więcej tak, jak na rysunku 9.
sygnały pilota pracującego w kodzie RC5 to ze- Aby łatwo odróżnić sygnały pilota od swoich
społy paczek impulsów. Przy jednorazowym własnych, należy w systemie z rysunku 6 za-
stosować czasy trwania paczek impulsów i
przerw zupełnie inne niż na rysunku 9. Przykła-
Rys. 5 Obwód wyjściowy
R
y
s
.
5
O
b
w
ó
d
w
y
j
ś
c
i
o
w
y
dowo można ustalić czas paczki impulsów ró-
Podany przykład dotyczy sytuacji, w której wny 0,4ms (minimalny wymagany przez od-
odbiornik wyzwalany byłby pojedynczą biornik TFMS), a czas przerwy równy 10ms.
 paczką impulsów promieniowania podczer- Rysunek 10 pokazuje przykładowy układ pro-
wonego. Sposób taki wydaje się znakomity: stego dekodera, nie reagującego na sygnały
prosty i oszczędny. Jednak w praktyce może pilotów wraz z przebiegami czasowymi.
r
y
s
u
n
k
u
1
0
się nie sprawdzić. Może się bowiem zdarzyć, Zasada działania układu z rysunku 10 jest na-
że bardzo czuły odbiornik TFMS odbierze jaki- stępująca.
kolwiek sygnał o częstotliwości 36kHz, na Chyba wszyscy wiedzą, że na wyjściu od-
przykład z pilota telewizyjnego, i wyzwoli mi- biornika TFMS występuje nie paczka impul-
gawkę. Niewykluczone, że nawet silne pro- sów o częstotliwości 36kHz, tylko pojedynczy
mieniowanie słoneczne może powodować impuls ujemny o czasie trwania równym cza-
przypadkowe zadziałanie odbiornika. Trzeba sowi trwania odebranej paczki plus około
pamiętać, że w takiej prostej wersji odbiornik 0,15ms. Na wyjściu inwertera A odebrane
będzie reagował na każdy ciąg impulsów o sygnały występują jako impulsy dodatnie. W
właściwej częstotliwości (36kHz). Aby u- spoczynku na wyjściu bramek A, C, D i E
niknąć ryzyka przypadkowego włączenia, nale- będzie panował stan niski.
ży zastosować jakiś sposób, który pozwoliłby Każdy odebrany impuls naładuje przez diodę
odróżnić sygnał z własnego nadajnika od syg- D4 kondensator C4. Na wyjściu bramki E w
nałów pilotów zdalnego sterowania czy innych momencie odebrania jakiegokolwiek impulsu
z
ródeł. Wspomniany wcześniej Jarosław Chu- pojawi się stan niski i utrzyma się on jeszcze
doba wykorzystał do tego celu układy scalone przez 15ms po zaniku impulsu. W prawidło-
M
a
r
i
u
s
z
N
o
w
a
k
M
a
r
c
i
n
W
i
ą
z
a
n
i
a
UM3750, a Mariusz Nowak i Marcin Wiązania wym sygnale następny impuls przyjdzie już po
Rys. 7 Układ sprawdzający
R
y
s
.
7
U
k
ł
a
d
s
p
r
a
w
d
z
a
j
ą
c
y
wykorzystali kostki MC14502X. 10 milisekundach, czyli na wyjściu bramki E
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/99 27
impuls, to tran- kładni zębatych lub krzywek. Przeprowadzone
zystor T1 zo- przez niego eksperymenty z przekładniami od
stanie otwarty zabawek pokazały, że wykorzystanie silniczka
(na krótki czas z przekładnią i mimośrodowego popychacza
wyznaczony jest jak najbardziej sensowne. Oczywiście wy-
przez C6R6) i konanie niezawodnego modelu nie jest wcale
również nała- łatwe, jednak w tym zakresie można szukać
duje C5, unie- pomocy zaprzyjaz
nionego mechanika. Nato-
możl i wi aj ąc miast ze strony elektronicznej wymagane by-
tym pojawienie łoby zastosowanie jakiegoś wyłącznika krańco-
się stanu wy- wego (podobnie jak w wycieraczkach samo-
sokiego na wy- chodowych), by wyzwalacz nie został w poło-
jściu bramki F. wie drogi, tylko zawsze wrócił do położenia
Pr zedst a- spoczynkowego. W każdym razie Tomek za
wiony układ przeprowadzone próby i przedstawione po-
nie był testo- mysły otrzyma nagrodę.
M
a
r
i
u
s
z
N
o
w
a
k
i
wany. Jest to Nagrody otrzymają też Mariusz Nowak i
M
a
r
c
i
n
W
i
ą
z
a
n
i
a
jedynie wzięty Marcin Wiązania, którzy nadesłali działające
Rys. 9 Przebiegi kodu RC
R
y
s
.
9
P
r
z
e
b
i
e
g
i
k
o
d
u
R
C
z głowy prosty modele, pokazane na fotografiach.
J
a
r
o
s
ł
a
w
C
h
u
d
o
b
a
,
K
o
s
m
a
M
o
przykład, jak z Natomiast Jarosław Chudoba, Kosma Mo-
c
z
e
k
i
S
e
b
a
s
t
i
a
n
M
a
l
e
ń
c
z
u
k
pomocą kilku bramek i czek i Sebastian Maleńczuk otrzymają upominki.
obwodów RC można Schemat ideowy systemu Mariusza Nowa-
r
y
s
u
n
k
u
1
1
wykonać układ rea- ka pokazany jest na rysunku 11. Tu także na
gujący tylko na pochwałę zasługuje dodanie uniwibratora z u-
 swoje impulsy. Po- kładem 4001, zapewniające uruchamianie
dane czasy są dobrane przekaz
nika tylko na ściśle określony czas. Co
z pewnym zapasem, prawda z maleńką baterią 12-woltową, poka-
by uwzględnić zmiany zaną na fotografii, łącze ma niewielki zasięg,
wywołane choćby rzędu 3...3,5m (takie wyniki uzyskałem w re-
zmianami temperatury. dakcyjnym teście), jednak sam układ jest po-
W praktyce należałoby prawny, a przy zwiększeniu mocy promienio-
je dobrać za pomocą wania i poprawie stabilności zasilania, na pe-
oscyloskopu lub wno będzie się dobrze nadawał do omawiane-
częst ości omi er za go celu.
(miernika czasu), co w Marcin Wiązania nadesłał podobny, ale bar-
przypadku jednego eg- dziej rozbudowany układ. Również słusznie
zemplarza nie będzie wprowadził przerzutnik monostabilny do uzys-
zbyt czasochłonne. kania powtarzalnych impulsów dla przekaz
ni-
Oczywiście, budowy ka. Zaletą układu Marcina jest zastosowanie
i regulacji takiego ukła- dwóch diod nadawczych (połączonych równo-
du powinni się pode- legle, bo napięcie zasilania wynosi 6V), co
jmować elektronicy trochę zwiększa zasięg. Dodatkowo Marcin za-
mający już pewne do- stosował licznik 4060 i przerzutnik RS z dwóch
Rys. 10 Przykładowy układ sprawdzający
R
y
s
.
1
0
P
r
z
y
k
ł
a
d
o
w
y
u
k
ł
a
d
s
p
r
a
w
d
z
a
j
ą
c
y
świadczenie. Nie mam wolnych bramek układu 4001. W efekcie prze-
będzie się utrzymywał stan niski. Naładowany też zastrzeżeń do uczestników konkursu, któ- kaz
nik jest uruchamiany nie po pierwszym im-
do tej pory kondensator C5 będzie się pomału rzy poszli inną drogą i albo zaproponowali naj- pulsie z dekodera MC145028, tylko po przy-
rozładowywał i wreszcie po 65 milisekundach prostsze sposoby, albo wykorzystali gotowe jściu kilkunastu lub kilkudziesięciu takich im-
(po sześciu odebranych impulsach) na wyjściu kodery i dekodery. Zalecam jednak wszystkim pulsów (16, 32, 64  wybieranie zworą). Oso-
bramki F pojawi się stan wysoki, który może sympatykom Szkoły przeanalizowanie omó- biście nie bardzo mnie przekonuje potrzeba za-
być wykorzystany do uruchomienia przekaz
ni- wionego przeze mnie sposobu analizowania stosowania takiego dodatkowego obwodu za-
ka. Jeśli odebrane sygnały będą prawidłowe właściwości impulsów, bo może im się to bezpieczającego i opóz
niającego, bo o ile do-
(tpi=0,4ms, T=10ms), gałęzie z bramkami B, przydać podczas konstruowania innych u- brze pamiętam, dekoder MC145028 daje im-
C, D nie zadziałają i czynne będą tylko opisane rządzeń. puls wyjściowy dopiero po odebraniu dwóch
obwody z bramkami E, F. Chciałbym jeszcze wspomnieć o pracach prawidłowych kodów. I to powinno wystar-
S
e
b
a
s
t
i
a
n
a
M
a
l
e
ń
c
z
u
k
a
Jeśli jednak odebrany impuls (paczka impul- Sebastiana Maleńczuka z Białej Podlaskiej oraz czyć. Przy zastosowaniu w nadajniku maleń-
T
o
m
a
s
z
a
S
a
p
l
e
t
t
y
sów) będzie dłuższy niż 0,7ms, kondensator Tomasza Sapletty z Donimierza. Sebastian za- kiej baterii wskazane byłoby raczej ogranicza-
C1 naładuje się do napięcia progowego bram- proponował schemat układu wyzwalania prze- nie liczby impulsów potrzebnych do zadziała-
ki B i na jej wyjściu pojawi się stan niski. Szyb- wodowego, składający się z inwerterów nia układu. Przecież przy znacznym poborze
ko rozładuje on kondensator C2 przez diodę Schmitta i kostki 555. Chciałbym go pochwalić prądu i dłuższej pracy nadajnika napięcie bate-
D2. Na wyjściu bramki C pojawi się w tym za to, iż nie zapomniał o przerzutniku monosta- rii znacząco spada, co powoduje nie tylko
przypadku stan wysoki (na czas co najmniej bilnym, włączającym przekaz
nik wykonawczy zmniejszenie mocy promieniowania, ale także
30ms wyznaczony przez C2R2), co spowoduje na ustalony czas. zmianę częstotliwości generatorów, co może
naładowanie kondensatora C5. Uniemożliwi to Z kolei Tomasz zasługuje na pochwałę za powodować dalszy spadek zasięgu. Zastana-
rozładowanie kondensatora C5  tym samym przeprowadzone próby z układem wykonaw- wiam się, czy nie trzeba raczej w nadajniku do-
pojawienie się zbyt długiego impulsu zabloku- czym (elektromechanicznym). Słusznie zauwa- dać obwód, który spowoduje wygenerowanie
je wyjście na co najmniej 30ms. ża, że teoretycznie najprostsze rozwiązanie z kodu tylko dwa razy. W tym krótkim czasie na-
Obwód z bramką D ma nieco inną rolę. Ma za- elektromagnesem w praktyce może się nie dawania (i pobierania dużego prądu przez
blokować wyjście, jeśli impulsy byłyby odpowie- sprawdzić ze względu na potrzebną znaczna diodę) układ byłby zasilany z kondensatora o
dnio krótkie, ale pojawiałyby się znacznie częś- siłę, a tym samym znaczne zapotrzebowanie dużej pojemności, a nie bezpośrednio z maleń-
ciej niż co 10ms.Na końcu każdego impulsu (na na energię elektryczną (z małej baterii). Nawet kiej bateryjki, która ma duży opór wewnętrzny
wyjściu bramki A), pojawiający się stan niski impulsowe sterowanie cewki elektromagnesu i uniemożliwia pracę z większymi prądami dio-
p
o
r
ó
w
n
a
j
r
y
s
u
n
e
k
1
2
(przerwa między impulsami) spowoduje poja- nie rozwiąże problemu do końca, dlatego To- dy nadawczej (porównaj rysunek 12). Umożli-
wienie się stanu wysokiego na wyjściu D na mek proponuje raczej wykorzystanie małego wi to zwiększenie prądu diod i tym samym za-
czas 7ms. Jeśli w tym czasie pojawi się kolejny silniczka (np. od walkmana) z zespołem prze- sięgu. Dlatego warto zbadać wpływ rezystan-
28 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/99
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
ł
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
winna jakoś zależeć od licz-
by prac nadesłanych w ra-
mach danego zadania. Jakie
proporcje przyznawanych
punktów zachować między
pracami zawierającymi dzia-
łające modele, a czysto teo-
retycznymi rozważaniami?
Oczywiście wykonanie mo-
delu powinno być dodatko-
wo premiowane. Ale to też
nie jest oczywiste. Czasem
trafiają do mnie modele wy-
konane bardzo niedbale, nie-
estetycznie. Czy ciekawy,
własny pomysł, będący re-
zultatem inwencji i przemyś-
leń, zaprezentowany na pa-
pierze, nie powinien być o-
ceniony wyżej niż niestaran-
ny model, wykonany wed-
ług schematu z literatury?
Jak widać, rzetelna ocena
wymaga uwzględnienia wie-
lu czynników, dlatego nie
zdziwcie się, jeśli czasem
liczba przyznawanych pun-
któw nie będzie się zgadzać
z waszymi oczekiwaniami.
A oto tabela z punktami
przyznanymi w ramach zada-
nia nr 31.
Rys. 11 Układ Mariusza Nowaka
R
y
s
.
1
1
U
k
ł
a
d
M
a
r
i
u
s
z
a
N
o
w
a
k
a
e
r
r
1
2
cji wewnętrznej baterii i jej spadku napięcia na którego dotyczy (np. err12), odpowiedz
w kon-
uzyskane parametry, zasięg (moc promienio- kursie Co to jest? oznaczcie co to i numer wy-
Punktacja
c
o
t
o
1
wania) i częstotliwość generatorów. Nie jest dania (np. co to1). Zaoszczędzi nam to mnó-
to najłatwiejsze, bo znając prąd diody i czasy stwo czasu przy segregacji poczty.
Szkoły
nadawania trzeba określić ilość potrzebnej e- A teraz dwie niespodzianki.
nergii i potem pojemność takiego kondensato-
Konstruktorów
ra wspomagającego. To są dodatkowe wska- Punkty
P
a
w
e
ł
Ż
u
r
o
w
s
k
i
zówki, przeznaczone dla bardziej zaawansowa- Kolega Paweł Żurowski z Koszalina mniej
nych, pokazujące jak można ulepszyć układy więcej pół roku temu napisał ciekawy list.
Mariusz Nowak - 6
Mariusza i Marcina. Wstrzymywałem publikację, by przedstawiony
Marcin Wiązania - 5
Ogólnie biorąc, jestem zadowolony zarówno pomysł wcielić w życie od stycznia 1999. Oto
z nadesłanych modeli, jak i pozostałych prac. fragmenty listu: (...) chciałbym zaproponować Tomasz Sapletta - 4
Zachęcam do wzięcia udziału w rozwiązaniu jeszcze jeden konkurs. Niekiedy piszecie, że
Jarosław Chudoba - 2
postawionego dziś zadania. Przy okazji mam ktoś wyróżnia się w Szkole Konstruktorów.
Kosma Moczek - 2
prośbę: piszcie zawsze gdzieś z boku na ko- Proponuję przyznawać za najlepsze prace o-
percie, co zawiera kartka pocztowa, koperta kreśloną liczbę punktów, a pod koniec roku Sebastian Maleńczuk - 1
czy paczka. Rozwiązania postawionego dziś wybierać  Konstruktora Roku , który tych
zadania oznaczcie napisem  Szkoła 35 . Krzy- punktów miałby najwięcej. Nagrodą mogłaby
żówkę oznaczajcie znaczkiem #, uwagi do er- być bezpłatna prenumerata Elektroniki dla
raty skrótem err i numerem wydania EdW, Wszystkich lub ciekawa i wartościowa pozycja
książkowa. Myślę, że zachęciłoby to kolejne o-
soby do brania udziału w Szkole i tym samym
jeszcze bardziej zwiększyłoby jej wartość prak-
tyczną i edukacyjną. (...)
Propozycję przyznawania punktów uważam
za bardzo dobrą i już od tego miesiąca wpro-
wadzimy taki ranking. A Paweł za ten pomysł
otrzyma nagrodę specjalną w postaci progra-
mu multimedialnego.
Sprawa przyznawania punktów nie jest jed-
nak tak prosta, jak mogłoby się wydawać. W
naszej Szkole biorą udział zarówno osoby bar-
dzo młode, jak choćby wymieniony w tym od-
cinku 11-latek, oraz znacznie starsze i nieporó-
wnanie bardziej zaawansowane. Jak u-
Rys. 12 Zasilanie z kondensatora
R
y
s
.
1
2
Z
a
s
i
l
a
n
i
e
z
k
o
n
d
e
n
s
a
t
o
r
a
względnić wiek Autorów? Czy punktacja po-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 1/99 29