MINERAA
Y PIERWOTNE GLEB I
MINERAA
Y PIERWOTNE GLEB I
PRODUKTY ICH PRZEOBRAśEC

PRODUKTY ICH PRZEOBRAśEC

MINERAA
Y występujące w glebach dzielą się
genetycznie na:
MINERAA
Y PIERWOTNE
MINERAA
Y PIERWOTNE
MINERAA
Y WTÓRNE
MINERAA
Y WTÓRNE
Sekwencja minerałów wg. wzrastającej podatności na wietrzenie
(2,300) - szacunkowa trwałość 1-mm kostki minerału (w latach)
Minerały pierwotne występujące w glebach, wg malejącej podatności na wietrzenie
Kalcyt
Kalcyt
Dolomit
Dolomit
Skaleniowce (leucyt, nefein)
Skaleniowce (leucyt, nefein)
Oliwiny
Oliwiny
Pirokseny
Pirokseny
Amfibole
Amfibole
Serpentyny
Serpentyny
Epidot
Epidot
Plagioklazy (bogate w anortyt)
Plagioklazy (bogate w anortyt)
Plagioklazy (ubogie w anortyt)
Plagioklazy (ubogie w anortyt)
Biotyt
Biotyt
Skalenie potasowe (ortoklaz, mikroklin)
Skalenie potasowe (ortoklaz, mikroklin)
Kwarc
Kwarc
Muskowit
Muskowit
Serycyt
Serycyt
Apatyt, Magnetyt
Apatyt, Magnetyt
Granaty, Cyjanit, Staurolit, Cyrkon
Granaty, Cyjanit, Staurolit, Cyrkon
Rutyl, Ilmenit, Korund
Rutyl, Ilmenit, Korund
Schemat wietrzenia minerałów pierwotnych gleb
Serpentyny
Serpentyny
Mg6[(OH)8|Si4O10]
Mg6[(OH)8|Si4O10]
Iddyngsyt
Iddyngsyt
(bezpostaciowa odmiana serpentynu)
Saponit
Saponit
(słabo krystaliczna odmiana montmorillonitu)
OLIWINY
OLIWINY
Smektyty
(Mg,Fe)2[SiO4] Smektyty
(Mg,Fe)2[SiO4]
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]�nH2O
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]�nH2O
Kaolinit
Kaolinit
Al4[(OH)8|Si4O10]
Al4[(OH)8|Si4O10]
Haloizyt
Haloizyt
Al4[(OH)8|Si4O10]�4H2O
Al4[(OH)8|Si4O10]�4H2O
tlenki, wodorotlenki, tlenowodorotlenki Fe i Mn
tlenki, wodorotlenki, tlenowodorotlenki Fe i Mn
a
j
c
a
z
i
n
y
t
n
e
p
r
e
s
SERPENTYNIZACJA
SERPENTYNIZACJA
4Mg2SiO4 + 6H2O �! Mg6[(OH)8|Si4O10] + 2Mg(OH)2
�!
�!
�!
forsteryt + woda serpentyn + brucyt
8Fe2SiO4 + 12H2O �! Fe6[(OH)8|Si4O10] + 7Fe(OH)2 + Fe3O4 + 4SiO2
�!
�!
�!
fajalit + woda Fe-serpentyn + Fe-brucyt + magnetyt
Chloryty
Chloryty
(Mg,Fe,Al)3[(OH)2|Si3AlO10]�Mg3(OH)6
(Mg,Fe,Al)3[(OH)2|Si3AlO10]�Mg3(OH)6
Smektyty
Smektyty
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]�nH2O
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]�nH2O
PIROKSENY
PIROKSENY
Kaolinit
Kaolinit
(Ca,Mg,Fe)2[Si2O6]
(Ca,Mg,Fe)2[Si2O6]
Al4[(OH)8|Si4O10]
Al4[(OH)8|Si4O10]
tlenki Fe(III)
tlenki Fe(III)
Anataz
Anataz
TiO2
TiO2
a
j
c
a
z
y
t
y
r
o
l
h
c
Chloryty
Chloryty
(Mg,Fe,Al)3[(OH)2|Si3AlO10]�Mg3(OH)6
(Mg,Fe,Al)3[(OH)2|Si3AlO10]�Mg3(OH)6
Smektyty
Smektyty
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]�nH2O
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]�nH2O
AMFIBOLE
AMFIBOLE
Kaolinit
Kaolinit
Ca,Na,Mg,Fe-
Ca,Na,Mg,Fe-
Al4[(OH)8|Si4O10]
Al4[(OH)8|Si4O10]
krzemiany [Si4O11]
krzemiany [Si4O11]
tlenki Fe(III)
tlenki Fe(III)
Anataz
Anataz
TiO2
TiO2
a
j
c
a
z
y
t
y
r
o
l
h
c
MIKI
MIKI
- illit (K,H3O)Al2[(OH)2|AlSi3O10]
- illit (K,H3O)Al2[(OH)2|AlSi3O10]
- muskowit KAl2[(OH,F)2|AlSi3O10]
- muskowit KAl2[(OH,F)2|AlSi3O10]
- biotyt K(Mg,Fe,Mn)3 [(OH,F)2|AlSi3O10]
- biotyt K(Mg,Fe,Mn)3 [(OH,F)2|AlSi3O10]
SKALENIE
SKALENIE
Smektyty
Smektyty
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]�nH2O
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]�nH2O
K-skalenie
K-skalenie
Wermikulit
Wermikulit
K[AlSi3O8]
K[AlSi3O8]
(Mg,Fe,Al)3[(OH)2|(Si,Al)4O10]�4H2O
(Mg,Fe,Al)3[(OH)2|(Si,Al)4O10]�4H2O
Kaolinit
Kaolinit
Plagioklazy
Plagioklazy
Al4[(OH)8|Si4O10]
Al4[(OH)8|Si4O10]
Na[AlSi3O8]-
Na[AlSi3O8]-
Haloizyt
Haloizyt
Ca[Al2Si2O8]
Ca[Al2Si2O8]
Al4[(OH)8|Si4O10]�4H2O
Al4[(OH)8|Si4O10]�4H2O
Gibbsyt
Gibbsyt
ł-Al[OH]3
ł-Al[OH]3
Kwarc
Kwarc
a
j
c
a
z
y
t
y
c
y
r
e
s
h
y
d
r
o
l
i
z
a
MIKI
MIKI
- ILLIT (K,H3O)Al2[(OH)2|AlSi3O10]
- ILLIT (K,H3O)Al2[(OH)2|AlSi3O10]
- MUSKOWIT KAl2[(OH,F)2|AlSi3O10]
- MUSKOWIT KAl2[(OH,F)2|AlSi3O10]
- BIOTYT K(Mg,Fe,Mn)3 [(OH,F)2|AlSi3O10]
- BIOTYT K(Mg,Fe,Mn)3 [(OH,F)2|AlSi3O10]
Kaolinit
Kaolinit
Al4[(OH)8|Si4O10]
Al4[(OH)8|Si4O10]
Haloizyt
Haloizyt
Al4[(OH)8|Si4O10]�4H2O
Al4[(OH)8|Si4O10]�4H2O
Illit/Wermikulit
Illit/Wermikulit
Gibbsyt
Gibbsyt
ł-Al[OH]3
ł-Al[OH]3
Wermikulit
Wermikulit
(Mg,Fe,Al)3[(OH)2|(Si,Al)4O10]�4H2O Goethyt
(Mg,Fe,Al)3[(OH)2|(Si,Al)4O10]�4H2O Goethyt
ą-FeOOH
ą-FeOOH
Hematyt
Hematyt
Fe2O3
Fe2O3
Smektyty
Smektyty
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]�nH2O
(Ca,Na,Al,Mg,Fe)2[(OH)2|(Si,Al)4O10]�nH2O
CHLORYTY
CHLORYTY
(Mg, Fe, Al)3[(OH)2|AlSi3O10]� (Mg, Fe, Al)3[OH]6
(Mg, Fe, Al)3[(OH)2|AlSi3O10]� (Mg, Fe, Al)3[OH]6
Kaolinit
Kaolinit
Al4[(OH)8|Si4O10]
Al4[(OH)8|Si4O10]
Haloizyt
Haloizyt
Al4[(OH)8|Si4O10]�4H2O
Al4[(OH)8|Si4O10]�4H2O
Chloryt/Wermikulit
Chloryt/Wermikulit
Gibbsyt
Gibbsyt
ł-Al[OH]3
ł-Al[OH]3
Wermikulit
Wermikulit
(Mg,Fe,Al)3[(OH)2|(Si,Al)4O10]�4H2O
(Mg,Fe,Al)3[(OH)2|(Si,Al)4O10]�4H2O
Goethyt
Goethyt
ą-FeOOH
ą-FeOOH
Hematyt
Hematyt
Fe2O3
Fe2O3
Nontronit
Nontronit
Fe3+2[(OH)2|AlSi3O10]�Na(H2O)4
Fe3+2[(OH)2|AlSi3O10]�Na(H2O)4
SZKLIWO WULKANICZNE
SZKLIWO WULKANICZNE
Allofan
Allofan
mAl2O3 � nSiO2 � pH2O
mAl2O3 � nSiO2 � pH2O
Haloizyt
Haloizyt
Al4[(OH)8|Si4O10]�4H2O
Al4[(OH)8|Si4O10]�4H2O
Imogolit
Imogolit
AlSiO3(OH)4
AlSiO3(OH)4
d e s y l i f i k a c j a
Warunki konieczne do powstania allofanów
Warunki konieczne do powstania allofanów
Schemat wietrzenia minerałów pierwotnych gleb