kem47

Hagbard i Signy 94

był wychowawcą —> Helgiego², Harnal natomiast - przyjacielem ojcowskiego podopiecznego. Helgi, przygotowując —> zemstę na —» Hundingu i jego synach, skrycie dostał się do drużyny (hird) wroga, ale Hunding z jakiegoś powodu domyślił się obecności szpiega pod swoim dachem. Podejrzenie padło na 1 łamała i młodzieniec został zabity. Helgi zbiegł, a spotkanemu po drodze pasterzowi wyjawił prawdę o swojej misji i nakazał powiadomienie o niej Hun-clinga dodając, że pamiętać będzie o śmierci niewinnego druha, tzn. pomści ją w przyszłości. Hunding natychmiast zarządził poszukiwania i posłał swoich ludzi do dworu Hagala. Helgi rzeczywiście ukrył się tam przywdziewając strój służebnej chłopki i mieląc zboże. Żarna pękające pod mocarną ręką dziewki zbudziły podejrzenia jednego z siepaczy, niejakiego Blinda (Blindr - „Ślepiec”), ale Hagal uratował wychowanka t wierdząc, że krzepka młynarka jest w istocie królewską córą, siostrą Sigara i Hógniego (więc stryjenką przyszłej ukochanej Helgiego, —» Sigrun), —> walkyrią wziętą do niewoli podczas odpierania jednego z wikińskich napadów.

Helgi dotrzymał słowa i pomścił śmierć druha łącząc dobrowolnie nałożone na siebie zobowiązanie z odwetem za śmierć ojca. Dokonując aktu zemsty w pewnym sensie sam stał się I łamałem: gdy odpoczywał po zwycięstwie nad 1 lundingiem, przybyła do niego Sigrun, on zaś przedstawił się jej jako Hamal.

W micie o Hagal u i Hamal u niezwykle ciekawe jest wystąpienie Helgiego, wielkiego wojownika, w stroju kobiecym. Zgodnie z północnogermańską obyczajowością nawet aluzja do transwestytyzmu, zniewieściałości,

11 er mafroclytyz mu czy h o mose k sua 1 i z m u była ciężką obrazą (zob. patroni Islandii) i wymagała natychmiastowej reakcji znieważonego, a zabicie fałszywego oskarżyciela nie pociągało konsekwencji prawnych. Bardzo interesujący w tym względzie przykład zawiera Saga o Floamanach: głośny z morskich wędrówek Thorgils zwany Wychowankiem Szramonogiego, którego okręt w 997 r. rozbił się u wybrzeży Grenlandii albo Ziemj Baffina, po śmierci żony karmił swego ma-leńkiego synka, Thorfina, nacinając własna pierś i pozwalając niemowlęciu ssać krew. Kilka lat później jeden ze sług słynnego podróżnika, Krika Rudego, w obecności ludzi Thorgilsa stwierdził złośliwie, że „nie wiadomo nawet, czy jest on mężczyzną czy kobietą”. Wówczas towarzysz wyprawy pohańbionego przebił oszczercę włócznią, a obecni uznali słuszność tego czynu* Jedna z bohaterek Sagi rodu z Laxdalu, Gudrun, córka Oswifra, uszyła niekochanemu mężowi koszulę odsłaniającą piersi, a następnie wystąpiła o rozwód z powodu rzeczonego, niemęskiego stroju. W tym samym tekście mamy również wypadek odwrotny: niejaki Thord rozwiódł się z żoną, ponieważ nosiła „męskie spodnie z rozporkiem jak jaki dziwoląg, co jest w połowie chłopem, a w połowie niewiastą”.

W indoeuropejskich mitach bohaterowie często uciekali się do kobiecego przebrania (por. —» Thora w stroju —> kreyji; zob. Thrym), a motyw ten zwykle pojawia się w opowieściach o rodowych czy plemiennych konf liktach. Według I księgi Ramaja-ny (również w Wisznupuranie i Bhagawala-puranie) Wisznu przybrał postać pięknej Mohini („Doprowadzającej do SzaleństwaJ i rozstrzygnął spór między bogami i asura* mi o amrytę (napój nieśmiertelności); An* toninus Liberalis w Przemianach opowiadał o Astygitesie, który włożył szatki swojej siostry, Aspalis, i pomścił jej śmierć, a Plutarch w Rzeczach greckich prawił o Heraklesie ukrywającym się w przyodziewku irackiej kobiety przed Meropami z Kos.

Hagbard i Signy (Hagbardr i Signy)* para bohaterów heroicznej pieśni zrekonstruowanej z zapisu w Czynach Duńczyków Saksona Gramatyka, który niewątpliwie korzystał z jakiegoś zaginionego pierwowzoru norwcsko-islandzkiego. Hagbard zabił w uczciwym boju synów Sigara (SigaF - „Władca”), braci Signy, która kochała go wielkim i odwzajemnionym uczuciem-Wbrew n iebezpieczeństwu kochankowie spędzili ze sobą noc miłosną i młodzieniec został po ciężkiej walce w izbie dziewczyny schwytany przez wojów Sigara (w późniejszej duńskiej balladzie bohaterskiej, kam-pevisey\ Hagbard uległ napastnikom niemal bez walki, ponieważ związali go włosem Signy, a jego miłość była tak wielka, że nic ważył się tego włoska zerwać). Skazany na śmierć przez powieszenie prosił, by najpierw na szubienicy zawisł jego płaszcz.

Z dala obserwująca każń Signy nabrała pewności, że Hagbard nie żyje i podpaliła rodzinne domostwo wybierając śmierć w płomieniach, by podążyć za ukochanym do Podziemia (-> Niflheimu). Gdy Hagbard ujrzał dymy pożaru, zażądał natychmiastowego wykonania wyroku. Obowiązek zemsty wziął na siebie brat powieszonego i wytracił cały ród Sigarowy (tj. Siklingów; zob. Halfdan).

HALFDAN (Halfdan, Halfdanr - „Pół-Duń-czyk”), władca z rodu Skjóldungów (zob. Skjóld¹) o przydomku ganili („Stary”), bohater m i tu et iologi cz n o-ge nea logi cz nego. Podczas święta „środka zimy” złożył wielką ofiarę (zob. kulty publiczne) z prośbą, by dane mu było żyć i panować trzysta zim (por. Aun). Boska odpowiedź obiecała mu jednak żywot nie dłuższy od długiego życia ludzkiego, ale jednocześnie na trzysta lat zapowiadała trwanie jego rodu, o ile „nie znajdzie się w nim kobieta albo mąż niewiele znaczący”. Podczas wojennej wyprawy na Wschodnią Krainę (austwegr, dosł. „Wschodnia Droga”, tj. tereny leżące na wschód od Skandynawii) poślubił Alwig (Almweig) Mądrą, córkę konunga Holm-gardu (czyli Nowogrodu na Rusi; według innej wersji jej ojcem był jakiś sjakonungr - „król morski”, tj. pewien wiking), i spłodził z nią najpierw męskie dziewięcioracz-ki: Thengila zwanego Manna-Thengilem, Rasira, Grama, Gylfiego, Hilmira, Jófura, Tyggiego, Skylego i llerrę albo Harriego. Wszyscy oni tak zasłynęli później swoimi wojennymi wyprawami, że ich imionami zaczęto tytułować wszelkich konungów i jarlów (zob. Kon; Jarl). Następnie żona urodziła Halfdariowi jeszcze dziewięciu innych synów, Hildira, Nefira, Audiego, Yngwie-go, Dagą, Bragiego, Budlego, Lofdiego i Sigara, którzy zostali przodkami i eponima-mi wielkich rodów; pierwszy - Hildingów, drugi - Niflungów, trzeci - Ódlingów, czwarty - Ynglingów, piąty - Dóglingów, szósty

-    Bragningów, siódmy - Budlungów, ósmy

-    Lofdungów i dziewiąty - Siklingów.

Wszystkie imiona dziewięć ioraczków

Halfdana są podniesionymi do rangi an-l ropon i mów rzeczown i kam i pospoli tymi {fiengiU, rcerir, gmmr, gylfi, hyhnir, jqjurr, lyg-gi, skyli, herm lub harri) znaczącymi „rządzący”, „pan(ujący)”, „pierwszy [z ludzi]”, „książę”, „wódz”, „przywódca”, „naczelnik”, „zwierzchnik” itp., czyli - „władca”. W identycznym znaczeniu używano również terminów zinterpretowanych w micie jako imiona praprzodków sławnych rodów: kil-dingr, niflungr, ądlingr, ynglingr, dąglingr albo dąglingr, bragningr, budlungr, lofdungr, ńklingr (zob. Budli; Yngwi¹). Inaczej mówiąc: cała tradycja o Halfdanie i jego potomstwie miała wyjaśnić pochodzenie „władczego nazewnictwa”. W rzeczywistości było ono jeszcze bardziej rozbudowane; por. np. allvaldr, dróltinn, foUwaldi, folfwaldr, jylldr, gee dingr, ker sir, hąfdingi, jaćarr, jarl, kóngr, konungr (zob. Kon), landsrehi, landsrągnir, Ijódi, mil-dingr, nidjungr, oddr, rek kr, rągni(r), sefi, sigmnnr, skali, shilfingr, stillir, styrandi, styńr, jyjóóarin, valdr, valdari, yalderir, insi, visir, yggjungr z tym samym znaczeniem, „władca”, mającym wszelako mniej lub bardziej zróżnicowa i ty odcień.

HALLINSKIDI: zob. Heimdall.

HAMAL: zob. Hagal i Hamal.

HAMDIR I SÓRLI (Uamdir i Sqrli), bohaterowie staroeddaicznej Pieśni o Hamdirze pochodzącej z pierwszej połowy X w., więc jednej z najstarszych w zbiorze (dlatego leż nazywano ją Siarą pieśnią o Hamdirze). Byli synami —>Jonakra i —> Gudrun, braćmi —> Erpa“, wielkimi wojownikami, z których pierwszy odznaczał się odwagą, drugi zaś