P1100939 (2)

62 Halina Waszkielewicz

oraz JJwcue jtciwomHbie cko3ku. JhtmnucmunecKHe ckcuohku opierają się na 4 myślę realizowanym już przez Chlebnikowa - na „wyciszeniu" sensu słów kos;, rem zachowania składni, fonetyki, morfologii zdania, w celu „wyzwolenia” slow* wydobycia jego ukry tego znaczenia. Jak w iadomo, eksperyment ten stawiał prat sobą cel poniekąd kosmiczny - stworzenie języka pozarozumowego (ros.: jąm, który miał się stać zaczynem uniwersalnego języka ludzkości. Tymczasem okazuj* się, iż flycbKu mmtie powstawały w bardzo prozaicznych, kameralnych okolicznościach, gdy Pietruszewska zaczęła opowiadać bajki swej rocznej córce, Nataszy w jej własnym języku, co spotkało się z entuzjastycznym przyjęciem dziecka (// Cioh HamuuutnoHM.ni. HKMeMiacb u yc&tacb c.iyiuamb^2AX). Toteż innowacja* torki, w odróżnieniu od Chlebnikowa, polega właściwie na stylizacji na język dziecka. Niezależnie jednak od banalny ch, jakoby życiowy ch sytuacji, które legły u powstania „pusiek biatych", dziesiąty z szesnastu fragmentów tekstu, poprzez tytuł* i cytat ujawnia, iż Pietruszewska zapragnęła zrobić użytek z takiej świadomość struktury języka, jaką onegdaj w swym sły nnym zdaniu zademonstrował akademi Lew Szczerba (JTaona wynpa llitcko óyzuiaHyjia 6oKpa h icypzymHT óoKpcuKa”).

Anatilij l ljanow nie zawahał się określić IlycbKit onmbie jako 6e3y.\m jtuHćsticmiwecKuif twnepuMewn²⁴\ A oto fragment tego eksperymentu:

Urnom eonum:

-    Kaiyma. a Katyiuamo^tcu nmnmoemu?

Katynia pasóbaiua #amucu u eonum 3kxmo-3k>mo:

Kya?

IIomuk mbipcHyj e óypdbichR u 03 dypdbtcbee eonum:

-    Kanyiua. a KanyuiamouKu noMUKoeumt?

A Kanyuta kok aaeontim:

-    HeKyiMeo. oee. neKytmo matc eaiumb!

A noMVK e oypdbicbSLK kok 3oóypjuKaem: dypjibi, óypjibi, óypjibi.

A Katynia mmm:

-    He óypibłKau, OypaaK. Kanymamomat He noMUKoeumi, a noMiiKoeiibil^{1 2 3 4}

Okazuje się. że sens szesnastu napisanych w podobny sposób opowiadać cyklu można przy pewnym wysiłku rozszyfrować⁵. Udaje się to internau*

tom*⁴⁶, udało się też filmowcom, którzy w oparciu o riycbRit Cmmuie zrealizowali serię krótkich filmów animowanych^{6 7} o Knłuszy i Kałuszątkach^{8 9}.

O nieokiełznanej eksperymentatorskiej pasji świadczy również wydanie w 1999 roku w 50 egzemplarzach książki, zawierającej absurdalne sztuki, operujące językiem opartym na grze językowej. Bibliofilskie wydanie (e wuuocmpammiu aemopa, uo acex matnmtpm pacRpmtmtmtMU eto om pyKu) przeznaczone dla szkół teatralnych zatytułowane zostało ,Jlo, Ilu Bo u Kum. CKopoeoaopKu drut meampwibHbuc yuwnnif'^w.

Zapewne idea pozarozumowego języka nie jest jedyną dogodną płaszczyzną, by porównywać językowe eksperymenty Chlebnikowa i lingwistyczne bajki Pietruszewskiej. Łączy ich także coś bardziej ogólnego i istotnego, a mianowicie pojmowanie świata jako języka. Ten niezwykle frapujący temat czeka jeszcze na swoich odkrywców. Wskazuje nań Pisariewska podkreślając powinowactwo w tym względzie Ludmiły Pietruszewskiej z Vladimirem Nabokovem.

JJiiKiie oicmomubie ckcuku, zajmujące piąty tom utworów wybranych¹⁰, są zbiorem 244 bajek, w którym występuje 133 zwierząt. Cykl ten można by oglądać z różnej perspektywy, jak chociażby pod kątem nawiązań do zjawisk i tekstów literatury rosyjskiej (Tpu cecmpti, )Kettumb6a, JJhór Batut, JJndn Cmena Mtuepamn, JJedyuiKct 3óuk, Klava Kapettutt) oraz światowej (HitocmpaiiKa, JJaa cmopu, Kapm Mcipi<c, Omejuto, Kymeewa, Conudapnocmb, Kok flettejiona), jak i do twórczości własnej autorki (JJettb pootcdemui CMupttoeou, Cinzanó).

Wydaje się, że niezwykłością bajek o zwierzętach jest użycie tego gatunku jako ma-ski/chwytu do przedstawienia realnych sytuacji życiowych. Podkreślają to ilustracje Pie-

1

JI- rieTpyuieBCKaa. Jutcue jtcueomHbie ckojku. MopcKiie noMounbie paccKcubt. IJycbKU 61w# MocKBa 2003. Cytat z tekstu zamieszczonego na tylnej okładce.

2

Tlpo ŁioKyto Kyiópy u ooKpewca.

3

^M Zob.: A. yjiBSHOB, IhoÓMiLia rfempyweecKasi. ttJjuKue otciieomnbie cko3KU». http://proffl.cfl* ua./print/?656. Dostępne 16.07. 2007.

4

   JI. neTpymeBCKaa. Uycbteu onrrtbie. [w:| tejże. Coópanue comtHemru e rut mu rna\tax, Mocfl*l 19%. t. 4. s. 80.

5

   Wnikliwą analizę Lingwistycznych bajek umieściła w Internecie Jelena L uczy na, uczennicami mej klasy moskiewskiego gimnazjum nr 1513. Zob.: E. JJynHHa. «IJycbKU Bnmbie» U. TJempyxut«c^\ kok (patem ucmopuu tubuca. FfcciedoeamejbCKajt paóoma, http://rus. I septembcr.ru/2005/ l4/6.htm V* stępne 27.07.2007.

6

riempyiueecKcm — cynep! C/tyuau/io nponumai. o*ienb noHpaewiocb. 3dopoeo nutuem. A fnmiue tiets-eoMfiey nee npo Kanyiuy co mosapuiifu npaoumat. 3mo umo-mo óesnodoónoe, marne mmpuóymuiuim... http://groups.rambler.ru/groups/rambler.dosug.litera/646167.8.htm 10649348. Dostępne 16.07.2007.

7

³⁴⁷ W ramach programu Pycacuu npoeKm. Podaję za: I. Hubicka, Proza Ludmiły Pietruszewskiej lat 1985-1995, op. cit., s. 172.

8

^24K Olga Lebioduszkina, która zapewne uczestniczyła w spektaklach „Teatrzyku w pudelku’’ informuje o wyglądzie kałuszy i butiawki; Bce, Kawy nocnacmnuewiocb nonaemb na npedcmaesernui .. KapmoHHoeo meampuKa " JhoÓMuibi IJempyweecnou, matom, kok ebienudnm Kanyiua u dymna ku -- ohu KitadpamHbte u y hux no nembipe nożu... Por. O. Jleó&oyuiKHHa, Ulexepe3ada jicuaa, nom... op. cit

9

   Beuep JhodMWibi IJempyweecKou omKpuncn npe3enma\\ueu abinyufeimou u3ÓamenbcmeoM OT.H. apm-KHUłu TTempyuieecKou „fJo, JIu Bo u Kioit. CtcopoeoeopKU diw meampajibiibixyuunuut" - 50 OKjeMWiapoe c wunocmpaipuLsw aemopa, eo ecer 3K3eMnmpax pacKpaiueiutbiMii eto om pym. B KHiiey eouum neóouibiuue aócypducmcKue nbecbł, juecmauu u3-3a jeyKoeou uepbi ó/ncjKite k 3ayMit. e Komopbix deucmeyiom KumaucKuu nośni JIu Eo, KOMno3umop Ktou, pena flo u m.n. (...) B i/ej/oM, mamM oópasaw, 17empyiueecKan óbuia npedcmaenena na eeuepe omnocumenbno aeamapdiibiMu panom au u. umo Moofcem oÓMCHnmbCM kok seonioipieu e cmopouy jwmepamypnozo sKcmpwueuma, maK u óonbuieu sempadnou dbiuepbiumocmbio paduKOJibnbix nosmuK.

http://www.vaviIon.ru/lit/jun99.html. Dostępne 25.07.2007.

10

   JI. rieTpyiueBCKaa, JJunue otcmornubie ckcgku. [w:J tejże: Coópanue conuHenuu e nemu moMux, t. 5. MocKBa 1996.