I Starożytny Egipt
1) Korespondencja el-amarneńska
a) Ogólny opis korespondencji el-amarneńskiej
ponad 300 dokumentów znalezionych w okolicach Amarny
sporządzonych na glinianych tabliczkach
pismem klinowym
w języku babilońskim
b) dokumenty korespondencji el-amarneńskiej
omówienie ogólne
listy od książąt syryjskich i palestyńskich
prośby o posiłki wojskowe, subwencje, a przede wszystkim złoto
wzajemne donosy
korespondencja Kadeszmana-Harbe i Amenhotepa III
prośba o rękę babilońskiej królewny
pretensje o kiepski los siostry
zamiana żona za żonę
prośba o dary
traktat Ramzes II - Hattusilis III
okoliczności podpisania traktatu
30 lat działań wojennych
równowaga sił
niemożność osiągnięcia zwycięstwa przez którąkolwiek ze stron
wygląd budowa i postanowienia traktatu
traktat został wyryty na srebrnych tablicach opatrzonych wizerunkami
bogów i egipską pieczęcią państwową
spisany po babilońsku
składa się z trzech części:
preambuły
opis dotychczasowych stosunków między państwami
opis przyszłych relacji
artykułów właściwych
wzajemna pomoc wojskowa w wypadkach agresji zewnętrznej
wzajemna pomoc w utrzymaniu podporządkowanych państewek
w Syrii i Palestynie
układ o wydawaniu zbiegów
gwarancji dotrzymania postanowień
przysięgi dochowania układu
klątwy jakie spadną na łamiącego układ
wydarzenia towarzyszące traktatowi
wymiana korespondencji królowych
małżeństwo Ramzesa i córki Hattusilisa (pierwsze potwierdzone
spotkanie na szczycie)
II Starożytna Asyria
1) prowincja Babilonu
a) nota protestacyjna Babilonu skierowana do faraona:
protest przeciw przyjęciu ambasadora Asyrii
prośba o nie nawiązywanie stosunków
przesłanie darów dla faraona
2) u szczytu potęgi
a) konflikt Asurbanipala z młodszym bratem Szamasz-szum-unkiem:
1
orędzie do mieszkańców Babilonu
zapewnienie o dobrym zdrowiu
zarzut kłamstwa postawiony bratu
słuchanie brata grzechem wobec bogów
zapowiedz
uniknięcia kary
orędzie do mieszkańców Nippuru
opis zniszczonego kraju
prośba o schwytanie buntowników
oferta nagrody za schwytanie brata
list posła Elamu
tytułuje siebie jako niewolnika króla królów
opis sytuacji wewnętrznej
prośba o pismo Asurbanipala w sprawie schwytania zbiegłego króla
III Starożytne Indie
1) prawa Manu
a) cel dyplomacji  zapobieganie wojnie utrzymanie pokoju
b) problemy rozstrzygane w negocjacjach (kompromis)
c) użycie siły w ostateczności
d) staranny dobór posłów i wymienienie ich cech
2) nauki Kautilii
a) z
ródłem życia bogactwo kraju (potencjał ekonomiczny)
b) podatki nie mogą prowadzić do zubożenia poddanych
c) 6 rodzajów policji + policja polityczna
d) staranna edukacja książąt
e) sąsiad jest naturalnym wrogiem, a jego sąsiad naszym sojusznikiem
f) wszystkie sposoby osiągania celów dozwolone
g) 6 stanów relacji między państwami
pokój i sojusz
neutralność
wojna
przygotowania do wojny
poszukiwanie sojuszników
wojna z jednym rokowania z drugim
IV Starożytne Chiny
1) koalicja z VI w p.n.e.
a) zawarta między poszczególnymi księstwami (wangami)
b) przeciw plemionom  Hun-nu (Hunowie)
c) rozstrzyganie sporów w koalicji bez użycia siły
d) o wyniku sporów rozstrzyga quasi sąd rozjemczy
2) misja Czang Ciena
a) wysłana przez cesarza Wu-Ti
b) cel misji  przymierze przeciw Hunom
c) przebieg misji:
aresztowanie (przez Hunów)
10 lat pobytu (nawet założył rodzinę)
ucieczka i działalność na zachodzie (próby zjednoczenia królestw grecko-
baktryjskich)
plony misji (rozbicie Hunów)
3) misja Pan Czao
a) cel misji  Ta-Cin (Cesarstwo Rzymskie)
2
b) przebieg misji:
dotarcie do Party
celowe skierowanie misji w stronę Zatoki Perskiej
V Starożytna Grecja
1) Proksenia i prokseni
a) proksenia - prawo gościnności i opieki nadane przez Zeusa i sankcjonowane przez
niego
b) zadania proksena
funkcja ambasadora
reprezentować inne miasto przed organami miasta przyjmującego
reprezentacja w sprawach sądowych
prowadzenie negocjacji
zadanie powiadamiania miasta wysyłającego o sprawach spornych
opiekun delegacji miasta wysyłającego
opieka konsularna
opieka nad obywatelami miasta wysyłającego
pomoc prawna obywatelom miasta wysyłającego
pomoc w sprawach handlowych
c) kto może zostać proksenem
posiada obywatelstwo
zamożny
znany
znajomość praw i funkcjonowania miasta
d) wynagrodzenie proksenów
funkcja honorowa - brak wynagrodzenia w mieście wysyłającym, może otrzymać
rekompensatę w mieście przyjmującym:
zaszczyty i tytuły
przychylność w prowadzonych interesach
w sprawach sądowych traktowanie jak obywatela miasta przyjmującego
nadania ziemi
czasem pieniądze
2) amfiktionie
a) amfiktionia  od gr.  amphictiones (mieszkający wokół) grupa miast położonych w
sąsiedztwie świątyni działających razem w celu zapewnienia jej bezpieczeństwa i
wspólnego celebrowania uroczystości religijnych
b) najbardziej znane to:
delficka przy świątyni Apollina w Delfach
termopilska przy świątyni Demeter w Termopilach
c) połączyły się tworząc amfiktionię delficko-termopilską
d) władze amfiktionii
na czele zgromadzenie ogólne przedstawicieli
zarządzaniem codziennym zajmują się hieromnemonowie (organizacja
uroczystości, ogłaszali  boski pokój i  święte wojny )
e) zasady których trzeba przestrzegać
nie burzyć miast amfiktionii
nie odcinać wody
wspieranie miast amfiktionii walczących z wrogami amfiktionii
powstrzymanie się od wspierania miasta członka, które wystąpiłoby przeciw
amfiktionii
przestrzeganie  boskiego pokoju i  świętej wojny
3
3) symachie
a) symachia -związek miast-państw skupionych w celach obronnych lub zaczepno-
obronnych wymierzonym przeciwko wspólnym wrogom
b) najbardziej znane
Związek Morski (Delijski)
władze - Zgromadzenie Ogólne (każde miasto po jednym głosie, uchwały
zapadały większością głosów)
hegemon  Ateny
wspólny skarb na wyspie Delos
wróg  miasta kontynentu i wysp
Związek Peloponeski
władze - Zgromadzenie Ogólne (każde miasto po jednym głosie, uchwały
zapadały większością głosów)
hegemon  Sparta
wróg - Persja
Związek Etolski i Związek Achajski
władze  Rada Związkowa (każde miasto po jednym głosie, uchwały
zapadały większością głosów), wspólni wodzowie armii  strategowie,
wspólni zarządcy polityczni - gramateosi
hegemon  brak
charakter wyłącznie obronny
4) misja Temistoklesa
a) cel misji spór wokół odbudowy murów obronnych Aten
b) przebieg:
polecenie budowy murów
opóz
nianie poprzez wymówki (choroba, brak pełnomocnictw)
reakcja na wiadomość o budowie murów
zakończenie poselstwa
5) regulacje określające stosunki państw w okresie hellenistycznym
a) oparte o normy zwyczajowe:
zakaz napaści na inny kraj bez uprzedniego wypowiedzenia wojny
konieczność uzasadnienia takiego wypowiedzenia
spory terytorialne rozstrzygane przez arbitraż i misje rozjemcze
zakaz użycia zatrutych broni
obowiązek zwrotu jeńców
b) etykieta obowiązująca posłów:
nie wolno przerywać rozmówcy
zawsze zachować spokój
ukrywać uczucia
powstrzymać się od ironii
zachować skromność w jedzeniu i piciu
VI Starożytny Rzym
1) ius hospiti
a) ius hospiti  przejęte z Grecji święte prawo gościnności
2) kolegium fecjałów
a) definicje
kolegium fecjałów  20 kapłanów najwyższego boga Rzymu  Jowisza,
noszących wełniane szaty i takież przepaski na głowach
fecjał  jeden z kapłanów Jowisza, aby nim zostać należało wykazać się
obywatelstwem oraz przynależnością do rodu zasiadającego w Senacie,
4
sprawował swoją funkcję dożywotnio
pater patratus  przewodniczący kolegium fecjałów wybierany spośród nich,
odznaką jego funkcji były laska i krzemień
b) zadania kolegium fecjałów
negocjowanie traktatów
opieka nad archiwum dokumentów dyplomatycznych
wypowiadanie wojny
uczestnicy misji - pater patratus i drugi fecjał z kępką trawy kapitolińskiej
przebieg:
udawali się nad granicę i tam zależnie od sytuacji podejmowali decyzję
co robić dalej
gdy udało się wynegocjować pokój to podejmowano procedurę jego
ogłoszenia
gdy brak odpowiedzi lub odpowiedz
negatywna wracano do Rzymu i
czekano 33 dni, następnie pater patratus powracał nad granicę i
przerzucał przez nią zakrwawioną dzidę i na teren wroga wkraczały
legiony
zawieranie pokoju
ceremonia odbywała się w świątyni Jowisza w obecności najwyższych władz
i poselstwa państwa zawierającego pokój
polegała na:
odczytywaniu przez pater patratusa tekstu układu pokojowego
złożeniu ofiary z byka przy uśmiercaniu którego pater patratus
wypowiadał odpowiednią formułę
3) rekuperatorzy
a) recuperatores - wybieralni sędziowie zajmujący się rozstrzyganiem sporów
pomiędzy obywatelami Rzymu a obywatelami innych państw, obradowali w
składach od 3 do 5 osób w okresie cesarskim rozszerzono zakres ich zadań
4) zwierzchnictwo nad polityką zagraniczną
a) w okresie królewskim
suweren  król
wykonawca decyzji formalny - kolegium fecjałów
wykonawca decyzji rzeczywisty  kolegium fecjałów
b) w okresie republiki
suweren  Senat
wykonawca decyzji formalny - kolegium fecjałów
wykonawca decyzji rzeczywisty  ciała mianowane przez Senat
c) w okresie cesarskim
suweren  cesarz
wykonawca decyzji formalny - kolegium fecjałów
wykonawca decyzji rzeczywisty  ciała mianowane przez cesarza
5) senatus consultum
a) Senatus Consultum  uchwała senatu określająca zasady i sposób wyboru posłów
(wybiera konsul lub pretor)
b) (UWAGA w książce Frelka błędna definicja)
6) misje dyplomatyczne rzymian
a) liczebność misji - od 2 do 10 osób personelu dyplomatycznego
b) na czele misji princeps legationis (oznaka funkcji - złoty pierścień)
c) przywileje misji:
viaticum (diety na drogę poza państwem)
5
prawo noclegu i wyżywienia
eskorta
7) przyjmowanie poselstw obcych
a) podział poselstw zależnie od relacji z innymi państwami:
poselstwa państw wrogich
zakwaterowanie  villa publica na Polu Marsowym obok świątyni Bellony
audiencje - tylko 2 na niskim szczeblu
wejście za mury miasta  niemożliwe
udział w uroczystościach  brak
tylko wręczają dary, sami nie otrzymują
poselstwa państw przyjaznych
zakwaterowanie  specjalna dom obok kurii
audiencje  wiele kwestor, senatorowie
wejście za mury miasta  możliwe
udział w uroczystościach  wszystkich
podarunki od suwerena
8) dyplomacja wewnętrzna
a) dyplomacja wewnętrzna - wynikająca ze złożoności wewnętrznej imperium
rzymskiego forma relacji między podmiotami prawnymi a centrum umożliwiająca
wysyłanie do cesarza delegacji posiadających status poselstwa
b) podmioty uprawnione do uprawiania dyplomacji wewnętrznej
państwa podbite (prowincje)
miasta o specyficznym statusie
gminy religijne
c) próby ograniczania
ograniczono ilość członków misji
o przyjmowaniu poselstw decyduje prefekt
odebrano prawo wysyłania misji wspólnotom religijnym i niektórym miastom
nakazano finansowanie misji przez podmiot wysyłający
VII Frankowie
1) Nauki Kasjodora
a) Kasjodor  rzymski patrycjusz dyplomata pełniący u króla Ostrogotów (Teodoryka)
funkcję doradcy
b) nauki Kasjodora:
orędownik pokoju
środkiem utrzymania pokoju - układy między państwami
złamanie układu przez jedną stronę zwalnia drugą z konieczności jego
przestrzegania
zwolennik koligacji między monarchami
podkreślał zalety negocjacji i korzystania z usług państw trzecich
wskazywał warunki udzielenia azylu
zalecał staranny dobór posłów
2) Lex Salica
a) ochrona nietykalności posłów poprzez karę 1800 solidów za zabójstwo posła
b) kara za brak gościnności  obowiązek zapewnienia darmowych kwater i wyżywienia
w podróży
VIII Bizancjum
1) metody prowadzenia polityki zagranicznej
a) przekupstwa
b) branie zakładników
6
c) zbieranie informacji
d) ingerencja zbrojna w sprawy sąsiadów
e) blokada polityczna i ekonomiczna
f) krzewienie chrześcijaństwa
2) dyplomacja Justyniana
a) specyficzna rola małżonki cesarza  Teodory
prowadziła szeroką korespondencję z innymi władcami
wysyłała i przyjmowała własne poselstwa
zajmowała się sprawami, których cesarz nie mógł się zająć
3) Urząd Spraw Zagranicznych
a) na czele pierwszy minister  magister officiorum
b) zatrudniał urzędników specjalistów od poszczególnych regionów i tłumaczy,
posiadał osobny oddział zajmujący się misjami swoimi i obcymi
4) przyjmowanie misji obcych
a) na granicy spotkanie z agentami i eskortą
b) droga przez najdziksze i najbardziej nieprzebyte terytoria
c) na każdym terytorium urzędnicy lokalni dbają o warunki życia
d) w stolicy zakwaterowanie w miejscu odosobnienia
e) 2 audiencje:
pierwsza  przedstawienie sprawy wręczenie podarków
druga  przedstawienie gotowych rozwiązań
IX Arabowie
1) uprawnienia władz w zakresie polityki zagranicznej
a) główny decydent  kalif
b) ministerstwo korespondencji państwowej  (jeden z dywanów) zajmujący się
archiwizowaniem i przygotowywaniem korespondencji państwa, na jego czele stał
wielki wezyr
2) skład i dokumenty poselstwa
a) skład  2 przedstawicieli dyplomatycznych ( jeden pochodzący z arystokracji, drugi
uczony mułła)
b) pisma poselstwa:
do władcy obcego (list uwierzytelniający zaczynające się cytatem z Koranu,
instrukcja wyjaśniająca sprawę z, która posłują)
dla posłów (instrukcja dla posła przedstawiająca sposób prowadzenia negocjacji
oraz możliwości ustępstw, lista podarków z zapisem co kiedy i komu należy
wręczyć)
X Ruch krucjatowy
1) apel Urabana II
a) opis sytuacji:
Turcy opanowali ziemie święte
Jerozolima zajęta
potrzeba pomocy Bizancjum
b) zachęty:
wojna sprawiedliwa a nie wybijanie się w Europie
odpuszczenie grzechów poległym
korzyści materialne na nowych ziemiach
nie wolno zwlekać
2) odpowiedz
synodu na apel Urbana II
a) dosłowna -  Bóg tak chce
b) praktyczna  uchwała o darowaniu doczesnych kar, kościelnej opiece nad rodzinami
7
i mieniem
3) uczestnicy krucjat (grupy społeczne)
a) książęta (Henryk Sandomierski, Rajmund z Tuluzy)
b) rycerstwo
c) biedota
4) I Krucjata (1096-1099)
a) uczestnicy: Frankowie, Normanowie, Prowansalczycy;
b) efekty:
odzyskanie grobu Chrystusa
utworzenie nowych księstw chrześcijańskich: (Małej Armenii, Edessy, Antiochii,
Trypolisu, Jerozolimskiego)
odzyskanie Cypru
5) II Krucjata (1147-1149)
a) przyczyna - utrata księstwa Edessy
b) uczestnicy  Ludwig VII, Konrad III
c) przebieg - uderzenie na neutralny Damaszek, nieudana próba oblężenia, przegrana z
nadchodząca odsieczą wojsk muzułmańskich, bezładna ucieczka
6) III Krucjata (1189-1192)
a) przyczyna  klęska pod Hittin, zdobycie Jerozolimy przez Saladyna
b) uczestnicy  Fryderyk Rudobrody Barbarossa, Filip II, Ryszard Lwie Serce
c) interesy władców:
Barbarossa rozszerzyć panowanie utworzyć nowe cesarstwo
Filip kontrolować ruchy anglików, odzyskać terytorium we Francji
Ryszard zdobyć nowe ziemie i bogactwa
d) przebieg:
Niemcy - próba sił pod Konstantynopolem (sojusz Cesarza Bizantyjskiego z
Egiptem) walki w Palestynie, śmierć przywódcy
Francja i Anglia  walki na Sycylii (brak wsparcia wojsk angielskich w
walkach), podbój przez Ryszarda Cypru (ówczesnej prowincji Bizancjum) walki
w Palestynie zakończone rozejmem,  gościna Ryszarda w Niemczech
7) IV Krucjata (1202-1204)
a) przyczyny: porażka poprzednich wypraw, chęć uderzenia w najsłabszy punkt  Egipt
b) główny rozgrywający  doża wenecki Enrico Dandolo (interesy Wenecji w Egipcie,
na Bałkanach i konflikt z Konstantynopolem)
c) przebieg:
pakt dotyczący zapłaty za transport (zdobycie Zadaru)
obietnica Aleksego Angelosa (zapłata długów u Wenecjan)
niedotrzymanie obietnic i zdobycie Bizancjum
XI Stosunki międzynarodowe państw Włoskich
1) specyfika polityki Florencji
a) postawienie na wybitne osobowości
b) na synodzie w 1300 roku papież określił dyplomatów florenckich piątym żywiołem
c) najbardziej znani florenccy dyplomaci:
Dante
Petrarka
Boccaccio
Machiawelli
2) specyfika polityki Wenecji
a) postawienie na system
b) zarządzanie polityka zagraniczną
8
w Wenecji o strategii decyduje rada miasta  Signioria
o polityce bieżącej decydują dożowie
w koloniach na czele baiulus
c) aparat zbierania informacji
kto zbierał informacje:
kobiety (małżonki i prostytutki)
zakonnicy
lekarze
 oddani przyjaciele
exploratores
banki
Oficjalne dokumenty:
co tygodniowe szyfrowane raporty posłów
relazioni (15 dni po powrocie)
d) przetwarzanie informacji
księgi do zapisywania układów:
XII wiek:
Patti,
Libri Commemoriali
XIV wiek:
Liber Albus (wschód),
Liber Blacus (Włochy),
Liber Pactorum (inne układy)
XII Doktryny prowadzenia polityki zagranicznej i stosunków międzynarodowych
1) Niccolo Machiavelli
a) podstawowe założenia
wszyscy ludzie z
li, gdy tylko mogą
władca powinien trzymać krótko swoich poddanych
b) hojność i skąpstwo
na tyle hojny, aby jego własne dochody starczyły
władca jest hojny, gdy nie zabiera poddanym
wydatki ze swego  małe, jak rozdawać to najlepiej cudze
c) srogość i łaskawość
przejmuje się zarzutami srogości, bo lepiej powiesić kilku i mieć spokój niż
pozwolić na nieład
książę powinien budzić raczej strach niż miłość (ludzie boja się krzywdzić
budzących strach) i robić to w taki sposób, aby uniknąć nienawiści
karać wyłącznie, gdy jest ku temu przyczyna karami cielesnymi, a nie
finansowymi (ludzie łatwiej wybacza stratę ojca niż ojcowizny)
d) dotrzymywanie wiary
tylko wtedy gdy to wygodne
dwa sposoby prowadzenia walki:
lew  nie boi się występuje otwarcie przeciw wrogom (budzi postrach u
wilków)
lis  gdy boi się wrogów działa skrycie (wie co to sidła)
nie musi mieć obu cech, ale musi się wydawać, że ma obie
e) unikanie pogardy i nienawiści
nieodwołalność wyroków władcy
powinien bać się spisków i zawczasu dążyć do ich rozbicia
karanie przydzielać innym natomiast łaski rozdawać samemu
9
f) bezpieczeństwo
broń
rozdawanie czyni stronnikami
odebranie oznacza brak zaufania
demonstracja siły  czasem warto pozwolić wzrosnąć wrogom, aby potem ich
zmiażdżyć i pokazać to jako lekcję poglądową dla ewentualnych przyszłych
buntowników
twierdze  najlepszą twierdza przychylność ludu
gdy władca boi się ludu  buduje twierdze
gdy władca boi się obcych  nie buduje twierdz, zbroi lud
g) poważanie  jak zdobyć i utrzymać
władca sam stanowi przykład kreśląc i realizując dalekosiężne plany
władca ma zawsze stanowisko (nigdy nie jest neutralny)
władca gdy nie musi nie wchodzi w związki z potężniejszymi do siebie
h) doradcy
znalez
ć takich, którzy nie myślą więcej o sobie i nie szukają przede wszystkim
własnej korzyści
odpowiednio ich nagradzać (aby nagroda była tak obfita, ze nie potrzeba im
innych nagród)
i) wystrzeganie się pochlebców
otaczać się ludz
mi mądrymi  oni mówią prawdę
zasięgać opinii wtedy, gdy jest ona potrzebna władcy
j) zależność od losu
los jest jak rzeka trzeba wiedzieć gdzie budować wały i tamy, a gdzie pozwolić
jej się rozlać
2) raison d etat - Richelieu
a) okoliczności powstania
otoczenie Francji przez Habsburgów
koncepcja granic naturalnych  ziemie gdzie mówią po francusku do Francji
koncepcja równowagi politycznej  podstawą pokoju utrzymanie równowagi sił
Wielki Plan  integracja państw europejskich
państwa - 6 monarchii dziedzicznych, 5 monarchii elekcyjnych, 5 republik
władze  Rada (rozstrzyga spory), prezydent (papież), pierwszy minister
( przedstawiciel Francji)
b) cechy raison d etat
brak wewnętrznych ograniczeń
efekt możliwa zarówno równowaga państw, jak i hegemonia Francji
c) główne założenia
pomyślność państwa uzasadnieniem użycia wszelkich dostępnych środków
zbawienie państwa tu i teraz
odniesienie użytych środków do celów  rachunek ryzyka i korzyści
wojna jedna z metod realizacji celów
religia tylko jako środek osiągania zamierzonych celów
siła - niezbędna i konieczna do przetrwania państwa
d) wprowadzanie w życie zasad raison d etat przez
reformy gospodarcze Colberta
porządek wewnątrz państwa
edykt łaski wobec Hugenotów (odłam protestantów francuskich):
odebranie twierdz
rozwiązanie organizacji wojskowych
10
cofniecie prawa do zgromadzeń
potwierdzenie prawa do swobody wyznania
wojna Trzydziestoletnia
cele Francji:
wyrwanie Francji z okrążenia
wyczerpanie Habsburgów
niedopuszczenie do powstania nowej potęgi na granicach Francji
etap pierwszy  dyplomatyczny
przymierza z państwami protestanckimi i państwem Osmańskim
etap drugi  wojskowy
w wyniku zagrożenia zawarcia kompromisowego pokoju bez udziału
Francji włączenie się wojsk francuskich po stronie protestantów
3) realpolitik - Bismarck
a) okoliczności powstania
załamanie się systemu Wiedeńskiego (koncert mocarstw)
Wojna Krymska (Austria z Wielka Brytanią przeciw Rosji)
b) cechy realpolitik
cel  zjednoczenie Niemiec
polityka - sztuką samoograniczania
c) główne założenia
siła  podstawą stosunków międzynarodowych tylko najsilniejsze państwa mogą
przetrwać
sojusze  ze wszystkimi tak, aby Prusy były bliższe każdej ze zwaśnionych stron,
niż one same między sobą
osobiste interesy i sympatie  nie ważne, ważny interes państwa
religia i ideologia  tylko jeśli może służyć jako środek do realizacji celów
państwa
d) realizacja realpolitik
włączenie ziem pomiędzy Prusami a Westfalią i Nadrenią
wojna z Danią o Szlezwik i Holsztyn  Austria otrzymała Holsztyn a Prusy
Szlezwik
wojna z Austrią
zapewnienie neutralności Francji
zajęcie Holsztynu i rozbicie wojsk Antyaustriackich pod Sadową
spór z cesarzem o dalsze działania wojenne (Bismarck przekonał cesarza do
powstrzymania się od całkowitego rozbicia wojsk austryjackich, aby potem
zawrzeć sojusz z Austrią)
wojna z Francją
depesza Emska
od Wilhelma I (Prusy) do Napoleona III (Francja)
dotycząca sukcesji (następstwa) na tronie hiszpańskim
pozbawiana przez Bismarcka zwrotów dyplomatycznych i wysłana do
francuskiej prasy
klęska wojsk francuskich pod Sedanem
traktat pokojowy we Frankfurcie (Alzacja i Lotaryngia do Prus + wysoka
kontrybucja)
ogłoszenie powstania Cesarstwa Niemieckiego w sali zwierciadlanej pałacu
w Wersalu
XIII Amerykańskie postrzeganie stosunków międzynarodowych
1) doktryna Monroe a
11
a) geneza
zasada dwóch hemisfer  wygłoszona przez G. Washingtona, w swoim orędziu
mówił o istnieniu starego i nowego świata i odrębnościach między nimi
projekt Canniga  w liście do ambasadora USA w Londynie proponował
porozumienie dotyczące kolonii hiszpańskich w Ameryce oparte na zasadach:
Hiszpania nie odzyska kolonii
USA nie dąży do przejęcia tych terytoriów
USA nie pozwoli na przejęcie tych terytoriów przez europejskie mocarstwo
w razie próby przejęcia terytoriów USA wspólnie z Wielka Brytanią wystąpią
przeciw takiemu aktowi
b) główne idee
wygłoszona przez J. Monroe a w 1823 roku jako orędzie do Kongresu
kontynent amerykański nie może być uważany za teren przyszłej kolonizacji
europejskiej
system polityczny mocarstw europejskich jest odmienny od amerykańskiego
i każda próba rozciągnięcia go na zachodnia półkulę będzie uważana za akt
wrogi USA
USA nie będzie mieszać się w sprawy państw europejskich
c) uzupełnienia
James Polk  z obawy przed sprzedażą Jukatanu stwierdził, że żadne terytorium
w hemisferze zachodniej nie może zostać odstąpione państwom europejskim,
nawet za zgoda mieszkańców tego terytorium
Theodor Roosevelt  zastrzegł dla USA prawo interweniowania na półkuli
zachodniej
2) polityka Roosevelta
a) rola USA w świecie  jako cywilizowane mocarstwo ma obowiązek utrzymania
porządku na świecie
b) życie międzynarodowe  ciągła walka o byt, zwyciężą tylko najsilniejsi, słabe
państwa zostaną zjedzone przez silniejszych
c) obrona interesów narodowych  prawo międzynarodowe nie jest efektywne, naród
sam powinien umieć zadbać o własne interesy
d) rozbrojenie  piękna idea, ale nie poparta siłą niemożliwa do zrealizowania
e) sfery wpływów  naturalne dla każdego mocarstwa (państwo powinno potrafić
zadbać o siebie, jeśli nie umie to zostanie podporządkowane - jak Korea przez
Japonię)
f) równowaga sił  jedyny sposób, by zapewnić spokój w danym regionie, USA
powinny w każdym regionie wspierać państwa tak aby zachować równowagę -
przykłady:
uzasadnienie konieczności przystąpienia USA do I Wojny Światowej po stronie
ententy  gdyby wojnę wygrały Niemcy to, przy braku rywala, mogłyby zażądać
kolonii w Ameryce
stosunek do wojny japońsko-rosyjskiej  formalna neutralność, w rzeczywistości
po cichu wspieranie Japonii, po jej zwycięstwie zmiana wspieranej strony
i wsparcie Rosji w rozmowach pokojowych na terenie USA
3) polityka Wilsona
a) misja amerykańskiej polityki zagranicznej  stanowienie dla reszty ludzkości
drogowskazu wolności
b) rozwiązywanie sporów międzynarodowych  tylko metodami pokojowymi
c) doktryna eksportu ideałów  bezpieczeństwo USA nieodłączne do bezpieczeństwa
całego świata
12
d) rozszerzenie Waszyngtonowskiego ostrzeżenia o nieuwikłaniu się w obce sprawy 
dla USA nic, co dotyczy ludzkości, nie może być obojętne ani obce
e) uzasadnienie przystąpienia USA do I Wojny Światowej  celem wojny nowy
i bardziej sprawiedliwy porządek świata, wobec czego USA musi się zaangażować w
jego tworzenie
f) przyczyna I Wojny Światowej  atak Niemiec na międzynarodowy porządek  winny
cesarz i rząd
g) koniec I Wojny Światowej  nie kompromis (jak we wcześniejszych konfliktach) ale
zwycięstwo totalne tworzące nowy ład międzynarodowy
h) idea Ligi Narodów  zamiast rachunku sił konsensus poparty mechanizmem kontroli
XIV Budowa  nowego ładu europejskiego po wojnach napoleońskich
1) zasady kongresu wiedeńskiego
a) legitymizmu  przywrócenie w Europie porządku sprzed okresu wojen
napoleońskich (czyli z 1792 roku)
b) restytucji monarchii  przywrócenie na tron rodów panujących przed okresem wojen
napoleońskich
2) Regulamin Rang
a) cel  zapobieżenie kłopotom wynikającym z powodu pretensji odnośnie
pierwszeństwa pomiędzy przedstawicielami dyplomatycznymi monarchii
europejskich
b) rangi przedstawicieli dyplomatycznych:
ambasadorowie i nuncjusze
posłowie
charge d affairs
c) dziekan korpusu  przedstawiciel państwa, który najwcześniej notyfikował swoje
przybycie, natomiast w państwach katolickich przedstawiciel papieża
3) Czwórprzymierze
a) w skład wchodziły:
Anglia
Rosja
Austria
Prusy
b) cel - zapobieżenie możliwości ponownego wywołania wojny przez Francję
4) Święte Przymierze
a) skład:
Rosja
Austria
Prusy
b) cel  oparcie wzajemnych relacji na prawach religijnych, ochrona monarchii
absolutnych przed buntami i rewolucjami oraz wspólne ich tłumienie, ochrona
porządku w Europie Środkowej
XV Rywalizacja mocarstw na Dalekim i Bliskim Wschodzie
1) umowy subsydialne  umowy zawierane przez Brytyjczyków z władcami państw w Azji
południowej zawierały:
a) zrzeczenie się prawa wojny i samodzielnej polityki zagranicznej
b) przekazanie Brytyjczykom zwierzchnictwa nad własną armią i utrzymanie
z własnych środków sił brytyjskich w państwach podpisujących umowę
c) sfinansowanie daniny i pensji urzędników brytyjskich w państwach podpisujących
umowę
2) Wietnam
13
a) traktat w Wersalu (1787 r.) - przyznawał Francji uprawnienia handlowe handlowe,
ale zobowiązywał ja do udzielenia pomocy wojskowej w wojnach Wietnamu
z sąsiadami
b) interwencja francusko-hiszpańska
przyczyna  utrudnianie działalności misji katolickich oraz morderstwo biskupa
Jose Marii Diaza
efekt opanowanie południowej części kraju
c) traktat sajgoński  (1862 r.) - przyznanie Francji podbitych przez nią trzech
prowincji wraz z Sajgonem, gwarancja swobody wyznania, kontrybucja, zakaz
przekazania obcemu państwu jakiejkolwiek części terytorium Wietnamu
3) Kambodża
a) traktat z Udong  (1863 r.) - uczynienie z Kambodży protektoratu Francji
4) Chiny
a) sprawa handlu opium
próba ograniczenia, przez cesarza, handlu z obcymi  (w 1757 r.) - udostępnienie
do handlu jedynie portu w Kantonie i utworzenie gildii, nazwanej Ko-Hong,
upoważnionej do takiego handlu
wprowadzenie przez cesarza zakazu handlu opium
konfiskata brytyjskiego opium przez komisarza Lin Tse-sii
Traktat Nankiński:
dopuszczenie handlu w 5 miastach
przekazanie Brytyjczykom Hongkongu
rozwiązanie instytucji Ko-Hongu
ustalenie jasnych ceł
odszkodowanie za zniszczone opium i koszty działań wojennych
ostateczna legalizacja handlu opium  rozmowy Szanghajskie
5) Japonia
a) misja Perrego
przedstawienie propozycji zawarcia traktatu handlowego i wycofanie się do USA
powrót po pół roku z flotą liczącą 250 dział i listem prezydenta wyrażającym
życzenie ustanowienia stosunków dyplomatycznych oraz zawarcia układu
handlowego
przestawienie ultimatum otwarcia ognia, jeśli nie zostaną podjęte rozmowy
rozmowy poprzedzone opisem zwycięskiej wojny USA z Meksykiem i groz
bą,
że odmowa zawarcia traktatu ściągnie na Japonię taką samą klęskę jak na
Meksyk wojna z USA
traktat w Kanagawie:
otwarcie portów
prawo poruszania się i zamieszkania w niektórych rejonach obywateli USA
pomoc w razie uszkodzenia lub rozbicia statków amerykańskich
klauzula najwyższego uprzywilejowania
XVI Półkula zachodnia na przełomie XIX i XX wieku
1) Panamerykanizm
a) I konferencja państw amerykańskich w Waszyngtonie - powołanie Międzynarodowej
Unii Republik Amerykańskich
b) II konferencja w Meksyku  16 państw przystąpiło do konwencji haskiej dotyczącej
pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych, 15 państw przystąpiło do
konwencji dotyczącej praw cudzoziemców
c) III konferencja w Rio de Janeiro  powołanie Międzynarodowej Komisji Prawniczej
d) IV konferencja w Buenos Aires  zmiana nazwy na Unia Republik Amerykańskich
14
2) Wojna USA z Hiszpanią
a) przyczyny wojny
pośrednie  słabość ekonomiczna Hiszpanii oraz kluczowe dla USA położenie jej
kolonii (Kuba, Filipiny)
bezpośrednia eksplozja na USS Maine (pretekst nie wiadomo czy zawiniona
przez Hiszpanów)
b) teatry wojny
działania morskie wokół Kuby (blokada morska)
inwazja milicji stanowych i walki lądowe na Kubie
działania morskie na Filipinach (blokada Manilii)
walki lądowe na Filipinach
c) traktat w Paryżu
tymczasowa okupacja Kuby przez USA
Puerto Rico i Guam dla USA
Filipiny sprzedane USA za 20 mln $
d) efekty wojny
powstanie konstytucji Kuby
plan Pratta (senator USA):
Kuba bez zgody USA nie może zawierać traktatów z innymi państwami i
zadłużać się powyżej dochodów
Kuba wydzierżawi USA teren na bazę wojsk USA
USA ma prawo ingerencji w sprawy wewnętrzne Kuby
wycofanie wojsk USA z Kuby (poza bazą w Guantanamo)
3) Sprawa Kanału Panamskiego
Układ Hay - Banau Varilla
utrzymanie niepodległości Panamy (wcześniej oderwała się od Kolumbii)
prawo kontroli przez USA 10 milowej strefy morskiej
kontrola przez USA nad gruntami niezbędnymi dla ochrony Kanału
wojska USA mają utrzymać porządek w miastach Colon i Panama
USA wypłaci Panamie środki finansowe jako rekompensatę za powyższe
ustępstwa
4) Dominikana
a) próba przerwania spłaty długu Dominikany wobec USA i państw Europy (spłacany
on był poprzez rekwirowanie dochodów z komór celnych i te dochody chciał
odzyskać rząd Dominikany)
b) przejęcie przez USA, w drodze umowy, dochodów z komór celnych (55% dochodów
miało zostać przeznaczone na spłatę długów a 45% wracać do Dominikany)
XVII Pierwsza Wojna Światowa
1) wymagania Austro-Węgier wobec Serbii nota dyplomatyczna z lipca 1914
a) potępienie propagandy i konfiskata publikacji skierowanych przeciw Austro-
Węgrom
b) rozwiązać stowarzyszenie Narodna Odbrona
c) usunąć z oficjalnej propagandy i nauczania akcenty wrogie Austro-Węgrom
d) usunąć z armii ludzi wrogich Austro-Węgrom
e) wspólne prowadzenie działań sądowych przeciw ludziom wrogim Austro-Węgrom
f) uszczelnienie granicy
g) wprowadzenie zakazu wypowiedzi wrogich Austro-Węgrom
2) Dwanaście punktów Wilsona
najważniejsze z nich dotyczą:
15
a) jawność dyplomacji
b) wolność żeglugi
c) wolność handlu (zniesienie o ile to możliwe zapór ograniczających go)
d) ograniczenie zbrojeń
e) podział kolonii z zachowaniem równości rządów kolonialnych i społeczności
lokalnych
f) postanowienia terytorialne dotyczące konkretnych państw
g) utworzenie organizacji powszechnej gwarantującej wszystkim państwom pokój
i bezpieczeństwo
3) Konferencja Wersalska
kategorie państw:
walczące o zainteresowaniach globalnych  brały udział we wszystkich
posiedzeniach
walczące o interesach partykularnych  dopuszczone do posiedzeń, które
państwa pierwszej kategorii uznają za właściwe
państwa, które zerwały stosunki z Niemcami  jak wyżej
neutralne  jak wyżej
Niemcy i ich sojusznicy  nie brały udziału w konferencji jedynie otrzymały
projekt traktatów, który musiały zaakceptować
16