str 8 109

rając się poza utwór spełniony — do stanu jego przedspełnienia, wychodzi zarażeni poza najbardziej autentyczną fazę odbioru, jaką jest spotkanie z utworęm nięznanym.J

Zdań dotąd sformułowanych nie ~należy rozumieć w ten..: sposób, - że -analiza sprowadza dzieło do jakiegoś zespołu możliwości, że przywołuje pole alternatyw, z których wyrosło. Przeciwnie: jest ona całkowicie związana ■falctycznościąs-dokommia- pisarsk-iege^-dot-yezy—wyłącznie tego,.....eo------—

przez twórcę zostało już definitywnie wybrane; nie pyta o zasady dokonanych wyborów ani o szanse odmiennych wyborów. Nie obchodzą jej repertuary' jednostek tekstowych w ogóle dostępne pisarzowi, lecz tylko repertuary przez niego wyzyskane — zredukowane już do rozmiarów tego oto jednostkowego dzieła.

4 Kwestią podstawową' dla wszelkiej strategii analitycznej jest oczywiście określenie typóiv jednostek standardowych wyddrębnialnych w porządku dzieła. Jakiekolwiek byłyby decyzje w tym względzie — nie są one ontologieznie neutralne, odwołują się nieodmiennie do jakiejś teorii

-atW-orji-litp.raCk.ie_gn_T-sŁwlpj.d7,ającP-j. z...jakich ..substancjalnie” składników .

może być on zbudowany i wedle jakich koniecznych prawideł. Nie ulega .    __ :

wątpliwości, że żadna technika analityczna, niezależnie od stopnia jej sko-dyfikowania,. nie jest w tym zakresie niezawisła. Dotyczy to technik najbardziej nawet prymitywnych, praktykowanych na przykład w nau-    |

czaniu szkolnym. Do zjawisk częstych należy zresztą _sto, że stosowana ..w praktyce technika analizy odwołuje się równocześnip do elementów różnych teorii utworu, nawet wykluczających się wzajem. Zależności, nie są tu jednak obustronne: metoda analizy implikuje określoną ontologię dzieła,-ale nie każda sformułowana ontologia dzieła wyznacza stosowną metodę analityczną.    . .i

Dysponując odpowiednio zdefiniowanymi pojęciami jednostek standardowych, analiza stawiać sobie może zadania mniej czy bardziej dale-

kosięiner~Jeśli'“zadowala”-jąTTozpoznanie, - wyodrębnienie-i- wyliczenie—.........

pewnego zestawu elementów — oczywiście w jakiejś metodycznie ustawionej.' l-fćlćtnoścr''—- najsłuszniej byłoby' - ją' wtedy nazwać opisem    •;

» dzieła, (czy też jego samodzielnie potraktowanej sfery, płaszczyzny itp,).

Opis stanowi konieczne .i najbardziej elementarne stadium wszelkiego . postępowania analitycznego; niekiedy zresztą nie następują po nim dalsze fazyodgrywa wtedy rolę samodzielnej czynności badawczej, o Wąskim co prawda zasięgu i niewielkiej efektywmoścL-,|s^Tatorniast to,, ca dla analizy szczególnie swoiste .— przynajmniej w .jej obecnie rozpowszechnionym pojmowaniu — mieści się poza granicami opisu: wychodfjs ona bowiem ,ppza. inwentarz rozpoznanych W utworze. Składników, usiłując uch wy t.if, i scharakteryzować rodzaje wiążących je zależności. — hierar-

108    | .liinti&z Stawiński

/>

chlebne uszeregowanie, i'elacje strukturalne, funkcjonalne przyporząd

kowania.

Niewątpliwie kluczową kategorią stosowanych dziś w literaturoznaw-" stwie^-technik analitycznych jest kategoria poziomu analizy. Nie będziemy teraz wprowadzać wyjaśnień historycznych i wywodzić, jakimi to konkretnie drogami i skąd przyszła ona do naszej dyscypliny. Wystar-— czy -powiedzieć,—że -na—sposób—rozumienia—tej—kategorii -metodologicznej-w obrębie wiedzy o literaturze decydujący wpływ wywarły: lingwistyka

strukturalna, teoria dzieła literackiego Romana. Ingardena fi iógcT teoria poznawania dziełak doświadczenia hermeneutyki psychoanalitycznej; nie możną przeoczyć także inspiracji etnologicznych (C. Lćvi-Strauss), które jednak stanowią poniekąd przedłużenie — i wzmocnienie — oddziaływań językoznawczych, oraz pewnych, nieznacznych raczej, śladów wpływu socjologii i socjopsychołogii. Rozmaitości źródeł inspiracji odpowiada sposób funkcjonowania interesującego nas pojęcia. Mieni się ono różnymi znaczeniami i -— można rzec — stylowymi zabarwieniami, z których —każde—pEzyAvołu.jK-_inną..jegO-.pEehistorie.__W_ swojej wersu najbardziej -obiegowej — odczuwanej jako względnie neutralna —- najwięcej bez wątpienia zawdzięcza koncepcjom procedur analitycznych wypracowanych przez współczesną lingwistykę.

Rzecz prosta mówienie o poziomach analizy zakłada — czy też wymusza — określone wyobrażenia tyczące sposobu istnienia i budowy dzieła. Trzeba przyjąć, że na całościową strukturę utworu składają się hierarchicznie uporządkowane rejestry jednorodnych elementów morfologicznych — jakby homogeniczne pasma w jego zróżnicowanym materiale (językowym, tematycznym et.c.l. Poziom, analizy to sekwencja działań badawczych skierowanych na odpowiednią poziom organi-

przekazu literackiego. Z metodologicznego punktu widzenia, umieszczonego poza sferą interesów poszczególnych doktryn literaturo-~znawczych-(a^- taki usiłuję'tu przyjąć),- jest rzeczą- obojętną—jaki- status -onkologiczny przypisuje się jednostkom wyróżnianych poziomów organizacji: wszy stkie^-śtratvfikacyjne modele dzieła-powinny być—załiezone do wspólnej klasy, ponieważ wiążą się z analogicznymi strategiami badawczymi, Poziom organizacji utworu — jakkolwiek pojmowany — stanowi w tej perspektywie zespół (czy ciąg) takich jednostek standardowych, które mogą ?xxJpadać pod te sarn- procedury analityczne. Granice przebiegające między kolejnymi piętra mi dzieła to zarazem progi oddzielające rodzaje takich procedur.

Uwagę zwraca niezwykła dziś zakładających straty fikucyjne mo wyraźne ujednolicenie ruzpow. w

z a c 11

..•kspnnsywność technik analitycznych odoie dzieła. Pod ich presją następuje chnioiwch obecnie wyobrażeń tyczących

Ąm:ll?M. Inlrri irr.rtoArl-.>'i:ii r; fp> ttsiyln lltcrnchUu;n | Wfl