Koszty powstają we wnętrzu przedsiębiorstwa - koszty własne. Są pierwotne względem przychodów, Przedsiębiorstwo najpierw musi zatrudnić pracowników, zakupić materiały, surowce, przetworzyć je oraz sprzedać i dopiero wtedy osiągnie przychód ze sprzedaży. Jeżeli wyroby sprzeda się powyżej kosztów, osiągnie się zysk, W naszej analizie będziemy badać wielkość kosztów własnych, koszty w relacji z przychodami ze sprzedaży i czynniki, które determinują koszty,
Porównywać należy:
1) Globalną sumę kosztów za dany okres z przychodami ze sprzedaży za ten sam okres.
2) Koszty z danej działalności za dany okres z przychodami z tej samej działalności, tego samego okresu.
3) Koszty jednostkowe wyrobu z ceną tego wyrobu.
Czynniki determinujące koszty:
1) Zewnętrzne czynniki - niezależne od przedsiębiorstwa, wynikają z jego otoczenia, np. cena energii.
2) Wewnętrzne czynniki - zależą od przedsiębiorstwa, np, wydajność pracy, zużycie materiałów i energii, działalność remontowa.
Podstawowym celem analizy kosztów jest zaproponowanie działań przedsiębiorstwa na przyszłość,
Zadania analizy kosztów własnych:
1) Poznanie wielkości dynamiki i struktury kosztów własnych.
2) Ustalenie odchyleń kosztów w stosunku do przyjętej podstawy porównań.
3) Rozpoznanie czynników determinujących wielkości kosztów, ich strukturę oraz natężenie oddziaływania na koszty.
4) Zaproponowanie działań prowadzących do obniżenia kosztów.
5) Dostarczenie danych do planowania i kształtowania kosztów w przyszłości.
Analizę kosztów można przeprowadzić w dwóch przekrojach:
1) Jako analizę kosztów całkowitych w układzie rodzajowym.
2) Jako analizę kosztów całkowitych w układzie kalkulacyjnym.
Ad.l: Koszty w układzie rodzajowym:
Zużycie materiałów i energii.
Usługi obce.
Podatki i opłaty obciążające koszty.
Wynagrodzenia i narzuty na wynagrodzenia.
Amortyzacja majątku trwałego.
Pozostałe koszty.
Jest to ten prostszy rodzaj kosztów.
Analiza kosztów w układzie rodzajowym polega na:
1) Porównaniu kosztów za dany okres z kosztami planowanymi na ten sam okres i z kosztami poprzednich okresów.
2) Porównaniu dynamiki kosztów poszczególnych rodzajów.
3) Ocenie struktury kosztów rodzajowych.
4) Określeniu czynników wpływających na wielkość kosztów i strukturę kosztów rodzajowych.
5) Porównaniu wskaźników kosztów w układzie rodzajowym z takimi samymi wskaźnikami innych przedsiębiorstw.
Ad.2: Drugim przekrojem klasyfikowania kosztów własnych w przedsiębiorstwie (oprócz rodzajowego) jest kalkulacyjny układ całkowitych kosztów własnych. W układzie tym, koszty grupuje się nie ze względu na rodzaj, a ze względu na jednostkę kalkulacyjną wyrobu, półfabrykatu lub procesu technologicznego.