3582317903

Finanse publiczne dr Jolanta Gałuszka Wykład 7

1. Teoria dobra publicznego

Dla FP podstawowe znaczenie ma kategoria dobra publicznego. To właśnie istnienie tego dobra jest przyczyną gromadzenia funduszy publicznych, niezbędnych do finansowania procesów tworzenia dóbr publicznych np. budowa dróg, lotnisk, portów, itp..

Co to jest zatem dobro publiczne ?

Trudno tu o konkretne, niekonfliktowe wyjaśnienie. Dobra nie można zawsze podzielić na prywatne, czy publiczne. Dobrami wyłącznie publicznymi będą: powietrze, rzeki, jeziora, morza, oceany, parki narodowe itp. Niektóre dobra mogą być zarówno dobrem prywatnym jak i publicznym - np. energia elektryczna, którą wykorzystuje do oświetlenia w domach, jak i do oświetlenia ulic,.

Konieczne jest zatem zastosowanie kryteriów decydujących o tym czy jest to dobro prywatne czy publiczne. Wyróżniamy zatem :

1    kryterium użyteczności (kryterium społeczne),

2    kryterium odpłatności (kryterium ekonomiczne).

Wg KRYTERIUM UŻYTECZNOŚCI występuje zasadnicza różnica między korzyściami, które daje dobro prywatne, i korzyściami osiąganymi z dóbr publicznych. Korzyści z dobra prywatnego o9graniczają się najczęściej do jednej (kilku osób). Co więcej, jeżeli dana osoba używa dobra prywatnego, np. samochodu, to jest ono niedostępne dla innych. Inaczej jest w przypadku transportu publicznego. Poza tym w dostępie do dobra prywatnego mamy do czynienia z rywalizacją, czego raczej niema przy dobrach publ. np. korzystanie parku (jeziora, morza itp.) jednej osoby nie wyklucza takich możliwości u innych.

Wg KRYTERIUM EKONOMICZNEGO o tym, czy dobro ma charakter dobra publ. czy prywatnego decyduje źródło odpłatności. Dobrami publicznymi są te dobra (usługi, towary), które są finansowane przez budżet państwa, budżety samorządowe i inne fundusze publiczne. Dla odbiorców takich dóbr oznacza, że są one dostępne bezpłatne lub za częściową odpłatnością. Ta jednak bezpłatność określonych dóbr może prowadzić do marnotrawstwa, lub nadużyć w gospodarowaniu nimi.

Zasadniczy problem, występujący w procesie alokacji dóbr publicznych polega na dokładnym określeniu kryterium wyboru, którym powinno kierować się państwo podejmując decyzję o rodzajach i ilości wytwarzanych dóbr publicznych. Pomimo, że dobra publiczne nie są wytwarzane i alokowane według kryteriów rynkowych, to jednak w teorii wyboru publicznego dokonuje się porównań kryteriów, które występują przy alokacji dóbr prywatnych i alokacji dóbr publicznych. Analiza taka nie jest może do końca trafna, ale pozwala lepiej zrozumieć mechanizm alokacji dóbr publicznych.

Wniosek; przy wytwarzaniu i alokacji dobra prywatnego konsumenci płacą taką samą cenę i aby osiągną większą korzyść krańcową muszą kupić więcej dobra, natomiast w przypadku dobra publicznego konsumenci nabywają tę samą ilość dobra, ale po różnej cenie. W przypadku dobra publicznego pokrycie kosztu krańcowego jest możliwe tylko wtedy, gdy cenę (podatek) zapłacą wszyscy nabywcy dobra.