3582317905

Finanse publiczne dr Jolanta Gałuszka Wykład 8

Budżet państwa - instytucja ekonomiczna, prawna i polityczna

W systemie Finansów Publicznych, centralne miejsce zajmuje budżet państwa. Podyktowane to jest dwoma zasadniczymi przesłankami:

•    w budżecie państwa gromadzi się i dzieli największą część środków publicznych (w tym też też istotnych transferów głównie na rzecz samorządów terytorialnych oraz funduszy ubezpieczenia społecznego)

•    władza centralna nadal jest dominującym podmiotem systemu politycznego, gospodarczego i społecznego kraju.

Budżet określa ramy, granice i kierunki rocznej działalności finansowej organów państwa (np. sądów, trybunałów) i organów administracji rządowej (np. ministrów, wojewodów). Przy czym budżety jednostek samorządu terytorialnego są odrębnymi aktami prawnymi i nie są elementami struktury budżetu państwa.

Instytucja budżetu państwa jest ściśle związana z działalnością finansową państwa. Większość autorów „narodźmy” budżetu wiąże się z uchwalonym w Anglii w 1689 r. dokumentem „ Bill ofRights" (Deklaracja Praw), na mocy której parlament angielski uzyskał prawa do nakładania podatków oraz decydowania o wielkości i przeznaczeniu wydatków. Bill ofRights ograniczała władzę królewską i ugruntowała znaczenie parlamentu, potwierdzając zarazem swobodę i przywileje ludności w tym m.in. zakaz dotycząca króla do nakładania podatków bez jej zgody. Jednak bezpośrednia przyczyna początków historycznego rozwoju to wzajemne waśnie i wojny prowadzone głównie między Francją i Anglią. Pierwszy polski budżet został uchwalony przez Sejm w roku 1768 i był jednym z wcześniejszych budżetów w Europie, choć za początek ewolucji polskiego prawa budżetowego uznaje się powszechnie przywilej koszycki z 1374 r., który ustanowił Ludwik Węgierski, chcąc uzyskać przychylność szlachty, w zamian za sukcesję tronu dla jednej ze swych córek.

Pierwszy polski budżet, pod nazwą Ostrzeżenie percepty y expensy wszystkich intrat skarbów obojga narodów, podług niżej opisanych tabeli składał się z dwóch części.

Część I ustawy zawierała ustalenia co do poboru podatków i dokonywani wydatków. Postanowienia te ograniczają dokonywanie wydatków nadzwyczajnych do czasu, gdy uchwalone na ten cel podatki zaczną wpływać, a także zezwalają na pobór podatków