MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ
DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOżÿCI
MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ
DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOżÿCI
ALKOHOL
żÿWIADOME RYZYKO
Materiażÿ o charakterze proflaktyczno-edukacyjnym
do prowadzenia zajżÿżÿ
z zakresu profilaktyki alkoholowej
Materiażÿ o charakterze profilaktyczno-edukacyjnym
www.wojsko-polskie.pl
www.wp.mil.pl
WARSZAWA 2006
WARSZAWA 2009
PLAN - KONSPEKT
z zakresu profilaktyki nikotynowej
TEMAT:
NIKOTYNA  legalny narkotyk
CZAS: 2 x 45'
CELE:
1. Przekazanie wiedzy na temat negatywnych skutków zdrowotnych zwiżÿzanych
z paleniem tytoniu.
2. Zmniejszenie skali zjawiska nikotynizmu w wojsku.
3. Zapoznanie z przepisami prawnymi dotyczżÿcymi zakazów palenia w miejscach
publicznych.
METODY:
Wykżÿad, dyskusja.
MATERIAżÿY I żÿRODKI DYDAKTYCZNE:
Rzutnik żÿwiatżÿa dziennego lub multimedialny, foliogramy, pżÿyta CD
MIEJSCE:
żÿwietlica, sala wykżÿadowa
LIETRATURA:
1.  Alkohol, Narkotyki, Tytożÿ . Podrżÿcznik Prewencji, Biuro ds. Narkomanii,
Warszawa 1999 r.
2. ks. CzesÅ‚aw Cekiera,  Tytożÿ. Uzależÿnienia, fakty i mity , KUL  Gardium ,
Lublin 2005 r.
3. Krzysztof Zajżÿczkowski,  Nikotyna, alkohol, narkotyki. Profilaktyka
uzależÿnieżÿ , Rubikon, Kraków 2001 r.
4. Ramowa Konwencja żÿwiatowej Organizacji Zdrowia o Ograniczeniu Użÿycia
Tytoniu, sporzżÿdzona w Genewie dnia 21 maja 2003 r. (Dz. U. z 2007, Nr 74,
poz. 487). Ratyfikowana przez Polskżÿ dnia 28 sierpnia 2006 r.
5. Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed nastżÿpstwami
użÿywania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10 poz. 55).
6. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015.
7. Program Ograniczania Zdrowotnych Nastżÿpstw Palenia Tytoniu. Cele
i zadania na lata 2008  2011.
8. Rozporzżÿdzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 maja 2000 r. w sprawie
okreżÿlenia zasad dopuszczalnożÿci użÿywania wyrobów tytoniowych na terenie
2
3
obiektów podległych Ministrowi Obrony Narodowej (Dz. U. z 2000 r. Nr 44
poz. 512).
ZAGADNIENIA:
1. Podstawowe informacje na temat nikotynizmu
2. Mechanizm uzależÿnienia
3. Skład dymu tytoniowego
4. Skutki zdrowotne palenia tytoniu
5. Korzyżÿci wynikajżÿce z rzucenia palenia
6. Fakty i mity na temat palenia tytoniu
7. Przepisy prawne dotyczżÿce zakazów palenia
3
4
PRZEBIEG ZAJżÿżÿ:
Uwagi
Lp Treżÿżÿ zagadnienia Czas organizacyjno-
metodyczne
Rozpoczżÿcie zajżÿżÿ 5 min.
Folia/slajd nr 1
1.
tytużÿowa
Zapoznanie uczestników z tematem i celem zajżÿżÿ
2. Zagadnienie 1 10 min.
Folia/slajd nr 2 i 3
Podstawowe informacje na temat nikotynizmu
(skrypt str. 12)
Nikotyna  silna
Palenie tytoniu powoduje wiżÿkszżÿ liczbżÿ zgonów
trucizna, jest jednym
w Polsce niżÿ picie alkoholu, AIDS, samobójstwa,
ze składników dymu
zabójstwa, urazy i zatrucia razem wziżÿte.
tytoniowego. W stanie
WedÅ‚ug żÿwiatowej Organizacji papierosy pali
naturalnym wystżÿpuje
ponad miliard osób. Na choroby bżÿdżÿce wynikiem
wyłżÿcznie w postaci
palenia tytoniu na żÿwiecie co 10 sekund umiera
liżÿciastej, zielonej
człowiek.
rożÿliny tytoniu
Szacuje siżÿ, żÿe każÿdego dnia ok. 100 tysiżÿcy
w ponad 60
mÅ‚odych ludzi na żÿwiecie zaczyna paliżÿ papierosy.
gatunkach, jednakżÿe
W Polsce palaczami tytoniu jest 47% mżÿżÿczyzn
tylko 2 z nich mogżÿ
i 23% kobiet powyżÿej 16 roku żÿycia. OkoÅ‚o 10 mln
zostażÿ wykorzystane
Polaków wypala regularnie 15  20 sztuk
do palenia.
papierosów dziennie.
Nikotynizm  nałóg
Każÿdego roku 100 tysiżÿcy zgonów w Polsce ma palenia lub żÿucia
bezpożÿredni zwiżÿzek z paleniem tytoniu. tytoniu albo
zażÿywania tabaki,
Codziennie w Polsce zaczyna paliżÿ ok. 500
powodujżÿcy
nieletnich dziewczżÿt i chÅ‚opców, a rocznie jest ich
przewlekłe (rzadziej
ok. 180 tysiżÿcy.
ostre) zatrucie
nikotynżÿ.
3. 15 min. Folia/slajd nr 4
Zagadnienie 2
Mechanizm uzależÿnienia (skrypt str. 13)
Dla chżÿtnych
Palenie tytoniu jest uzależÿnieniem równie silnym,
możÿliwożÿżÿ wykonania
jak uzależÿnienie od narkotyków czy alkoholu.
Testu Tolerancji
Wyróżÿniamy:
Fagerströma, za
Uzależÿnienie psychiczne  polegajżÿce na przymusie
pomocżÿ którego
zapalenia papierosa, w celu osiżÿgniżÿcia
możÿna okreżÿliżÿ
przyjemnożÿci, uczucia odprżÿżÿenia.
poziom uzależÿnienia
Uzależÿnienie fizyczne  spowodowane znajdujżÿcżÿ
od nikotyny. (skrypt
siżÿ w papierosach nikotynżÿ, kryterium uzależÿnienia
str. 15)
jest tolerancja i zespół fizycznych objawów
4
5
odstawienia. Tolerancja polega na koniecznożÿci
zwiżÿkszenia dawek użÿywki w celu utrzymania
efektów jej działania na tym samym poziomie
(palimy coraz wiżÿcej papierosów lub coraz
mocniejsze).
Faza wczesna charakteryzuje siżÿ paleniem
okazjonalnym, towarzyskim, chżÿciżÿ zaspokojenia
ciekawożÿci, akceptacjżÿ grupy rówieżÿniczej,
paleniem dla  szpanu .
Faza żÿrodkowa wymusza potrzebżÿ palenia
(odczuwany głód nikotynowy), palenie przynosi
uczucie ulgi, relaksu; palacz zawsze musi mieżÿ przy
sobie papierosy.
Faza póżÿna charakteryzuje siżÿ czżÿstym kaszlem,
zwÅ‚aszcza porannym, nadkwasotżÿ, zwiżÿkszonżÿ
tolerancjżÿ, chorobami wywoÅ‚anymi paleniem
tytoniu. Rzucenie palenia wydaje siżÿ niemożÿliwe.
Uzależÿnienie spożÿeczne  polega na
podporzżÿdkowaniu siżÿ normom obowiżÿzujżÿcym
w danej grupie (np. rówieżÿniczej) oraz
nażÿladowaniu wzorów zachoważÿ m.in. palenia
papierosów.
4. Zagadnienie 3 10 min.
Folia/slajd nr 5
Skżÿad dymu tytoniowego (skrypt str. 16)
Pytanie do
W procesie palenia tytoniu powstajżÿ dwa strumienie
uczestników zajżÿżÿ:
dymu: główny i boczny.
Ile zwiżÿzków
Strumieżÿ główny inhalowany jest przez palacza
chemicznych wchodzi
i powstaje podczas zaciżÿgania siżÿ.
w skżÿad dymu
Strumieżÿ boczny powstaje w wyniku tlenia siżÿ
tytoniowego?
papierosa oraz w przerwach miżÿdzy zaciżÿganiem siżÿ
W skład dymu
przez palacza. Zawiera on ok. 46 razy wiżÿcej
tytoniowego wchodzi
amoniaku, 5 razy wiżÿcej tlenku wżÿgla i 3 razy
okoÅ‚o 4200 zwiżÿzków
wiżÿcej nikotyny niżÿ strumieżÿ główny, gdyżÿ nie jest
chemicznych oraz
filtrowany ani przez filtr papierosa ani płuca
kilkaset substancji
palacza.
dotżÿd
Toksyczne substancje znajdujżÿce siżÿ w dymie
niezidentyfikowanych.
papierosowym z pÅ‚uc dostajżÿ siżÿ do krwioobiegu
Co najmniej 40
i w ten sposób rozprowadzane sżÿ po caÅ‚ym
spożÿród nich ma
organizmie.
działanie rakotwórcze,
inne zażÿ powodujżÿ
uzależÿnienie.
5
6
Najbardziej szkodliwe dla palaczy sżÿ:
Pytanie do
Nikotyna  obkurcza żÿciany naczyżÿ krwionożÿnych
uczestników zajżÿżÿ:
zwiżÿkszajżÿc ciżÿnienie krwi, powoduje zaburzenia
Który strumieżÿ dymu
rytmu serca.
tytoniowego jest
Tlenek wżÿgla  czad, utrudnia transport tlenu przez
bardziej szkodliwy 
hemoglobinżÿ, powodujżÿc niedotlenienie organów
gżÿówny czy boczny?
wewnżÿtrznych.
Bardziej szkodliwy
Ciażÿa smoliste  lepki, czarny osad skÅ‚adajżÿcy siżÿ
jest boczny strumieżÿ
z tysiżÿcy zwiżÿzków chemicznych, który pozostaje
dymu tytoniowego,
w płucach palacza.
gdyżÿ zawiera o wiele
Metale ciżÿżÿkie  w dymie tytoniowym znajduje siżÿ
wiżÿcej substancji
ażÿ 19 metali ciżÿżÿkich, wiżÿkszożÿżÿ z nich ma
toksycznych dla
wÅ‚ażÿciwożÿci toksyczne i rakotwórcze.
organizmu człowieka.
5. Zagadnienie 4 15 min.
Skutki zdrowotne palenia tytoniu (skrypt str. 18)
Palenie tytoniu i/lub wdychanie dymu tytoniowego
prowadzżÿ do powstawania nowotworów zÅ‚ożÿliwych
w 14 różÿnych miejscach ludzkiego organizmu.
Folia/slajd nr 6
Do najczżÿstszych należÿy:
- rak płuca, (skrypt str. 19)
Pytanie do
- rak jżÿzyka, (skrypt str. 20)
uczestników zajżÿżÿ:
- rak krtani. (skrypt str. 20)
Kto jest bardziej
Równie czżÿsto wystżÿpujżÿ:
narażÿony na skutki
- miażÿdżÿyca naczyżÿ krwionożÿnych, (skrypt str. 20)
zdrowotne palenia
- choroba niedokrwienna serca, (skrypt str. 20)
papierosów  palacz
- zawaÅ‚ miżÿżÿnia sercowego, (skrypt str. 21)
bierny czy czynny?
- przewlekłe zapalenie oskrzeli, (skrypt str. 21)
Zarówno palacz
- wrzody żÿołżÿdka i dwunastnicy. (skrypt str. 22)
bierny jak i czynny
Palenie tytoniu wpÅ‚ywa równieżÿ niekorzystnie na
narażÿony jest na
wyglżÿd naszej skóry  wczeżÿniej wystżÿpujżÿ
schorzenia zwiżÿzane
zmarszczki, trudniej gojżÿ siżÿ rany.
z paleniem tytoniu.
Szacuje siżÿ, żÿe bierna
Palenie bierne jest równie szkodliwe, co palenie
ekspozycja na dym
czynne i wywołuje te same schorzenia. Z biernym
jest równoznaczna
paleniem mamy do czynienia, gdy osoba niepalżÿca
z wypaleniem kilku
jest narażÿona mimowolnie na wdychanie dymy
papierosów dziennie.
tytoniowego. Bierny palacz jest narażÿony na tzw.
Dym żÿrodowiskowy, na który skÅ‚ada siżÿ strumieżÿ
boczny dymu oraz dymu wydychanego przez
palacza.
6
7
6. Zagadnienie 5 10 min.
Korzyżÿci wynikajżÿce z rzucenia palenia (skrypt
str. 24)
Korzyżÿci zdrowotne od zgaszenia ostatniego
papierosa:
w 20 minut  obniżÿy siżÿ tżÿtno, do normy powróci
ciżÿnienie krwi oraz czynnożÿżÿ serca
w 8 godzin  podniesie siżÿ poziom tlenu we krwi,
a zmniejszy siżÿ poziom tlenku wżÿgla
w 24 godziny  ryzyko ostrego zawaÅ‚u miżÿżÿnia
sercowego znacznie siżÿ zmniejszy
w 48 godzin  rozpoczyna siżÿ regeneracja
Folia/slajd nr 7, 8, 9
zakożÿczeżÿ nerwowych, powraca do
normy zmysÅ‚ smaku i wżÿchu
Dla chżÿtnych do
od 2 tygodni do 3 miesiżÿcy  ukÅ‚ad krżÿżÿenia ulega
wykonania  test
wzmocnieniu, polepsza siżÿ kondycja
motywacyjny do
fizyczna, wydolnożÿżÿ pÅ‚uc wzrasta
zaprzestania palenia
o 30%
wedżÿug Schneider
od 1 do 9 miesiżÿcy  ulegajżÿ zmniejszeniu kaszel,
(skrypt str. 26)
uczucie niedrożÿnożÿci nosa, dusznożÿci
Dla każÿdego
i zmżÿczenia. Wzrasta ogólna energia
uczestnika zajżÿżÿ
organizmu. Rozpoczyna siżÿ proces
możÿna przygotoważÿ
regeneracji rzżÿsek pokrywajżÿcych
na osobnych kartkach
nabłonek dróg oddechowych, które
Rady pomocne przy
pomagajżÿ w procesie oczyszczania
rzucaniu palenia
oskrzeli i zapobiegajżÿ przedostawaniu
(skrypt str. 27) lub w
siżÿ do wnżÿtrza naszego organizmu
grupach wypracoważÿ
mikroorganizmów np. wirusów
takie rady.
po 1 roku  ryzyko zachorowania na chorobżÿ
niedokrwiennżÿ serca zmniejsza siżÿ
o poÅ‚owżÿ
po 5 latach  ryzyko zachorowania na raka płuca,
raka jamy ustnej, krtani, przełyku
zmniejsza siżÿ o poÅ‚owżÿ. W dużÿym
stopniu zmniejsza siżÿ ryzyko
wystżÿpienia udaru mózgu
po 10 latach  ryzyko zachorowania na chorobżÿ
niedokrwiennżÿ serca jest podobne jak
u osoby nigdy nie palżÿcej. Komórki
o zaburzonej budowie, które powstały
w wyniku palenia tytoniu zostajżÿ
7
8
zastżÿpione przez komórki
o prawidłowej budowie. Ryzyko
zachorowania na raka jamy ustnej,
krtani, przeÅ‚yku, pżÿcherza moczowego
i nerek nadal siżÿ zmniejsza
po 15 latach  ryzyko zachorowania na raka płuca
jest podobne jak u osoby nigdy nie
palżÿcej
Korzyżÿci finansowe od zgaszenia ostatniego
papierosa:
W Polsce paczka papierosów kosztuje około 6 zł
1 dzieżÿ 6,00 PLN  czasopismo
4 dni 24,00 PLN  bilet do kina
1 tydzieżÿ 42,00 PLN  ksiżÿżÿka
1 miesiżÿc 180,00 PLN  ubranie
4 miesiżÿce 720,00 PLN  rower górski
6 miesiżÿcy 1080,00 PLN  telewizor
1 rok 2160,00 PLN  2-tygodniowe wczasy
10 lat 21600,00 PLN  działka rekreacyjna
40 lat 86400,00 PLN  wysokiej klasy samochód
Proces rzucania palenia przebiega etapowo i jest
dÅ‚ugotrwaÅ‚y. Na ogół wyróżÿnia siżÿ nastżÿpujżÿce fazy:
- sporadyczne myżÿlenie o rzuceniu palenia,
- czżÿste myżÿlenie o rzuceniu palenia, przy
jednoczesnym braku motywacji i gotowożÿci do
podjżÿcia takich decyzji,
- umotywowanie do zerwania z nałogiem,
- odstawienie palenia,
- trwanie w abstynencji.
7. Zagadnienie 6 10 min.
Folia/slajd nr 10, 11
Fakty i mity na temat palenia tytoniu (skrypt str. 28)
Bardzo ważÿna czżÿżÿżÿ
Fakty zajżÿżÿ. Poprzez
obalanie mitów
Palżÿc papierosy zwiżÿkszasz ryzyko wystżÿpienia
i stereotypów możÿna
zawału serca i udaru mózgowego trzykrotnie.
zmieniżÿ nastawienie
Wypalenie każÿdego papierosa wiżÿżÿe siżÿ
do nałogu palenia
z natychmiastowym wzrostem ciżÿnienia tżÿtniczego
i nałogowych palaczy.
i przyspieszeniem akcji serca.
Nie ma "bezpiecznej" liczby wypalanych papierosów.
8
9
Papierosy mogżÿ byżÿ żÿródÅ‚em impotencji
u mżÿżÿczyzn i zaburzeżÿ pÅ‚odnożÿci u kobiet.
Palenie papierosów jest w Polsce przyczynżÿ co
drugiego zgonu mżÿżÿczyzn w wieku 35-69 lat.
Palżÿc papierosy narażÿasz nie tylko siebie, ale
równieżÿ osoby z Twojego najbliżÿszego otoczenia.
Mity
Palżÿ papierosy  light . To mniej szkodliwe i dziżÿki
temu jestem zdrowszy.
Gdy palżÿ, mniej siżÿ stresujżÿ...
Jeden papieros mi nie zaszkodzi.
Nie potrafiżÿ żÿyżÿ bez papierosa.
Papierosy mentolowe mniej szkodzżÿ...
Palenie pozwala utrzymażÿ wagżÿ.
Organizm jest w stanie zniweloważÿ szkodliwe
działanie około 7 sztuk papierosów dziennie.
Palenie tzw. słomek jest mniej szkodliwe.
Nie możÿna gwaÅ‚townie rzucażÿ palenia.
8. 10 min.
Folia/slajd nr 12
Zagadnienie 7
Przepisy prawne dotyczżÿce zakazów palenia.
(skrypt str. 31)
Podstawowymi aktami prawnymi w Polsce
zawierajżÿcymi kwestie zwiżÿzane z paleniem tytoniu sżÿ:
1. Ramowa Konwencja żÿwiatowej Organizacji
Zdrowia o Ograniczeniu Użÿycia Tytoniu
(Dz. U. z 2007 r. Nr 74 poz. 487) 
ratyfikowana przez Polskżÿ w 2006 r.
2. Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie
zdrowia przed nastżÿpstwami użÿywania tytoniu
i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r.
Nr 10 poz. 55).
3. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015.
4. Program Ograniczania Zdrowotnych
Nastżÿpstw Palenia Tytoniu. Cele i zadania na
lata 2008  2011.
5. Rozporzżÿdzenie Ministra Obrony Narodowej
z dnia 25 maja 2000 r. w sprawie okreżÿlenia
zasad dopuszczalnożÿci użÿywania wyrobów
tytoniowych na terenie obiektów podległych
9
10
Ministrowi Obrony Narodowej (Dz. U.
z 2000 r. Nr 44 poz. 512).
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia
9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed
nastżÿpstwami użÿywania tytoniu i wyrobów tytoniowych
zabrania siżÿ palenia wyrobów tytoniowych poza
pomieszczeniami wyodrżÿbnionymi i odpowiednio
przystosowanymi w zakładach opieki zdrowotnej, w
szkoÅ‚ach i placówkach ożÿwiatowo-wychowawczych
oraz pomieszczeniach zakładów pracy i innych
obiektów użÿytecznożÿci publicznej.
Na podstawie art. 5 ust. 3 ww. ustawy wydane
zostaÅ‚o rozporzżÿdzenie Ministra Obrony Narodowej
z dnia 25 maja 2000 r. w sprawie okreżÿlenia zasad
dopuszczalnożÿci użÿywania wyrobów tytoniowych na
terenie obiektów podległych Ministrowi Obrony
Narodowej, stosownie do którego
w pomieszczeniach zajmowanych przez komórki
organizacyjne Ministerstwa Obrony Narodowej
i jednostki organizacyjne podporzżÿdkowane
Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego
nadzorowane dopuszcza siżÿ palenie wyrobów
tytoniowych tylko w miejscach wyznaczonych przez
dyrektorów (dowódców, komendantów) tych
komórek (jednostek). Na podstawie ww.
rozporzżÿdzenia Ministra ON miejsca, w których
palenie wyrobów tytoniowych jest dozwolone,
wyznacza siżÿ w czżÿżÿci budynku uniemożÿliwiajżÿcej
oddziaÅ‚ywanie dymu tytoniowego na osoby niepalżÿce,
w odrżÿbnych zamykanych pomieszczeniach oraz
oznacza siżÿ je w sposób widoczny. Jeżÿeli w budynku
nie możÿna speÅ‚niżÿ ww. warunków, miejsca, w których
palenie wyrobów tytoniowych jest dozwolone, mogżÿ
byżÿ wyznaczone na zewnżÿtrz budynku.
Stosownie do art. 13 ust. 1 pkt. 2 i pkt. 3 oraz ust. 2
ww. ustawy kto pali wyroby tytoniowe w miejscach
objżÿtych zakazami okreżÿlonymi w art. 5 albo
dopuszcza na podległym mu terenie do palenia
tytoniu wbrew zakazom okreżÿlonym w art. 5 
podlega karze grzywny. W powyżÿszych sprawach
orzekanie nastżÿpuje w trybie przepisów
o postżÿpowaniu w sprawach o wykroczenia.
10
11
 Zagadnienie 1
Podstawowe informacje na temat nikotynizmu
Palenie tytoniu jest olbrzymim problemem spoÅ‚ecznym, bżÿdżÿcym najczżÿstszżÿ
przyczynżÿ przedwczesnej umieralnożÿci w Polsce.
Powoduje wiżÿkszżÿ liczbżÿ zgonów w Polsce niżÿ picie alkoholu, AIDS,
samobójstwa, zabójstwa, urazy i zatrucia razem wziżÿte.
Papierosy sżÿ jedynym legalnie sprzedawanym żÿrodkiem rakotwórczym w Polsce
i na żÿwiecie.
Nikotyna jest jednym ze składników dymu tytoniowego. W małych dawkach
krótkotrwale przyspiesza czynnożÿżÿ serca i wzrost ciżÿnienia krwi. Zwiżÿksza zużÿycie
tlenu przez serce i powoduje zwżÿżÿenie naczyżÿ wieżÿcowych. Takie dziaÅ‚anie jest
niebezpieczne dla osób cierpiżÿcych na chorobżÿ wieżÿcowżÿ. Zwiżÿksza siżÿ równieżÿ
zawartożÿżÿ dwutlenku wżÿgla we krwi. Palenie tytoniu prowadzi do uzależÿnienia
i tolerancji na nikotynżÿ. Przy nagÅ‚ym zaprzestaniu palenia mogżÿ nastżÿpiżÿ zaburzenia
czynnożÿci organizmu (zespół odstawienny). Nikotyna jest stosowana w lecznictwie,
w czasie terapii przy rzucaniu palenia. Ostre zatrucie nikotynżÿ powoduje przejżÿciowy
wzrost ciżÿnienia krwi i przyspieszenie oddechu, a nastżÿpnie dochodzi do spadku
ciżÿnienia krwi i bezdechu. Dawka żÿmiertelna dla osoby niepalżÿcej wynosi od 50 do 100
mg. Dla osoby palżÿcej w wyniku zjawiska tolerancji jest ona wiżÿksza.
W stanie naturalnym nikotyna wystżÿpuje wyłżÿcznie w postaci liżÿciastej, zielonej
rożÿliny tytoniu, która należÿy do rodziny psiankowatych. Wystżÿpuje w ponad
60 gatunkach, jednakżÿe tylko dwa z nich  Nicotiana Rustica i Nicotiana Tabacum
mogżÿ zostażÿ wykorzystane do palenia.
Do Polski tytożÿ trafiÅ‚ w 1590 r., za sprawżÿ PawÅ‚a Uchażÿskiego, ambasadora
w Turcji, w czasie panowania Zygmunta III. W 1650 r. Sejm Polski uznaÅ‚ tytożÿ za
nieszkodliwy dla zdrowia oraz ustanowiÅ‚ podatek od jego uprawy i użÿywania.
W poÅ‚owie XVII wieku istniaÅ‚y jużÿ liczne plantacje tytoniu w Polsce, a jego palenie
staÅ‚o siżÿ zjawiskiem powszechnym.
Wiek XIX przyniósł liczne ograniczenia i zakazy palenia tytoniu w wielu krajach.
Nikotynizm (fr. nicotinisme) med. spoÅ‚.  nałóg palenia lub żÿucia tytoniu albo
zażÿywania tabaki, powodujżÿcy przewlekÅ‚e (rzadziej ostre) zatrucie nikotynżÿ (SÅ‚ownik
Wyrazów Obcych, PWN, 2003).
WedÅ‚ug żÿwiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) papierosy pali ponad miliard
osób. Na choroby bżÿdżÿce wynikiem palenia tytoniu na żÿwiecie co 10 sekund umiera
czÅ‚owiek. WHO przewiduje, żÿe w 2030 roku nikotyna bżÿdzie przyczynżÿ zgonu 8,3 mln
osób na naszym globie. Szacuje siżÿ, żÿe każÿdego dnia ok. 100 tysiżÿcy mÅ‚odych ludzi na
żÿwiecie zaczyna paliżÿ papierosy.
11
12
 W Polsce1 palaczami tytoniu jest 47% mżÿżÿczyzn i 23% kobiet powyżÿej
16 roku żÿycia. OkoÅ‚o 10 mln Polaków wypala regularnie 15-20 sztuk papierosów
dziennie.
Każÿdego roku 100 tysiżÿcy zgonów w Polsce ma bezpożÿredni zwiżÿzek z paleniem
tytoniu.
Codziennie w Polsce zaczyna paliżÿ okoÅ‚o 500 nieletnich dziewczżÿt i chÅ‚opców,
a rocznie jest ich ok. 180 tysiżÿcy.
Zagadnienie 2
Mechanizm uzależÿnienia
Palenie tytoniu jest uzależÿnieniem równie silnym jak uzależÿnienie
od narkotyków czy alkoholu. Uzależÿnienie od nikotyny powinno byżÿ traktowane jako
problem medyczny i leczone tak, jak każÿda inna choroba.
W Miżÿdzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów
Zdrowotnych ICD-10 znajdujżÿ siżÿ pod kodem F17 Zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania spowodowane paleniem tytoniu objawiajżÿce siżÿ:
żÿ silnżÿ potrzebżÿ użÿywania tytoniu i trudnożÿciami kontrolowania tego zachowania;
żÿ użÿywaniem tytoniu mimo szkodliwych nastżÿpstw;
żÿ zwiżÿkszajżÿcżÿ siżÿ tolerancjżÿ;
żÿ preferowaniem palenia tytoniu od innych zajżÿżÿ;
żÿ wystżÿpowaniem zespoÅ‚u abstynencyjnego.
Klasyfikacja Amerykażÿskiego Towarzystwa Psychiatrycznego  DSM-IV
wymienia zaburzenia zwiżÿzane z nikotynżÿ oraz objawy zespoÅ‚u abstynencyjnego, na
który skÅ‚adajżÿ siżÿ m.in.:
- głód nikotynowy,
- frustracja, gniew,
- drażÿliwożÿżÿ,
- stany lżÿkowe,
- bóle głowy,
- trudnożÿci w koncentracji i zasypianiu,
- wzmożÿony apetyt, czego wynikiem jest wzrost masy ciaÅ‚a,
- obniżÿenie czżÿstotliwożÿci tżÿtna,
- dużÿe zapotrzebowanie na spożÿywanie sÅ‚odyczy.
1
na podstawie danych statystycznych z Instytutu Onkologii w Warszawie
12
13
Objawy te sżÿ najsilniejsze w pierwszym tygodniu po zaprzestaniu palenia, ale
wiżÿkszożÿżÿ z nich trwa jeszcze przez 3-4 tygodnie, a nastżÿpnie sukcesywnie ustżÿpujżÿ.
Jednak chżÿżÿ palenia tytoniu czżÿsto utrzymuje siżÿ kilka miesiżÿcy, a nawet kilka lat.
Do inicjacji nikotynowej najczżÿżÿciej dochodzi pod wpÅ‚ywem grupy rówieżÿniczej
bżÿdżÿ przykÅ‚adów wyniesionych z domu rodzinnego. Jednym z motywów jest potrzeba
potwierdzenia swojej dorosÅ‚ożÿci, wrżÿcz jej manifestowanie.
Palenie tytoniu jest uzależÿnieniem psychicznym, polegajżÿcym na przymusie
zapalenia papierosa, w celu osiżÿgniżÿcia przyjemnożÿci, uczucia odprżÿżÿenia. Zjawisku
temu sprzyjajżÿ przemiany spoÅ‚eczno  ekonomiczne i czżÿsto brak możÿliwożÿci
znalezienia swojego miejsca w nowej rzeczywistożÿci oraz szybki tryb żÿycia i nasilenie
siżÿ sytuacji stresowych, z którymi wiele osób nie jest w stanie sobie poradziżÿ.
Uzależÿnienie fizyczne powoduje znajdujżÿca siżÿ w papierosach nikotyna,
a kryteriami uzależÿnienia jest tolerancja i zespół fizycznych objawów odstawienia.
Tolerancja polega na koniecznożÿci zwiżÿkszenia dawek użÿywki w celu utrzymania
efektów jej dziaÅ‚ania na tym samym poziomie. Innymi sÅ‚owy palimy coraz wiżÿcej
papierosów lub coraz mocniejsze (zawierajżÿce wiżÿkszżÿ ilożÿżÿ nikotyny).
Faza wczesna charakteryzuje siżÿ paleniem okazjonalnym, towarzyskim, chżÿciżÿ
zaspokojenia ciekawożÿci, akceptacjżÿ grupy rówieżÿniczej, paleniem dla  szpanu .
Faza żÿrodkowa wymusza na nas potrzebżÿ palenia (odczuwamy głód nikotynowy);
palenie przynosi uczucie ulgi, relaksu; zawsze musimy mieżÿ przy sobie papierosy.
Faza póżÿna charakteryzuje siżÿ czżÿstym kaszlem, zwÅ‚aszcza porannym;
nadkwasotżÿ; zwiżÿkszonżÿ tolerancjżÿ (potrzeba palenia coraz wiżÿkszej liczby
papierosów); chorobami wywołanymi paleniem tytoniu; brakiem perspektyw na
rzucenie palenia (rzucenie palenia wydaje siżÿ nam niemożÿliwe).
Uzależÿnienie spożÿeczne polega na podporzżÿdkowaniu siżÿ normom
obowiżÿzujżÿcym w danej grupie (np. rówieżÿniczej) oraz na nażÿladowaniu wzorów
zachoważÿ m.in. palenia papierosów.
13
14
 Poziom uzależÿnienia od nikotyny możÿna sprawdziżÿ wykonujżÿc Test Tolerancji
Fagerströma:
Pytanie Odpowiedżÿ Punkty
a) w ciżÿgu 30 min. 1
1. Jak szybko po przebudzeniu zapala
Pan/Pani swego pierwszego papierosa?
b) po 30 min. 0
2. Czy sprawia Panu/Pani trudnożÿżÿ
powstrzymanie siżÿ od palenia tytoniu w
a) tak 1
miejscach publicznych, w których
b) nie 0
obowiżÿzuje zakaz palenia (np. kożÿciół,
biblioteka, kino itp)?
a) z pierwszego rano 1
3. Z którego papierosa byłoby Panu/Pani
najtrudniej zrezygnoważÿ?
b) z każÿdego innego 0
a) mniej niżÿ 15 0
4. Ile papierosów wypala Pan/Pani
b) 16-25 1
dziennie?
c) ponad 25 2
5. Czy czżÿżÿciej pali Pan/Pani papierosy
a) tak 1
w ciżÿgu pierwszych godzin po
przebudzeniu, czy w pozostaÅ‚ej czżÿżÿci
b) nie 0
dnia?
6. Czy pali Pan/Pani podczas choroby,
a) tak 1
która zmusza Pana /Paniżÿ do
pozostawania w łóżÿku przez wiżÿkszżÿ
b) nie 0
czżÿżÿżÿ dnia?
a) mniej niżÿ 0,9 mg 0
7. Jaka jest zawartożÿżÿ nikotyny w
b) 1,0  1,2 mg 1
papierosach, które Pan/Pani zwykle pali?
c) ponad 1,3 mg 2
a) nigdy 0
8. Czy zaciżÿga siżÿ Pan/Pani dymem
b) czasami 1
tytoniowym?
c) zawsze 2
Komentarz do kwestionariusza:
Maksymalna liczba punktów wynosi 11.
Od 0 do 7 pkt.  wskazuje na niski poziom uzależÿnienia od nikotyny.
Wartożÿżÿ 7 pkt. i powyżÿej wskazuje na wysoki poziom uzależÿnienia od nikotyny.
14
15
Zagadnienie 3
Skżÿad dymu tytoniowego
W procesie palenia tytoniu powstajżÿ dwa strumienie dymu: główny i boczny.
Strumieżÿ główny inhalowany jest przez palacza i powstaje podczas zaciżÿgania siżÿ.
Strumieżÿ boczny powstaje w wyniku tlenia siżÿ papierosa oraz w przerwach miżÿdzy
zaciżÿganiem siżÿ przez palacza. Zawiera on ok. 46 razy wiżÿcej amoniaku, 5 razy wiżÿcej
tlenku wżÿgla i 3 razy wiżÿcej nikotyny niżÿ strumieżÿ główny, gdyżÿ nie jest filtrowany ani
przez filtr papierosa ani płuca palacza.
W skÅ‚ad dymu wchodzi okoÅ‚o 4200 zwiżÿzków chemicznych, kilkaset substancji
dotżÿd niezidentyfikowanych. Co najmniej 40 spożÿród nich ma dziaÅ‚anie rakotwórcze,
inne zażÿ powodujżÿ uzależÿnienie.
Temperatura w procesie palenia papierosa wynosi 950 °C - podczas zaciżÿgania
i 600 °C - w czasie tlenia siżÿ papierosa.
Toksyczne substancje znajdujżÿce siżÿ w dymie papierosowym z pÅ‚uc dostajżÿ siżÿ do
krwioobiegu i w ten sposób rozprowadzane sżÿ po caÅ‚ym organizmie.
Niektóre z toksycznych skżÿadników dymu tytoniowego:
aceton  trujżÿcy rozpuszczalnik organiczny, skÅ‚adnik farb i lakierów
akroleina  bojowy żÿrodek trujżÿcy, stosowany m. in. do produkcji tworzyw
sztucznych
akrydyna  stosowana do produkcji barwników
akrylonitryl  trujżÿcy zwiżÿzek organiczny, stosowany w produkcji włókien
i kauczuków syntetycznych oraz kwasu akrylowego i jego pochodnych
amoniak  parzżÿca substancja, drażÿniżÿcy gaz, stosowany w chÅ‚odnictwie i jako
składnik nawozów mineralnych
arsen  trujżÿcy mineraÅ‚, skÅ‚adnik chemicznych żÿrodków bojowych
benzen  substancja rakotwórcza
benzopiren  silna substancja rakotwórcza, stosowany w przemyżÿle chemicznym
chinolina  substancja rakotwórcza
chlorek winylu  stosowany w produkcji plastiku
cyjanowodór  byÅ‚ użÿywany w komorach gazowych, obecnie stosowany do
dezynsekcji, dezynfekcji
dimetylonitrozoamina  silna substancja rakotwórcza, stosowana w przemyżÿle
chemicznym
DDT  silny żÿrodek owadobójczy
fenol  trujżÿcy żÿrżÿcy żÿrodek dezynfekujżÿcy
15
16
formaldehyd  substancja rakotwórcza, stosowany m. in. do produkcji tworzyw
sztucznych i barwników oraz do odkażÿania
kadm  rakotwórczy metal ciżÿżÿki, kumuluje siżÿ w nerkach i kożÿciach
metanol  trujżÿcy alkohol powodujżÿcy żÿlepotżÿ
naftalen  żÿrodek przeciwko owadom, stosowany równieżÿ do produkcji
barwników, żÿywic syntetycznych, detergentów
naftyloamina  substancja rakotwórcza, składnik barwników, stosowany
w drukarstwie
nikotyna  silna trucizna, uzależÿnia jak narkotyk
ożÿów  znany jużÿ w starożÿytnożÿci toksyczny metal ciżÿżÿki, użÿywany m. in.
w osÅ‚onach przed promieniowaniem jonizujżÿcym i do wyrobu pÅ‚yt akumulatorowych
piren  zwiżÿzek silnie trujżÿcy, stosowany w syntezie organicznej
polon  pierwiastek promieniotwórczy, wysoko radiotoksyczny
rtżÿżÿ  znana jużÿ w starożÿytnożÿci, silnie trujżÿca
tlenek wżÿgla  żÿmiertelnie trujżÿcy gaz, powoduje zaczadzenie, skÅ‚adnik spalin
toluen  rakotwórczy rozpuszczalnik przemysÅ‚owy, stosowany równieżÿ do
produkcji materiałów wybuchowych
toluidyna  trujżÿcy rozpuszczalnik chemiczny, stosowany w syntezie chemicznej
uretan  organiczny zwiżÿzek rakotwórczy
Najwiżÿksze szkody u palaczy wywożÿujżÿ:
Nikotyna  obkurcza żÿciany naczyżÿ krwionożÿnych zwiżÿkszajżÿc ciżÿnienie krwi;
powoduje zaburzenia rytmu serca. Możÿe byżÿ palona, wdychana, żÿuta. żÿwiatowa
Organizacja Zdrowia zaliczyÅ‚a jżÿ do żÿrodków trujżÿcych i uzależÿniajżÿcych.
Tlenek wżÿgla  CO, czad, utrudnia transport tlenu przez hemoglobinżÿ, powodujżÿc
niedotlenienie organów wewnżÿtrznych. Uszkodzeniu przez tlenek wżÿgla w pierwszej
kolejnożÿci ulega ukÅ‚ad sercowo-naczyniowy i ożÿrodkowy ukÅ‚ad nerwowy. Wypalenie
jednego papierosa zmniejsza o 8 % ilożÿżÿ tlenu dostżÿpnego dla tkanek.
Alkohole  aldehydy i ketony, które odpowiadajżÿ za aromat papierosa, dziaÅ‚ajżÿ
drażÿniżÿco na bÅ‚ony żÿluzowe, powodujżÿ kaszel, obrzżÿk pÅ‚uc.
Ciażÿa smoliste - lepki, czarny osad skÅ‚adajżÿcy siżÿ z tysiżÿcy zwiżÿzków chemicznych,
który pozostaje w pÅ‚ucach palacza. Nikotyna bardzo uzależÿnia, ale to ciaÅ‚a smoliste
i inne substancje chemiczne zawarte w papierosach powodujżÿ raka.
Metale ciżÿżÿkie  w dymie tytoniowym znajduje siżÿ ażÿ 19 metali ciżÿżÿkich. Wiżÿkszożÿżÿ
z nich ma wÅ‚ażÿciwożÿci toksyczne i rakotwórcze.
16
17
Zagadnienie 4
Skutki zdrowotne palenia tytoniu
Choroby majżÿce naukowo udowodniony zwiżÿzek z paleniem tytoniu i/lub
wdychaniem dymu tytoniowego:
Nowotwory zżÿożÿliwe  łżÿcznie palenie tytoniu i/lub wdychanie dymu tytoniowego
prowadzżÿ do powstawania nowotworów w 14 różÿnych miejscach ludzkiego organizmu:
żÿ rak pÅ‚uc
żÿ rak wargi, jżÿzyka oraz jamy ustnej
żÿ rak krtani
żÿ rak gardÅ‚a
żÿ rak przeÅ‚yku
żÿ rak nerki
żÿ rak pżÿcherza moczowego
żÿ rak trzustki
a takżÿe:
żÿ rak żÿołżÿdka
żÿ rak nosa
żÿ rak wżÿtroby
żÿ rak szyjki macicy
żÿ biaÅ‚aczki
Ukżÿad sercowo-naczyniowy:
żÿ miażÿdżÿyca naczyżÿ krwionożÿnych
żÿ nadciżÿnienie tżÿtnicze
żÿ choroba niedokrwienna serca
żÿ zawaÅ‚ serca
żÿ tżÿtniak aorty
Ukżÿad oddechowy:
żÿ przewlekÅ‚e zapalenie oskrzeli
żÿ przewlekÅ‚a obturacyjna choroba pÅ‚uc (POChP)
żÿ astma oskrzelowa
żÿ wiżÿksza podatnożÿżÿ na zakażÿenia bakteryjne i wirusowe
żÿ grużÿlica
Ukżÿad pokarmowy:
żÿ wrzody żÿołżÿdka i dwunastnicy
żÿ refluks żÿołżÿdkowo-przeÅ‚ykowy
żÿ choroba Leżÿniewskiego-Crohna
żÿ wrzodziejżÿce zapalenie jelita grubego
żÿ przepukliny jelitowe
Ukżÿad nerwowy:
żÿ udar mózgu
17
18
żÿ zakrzepy naczyżÿ mózgowych
żÿ krwawienia podpajżÿczynówkowe
W ciżÿżÿy:
żÿ przedwczesne odklejenie siżÿ Å‚ożÿyska
żÿ przedwczesne pżÿkniżÿcie bÅ‚on pÅ‚odowych
żÿ maÅ‚a masa urodzeniowa noworodka
żÿ utrudnione zajżÿcie w ciżÿżÿżÿ (obniżÿona pÅ‚odnożÿżÿ)
Inne choroby:
żÿ wczeżÿniejsza menopauza
żÿ osteoporoza
żÿ zażÿma
żÿ przyspieszone zwyrodnienie plamki żÿółtej zwiżÿzane z wiekiem
żÿ wczeżÿniejsze starzenie siżÿ skóry
żÿ paradontoza
żÿ nasilenie objawów niedoczynnożÿci tarczycy
żÿ zmienione dziaÅ‚anie wielu leków (H2-blokery, teofilina, itd.)
Opis wybranych chorób, których przyczynżÿ jest palenie tytoniu:
Rak pżÿuca2 - najczżÿstszy nowotwór zÅ‚ożÿliwy, na który umiera rocznie na caÅ‚ym żÿwiecie
1,3 mln osób. Stanowi najczżÿstszżÿ przyczynżÿ zgonów z powodu raka u mżÿżÿczyzn i jest
na 2. miejscu pod tym wzglżÿdem u kobiet. Obecny stan wiedzy wskazuje na to, żÿe
najwiżÿkszy wpÅ‚yw na ryzyko zachorowania na raka pÅ‚uca ma dÅ‚ugotrwaÅ‚e narażÿenie na
wdychane karcynogeny, a zwłaszcza dym tytoniowy. W rzadkich przypadkach
zachoroważÿ na raka pÅ‚uca u osób, które nigdy nie paliÅ‚y, do zachorowania dochodzi
najczżÿżÿciej przez połżÿczenie czynników genetycznych oraz ekspozycji na bierne
palenie. Głównymi objawami choroby sżÿ: kaszel, dusznożÿżÿ, ból w klatce piersiowej
i krwioplucie. Podstawżÿ rozpoznania jest ocena histopatologiczna wycinków guza
pobranych, na przykÅ‚ad, podczas bronchoskopii. Leczenie i rokowanie zależÿy od typu
histologicznego nowotworu oraz stopnia klinicznego zaawansowania i ogólnego stanu
zdrowia pacjenta. W leczeniu stosuje siżÿ przede wszystkim metody operacyjne
(wybrane postacie raka pÅ‚uc), radioterapiżÿ i chemioterapiżÿ, co skÅ‚ada siżÿ na systemowe
leczenie nowotworów. Efekty leczenia raka pÅ‚uca sżÿ niezadowalajżÿce i najważÿniejsze
znaczenie w zmniejszeniu żÿmiertelnożÿci z jego powodu ma zwalczanie naÅ‚ogu palenia
tytoniu i innych zagrożÿeżÿ żÿrodowiskowych.
Rak pÅ‚uca jest nowotworem rokujżÿcym żÿle. Wynika to głównie z powodu wykrycia
choroby w zaawansowanym stadium i dużÿej zÅ‚ożÿliwożÿci samego nowotworu. Odsetek
przeżÿycia okresu 5 lat po wykryciu nowotworu jest niżÿszy niżÿ 10%. W przypadku raka
niedrobnokomórkowego za jedynżÿ, dajżÿcżÿ szansżÿ na caÅ‚kowite wyleczenie metodżÿ
terapii, uznaje siżÿ prawidÅ‚owo przeprowadzony zabieg operacyjny. W stopniu I odsetek
5-letnich przeżÿyżÿ wżÿród pacjentów operowanych siżÿga 70%, ale chorzy z tak niskim
stopniem zaawansowania choroby stanowiżÿ mniejszożÿżÿ. W stopniu III (granica
2
Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Rak_p%C5%82uca
18
19
operacyjnożÿci) wspomniany odsetek wynosi maksymalnie 30%. W stopniu IV przeżÿycia
5-letnie siżÿ nie zdarzajżÿ. Rak drobnokomórkowy od samego poczżÿtku rokuje bardzo
żÿle, 5 lat przeżÿywa okoÅ‚o 2% chorych. Nawet w przypadku pomyżÿlnego rokowania
skutkiem agresywnego leczenia jest poważÿne upożÿledzenie wydolnożÿci organizmu, co
rodzi niepeÅ‚nosprawnożÿżÿ i niezdolnożÿżÿ do pracy.
Rak jżÿzyka3 - najczżÿżÿciej wystżÿpujżÿcy nowotwór zÅ‚ożÿliwy w jamie ustnej. Rak jżÿzyka
jest zwykle nowotworem pierwotnym tego narzżÿdu (ognisko pierwotne rozwija siżÿ
w jżÿzyku), rzadko wtórnym, jako przerzut raka gruczoÅ‚u tarczowego czy raka nerki.
W epidemiologii raka jżÿzyka dużÿo mówi siżÿ na temat czynników ryzyka tego
nowotworu oraz stanów przedrakowych. Do najczżÿstszych z nich należÿżÿ:
żÿ palenie papierosów
żÿ nadużÿywanie alkoholu
żÿ zÅ‚a higiena jamy ustnej, w tym takżÿe czynniki drażÿniżÿce: nieprawidÅ‚owe
dopasowanie protez zżÿbowych wywoÅ‚ujżÿcych urazy bÅ‚ony żÿluzowej jżÿzyka
żÿ zakażÿenie wirusem brodawczaka
żÿ niedobór ryboflawiny i żÿelaza
żÿmiertelnożÿżÿ u chorych z rakiem jżÿzyka wynosi zwykle 40-50%.
Rak krtani4 - najczżÿstszy nowotwór gÅ‚owy i szyi oraz drugi po raku pÅ‚uca nowotwór
dróg oddechowych. Rzadki jest u ludzi do 20 roku żÿycia (ok. 1,5% przypadków).
Nieznane sżÿ uwarunkowania genetyczne powstania raka krtani, do jego rozwoju
predysponuje palenie tytoniu i spożÿywanie alkoholu. Rokowanie zależÿy od stopnia
zaawansowania choroby. Wczesne postaci choroby dajżÿ 90% przeżÿycia 5 lat od
momentu rozpoznania. Możÿe dochodziżÿ do wznowy nowotworu krtani, szczególnie
w pierwszych dwóch latach od operacji dlatego konieczna jest stała obserwacja
chorego.
Miażÿdżÿyca naczyżÿ krwionożÿnych5 - przewlekÅ‚a choroba, polegajżÿca na zmianach
zwyrodnieniowo-wytwórczych w bÅ‚onie wewnżÿtrznej i żÿrodkowej tżÿtnic, głównie
w aorcie, tżÿtnicach wieżÿcowych i mózgowych, rzadziej w tżÿtnicach kożÿczyn.
Miażÿdżÿyca jest najczżÿstszżÿ przyczynżÿ stwardnienia tżÿtnic. Etiologia miażÿdżÿycy tżÿtnic
nie jest w pełni poznana. Do jej powstania i rozwoju usposabia m.in.
hypercholesterolemia, cukrzyca, nadciżÿnienie tżÿtnicze, niewÅ‚ażÿciwy sposób odżÿywiania,
zaburzenia krzepniżÿcia krwi oraz stres. Prawdopodobnie istotnżÿ rolżÿ w patogenezie
miażÿdżÿycy odgrywa takżÿe czynnik infekcyjny (bakterie z rodzaju Chlamydia lub
nanobakterie). Miażÿdżÿyca tżÿtnic jest czżÿstsza u mżÿżÿczyzn i nasila siżÿ z wiekiem.
Choroba niedokrwienna serca6 - zespół objawów chorobowych bżÿdżÿcych
nastżÿpstwem przewlekÅ‚ego stanu niedostatecznego zaopatrzenia komórek miżÿżÿnia
3
Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Rak_j%C4%99zyka
4
Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Rak_krtani
5
Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Mia%C5%BCd%C5%BCyca
6
Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Choroba_niedokrwienna_serca
19
20
sercowego w tlen i substancje odżÿywcze. Zaburzenie równowagi pomiżÿdzy
zapotrzebowaniem a możÿliwożÿciżÿ ich dostarczenia, pomimo wykorzystania
mechanizmów autoregulacyjnych zwiżÿkszajżÿcych przepÅ‚yw przez miżÿsieżÿ sercowy,
zwanych rezerwżÿ wieżÿcowżÿ, doprowadza do niedotlenienia zwanego równieżÿ
niewydolnożÿciżÿ wieżÿcowżÿ. W konsekwencji czżÿsto dochodzi do dusznicy bolesnej,
a takżÿe zawaÅ‚u miżÿżÿnia sercowego. Choroba niedokrwienna serca, spowodowana
głównie miażÿdżÿycżÿ tżÿtnic wieżÿcowych, ze wszystkimi jej podtypami jest najczżÿstszżÿ
przyczynżÿ żÿmierci w wiżÿkszożÿci pażÿstw zachodnich. Polskie Towarzystwo
Kardiologiczne za najważÿniejsze czynniki ryzyka uważÿa m.in. palenie papierosów.
Zaważÿ miżÿżÿnia sercowego7 - ostra, grożÿna choroba serca, w której powstaje obszar
martwicy miżÿżÿnia sercowego w wyniku jego niedotlenienia. ZawaÅ‚ miżÿżÿnia sercowego
jest postaciżÿ choroby niedokrwiennej miżÿżÿnia sercowego.
Do zawaÅ‚u miżÿżÿnia sercowego najczżÿżÿciej dochodzi na tle miażÿdżÿycy tżÿtnic
wieżÿcowych w przebiegu choroby wieżÿcowej (czżÿsto utożÿsamianej z chorobżÿ
niedokrwiennżÿ serca). Ognisko miażÿdżÿycy w żÿcianie tżÿtnicy wieżÿcowej nazywane jest
blaszkżÿ miażÿdżÿycowżÿ. Powoduje ona zwżÿżÿenie żÿwiatÅ‚a tego naczynia i ograniczenie
przepÅ‚ywu krwi - czżÿsto w tych przypadkach pacjent odczuwa objawy dÅ‚awicy
piersiowej przy wysiÅ‚ku czy zdenerwowaniu. ZawaÅ‚ miżÿżÿnia sercowego wystżÿpuje na
ogół po 40. roku żÿycia, czżÿżÿciej u mżÿżÿczyzn niżÿ u kobiet, zwÅ‚aszcza u osób otyÅ‚ych
i z nadciżÿnieniem tżÿtniczym. Do czynników ryzyka należÿżÿ:
żÿ starzenie siżÿ (wiek krytyczny: u mżÿżÿczyzn 32-50 lat, u kobiet 45-70)
żÿ pÅ‚eżÿ mżÿska
żÿ palenie tytoniu
żÿ nadciżÿnienie tżÿtnicze.
Przewlekżÿe zapalenie oskrzeli8 - definiuje siżÿ jako stan zapalny bÅ‚ony żÿluzowej
oskrzeli, utrzymujżÿcy siżÿ przez wiżÿkszożÿżÿ dni w 3 miesiżÿcach roku, w dwóch kolejnych
latach. Stanowi, obok rozedmy pÅ‚uc, jednżÿ z dwóch podstawowych przyczyn
prowadzżÿcych do przewlekÅ‚ej obturacyjnej choroby pÅ‚uc (POChP). Czynnik
uszkadzajżÿcy (zazwyczaj dym tytoniowy) powoduje migracjżÿ komórek stanu zapalnego.
Wydzielane mediatory powodujżÿ uszkodzenie nabÅ‚onka migawkowego dróg
oddechowych, a takżÿe wiżÿkszenie liczby gruczołów żÿluzowych. Te dwa procesy
nakÅ‚adajżÿc siżÿ na siebie doprowadzajżÿ do zalegania żÿluzu, który stanowi doskonałżÿ
pożÿywkżÿ dla rozwoju mikroorganizmów chorobotwórczych. Uszkodzenie nabÅ‚onka
migawkowego uniemożÿliwia normalnżÿ drogżÿ ewakuacji zalegajżÿcej wydzieliny, która
jest usuwana w drodze odruchu kaszlowego.
Przewlekżÿa obturacyjna choroba pżÿuc (POChP)9 - zespół chorobowy
charakteryzujżÿcy siżÿ postżÿpujżÿcym i niecaÅ‚kowicie odwracalnym ograniczeniem
przepÅ‚ywu powietrza przez drogi oddechowe. Ograniczenie to zwiżÿzane jest najczżÿżÿciej
z nieprawidÅ‚owżÿ odpowiedziżÿ zapalnżÿ ze strony ukÅ‚adu oddechowego na szkodliwe
7
Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Zawa%C5%82_mi%C4%99%C5%9Bnia_sercowego
8
Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Przewlek%C5%82e_zapalenie_oskrzeli
9
Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Przewlek%C5%82a_obturacyjna_choroba_p%C5%82uc
20
21
pyÅ‚y i substancje, z jakimi chory ma do czynienia w ciżÿgu swojego żÿycia. Najczżÿstszżÿ
przyczynżÿ POChP jest narażÿenie na dym tytoniowy. U palaczy tytoniu (aktualnych
i byÅ‚ych) przewlekÅ‚a obturacyjna choroba pÅ‚uc wystżÿpuje znacznie czżÿżÿciej niżÿ
w populacji osób niepalżÿcych. Czżÿżÿciej chorujżÿ równieżÿ osoby po 40. roku żÿycia oraz
mżÿżÿczyżÿni. Do najlepiej udokumentowanych czynników ryzyka wystżÿpienia
przewlekÅ‚ej obturacyjnej choroby pÅ‚uc należÿy palenie tytoniu (papierosy, fajki,
cygara). Ryzyko jest zależÿne od dawki, im wiżÿksze narażÿenie, tym wiżÿksza czżÿstożÿżÿ
wystżÿpowania POChP. Palenie fajek czy cygar powoduje nieco mniejszżÿ możÿliwożÿżÿ
zachorowania i umieralnożÿżÿ niżÿ u palaczy papierosów, ale i tak istotnie wyżÿszżÿ niżÿ
u populacji niepalżÿcej. Z uwagi na to, żÿe nie u wszystkich palaczy tytoniu rozwija siżÿ
klinicznie jawna POChP, postuluje siżÿ współistniejżÿcy udziaÅ‚ czynników genetycznych,
które mogżÿ modyfikoważÿ odpowiedżÿ organizmu na szkodliwe substancje. Zwiżÿkszone
ryzyko wystżÿpienia POChP możÿe równieżÿ warunkoważÿ bierne palenie tytoniu. Rozwój
choroby jest zwiżÿzany z lokalnżÿ, nieprawidÅ‚owżÿ reakcjżÿ zapalnżÿ w tkance pÅ‚ucnej,
bżÿdżÿcżÿ odpowiedziżÿ organizmu na dziaÅ‚anie szkodliwych substancji dostarczanych
drogżÿ wziewnżÿ i wystżÿpujżÿcżÿ u osób predysponowanych (wiek, czynniki genetyczne
i inne wymienione w sekcji czynniki ryzyka). Dochodzi do bezpożÿredniego uszkodzenia
płuc z rozwojem rozedmy i zwłóknieniem drobnych dróg oddechowych, co prowadzi
do upożÿledzenia wymiany gazowej. Leczenie ma charakter objawowy. POChP jest
chorobżÿ nieuleczalnżÿ, a wszelkie dziaÅ‚ania lekarskie majżÿ na celu spowolnienie procesu
chorobowego i poprawżÿ komfortu żÿycia pacjenta.
Wrzody żÿożÿżÿdka i dwunastnicy10 - obecnożÿżÿ wrzodów trawiennych, czyli ubytków
w żÿcianie żÿołżÿdka lub dwunastnicy. Wystżÿpujżÿ one najczżÿżÿciej w dwunastnicy. Bardziej
podatni na choroby sżÿ mżÿżÿczyżÿni. Przyczynami powstania wrzodów jest zakażÿenie
Helicobacter pylori i nadużÿywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Głównym objawem jest ból w nadbrzuszu. O obecnożÿci wrzodów rozstrzyga
gastroskopia. W leczeniu głównżÿ rolżÿ odgrywa wÅ‚ażÿciwa dieta, zaprzestanie palenia
papierosów, unikanie niektórych leków, a takżÿe leczenie zakażÿenia Helicobacter pylori
oraz stosowanie blokerów pompy protonowej i H2-blokerów. W przypadku
nieskutecznożÿci leczenia zachowawczego jedynym sposobem jest leczenie operacyjne.
SkÅ‚adniki dymu tytoniowego majżÿ bezpożÿredni wpÅ‚yw na powstawanie wrzodów. Poza
tym u palaczy tytoniu czżÿżÿciej dochodzi do nawrotów, a takżÿe do trudniejszego gojenia
wrzodu.
Palenie tytoniu wpÅ‚ywa równieżÿ niekorzystnie na wyglżÿd skóry  wczeżÿniej
wystżÿpujżÿ zmarszczki, trudniej gojżÿ siżÿ rany. Palenie tytoniu obniżÿa zawartożÿżÿ witamin
A, C i E, które chroniżÿ skórżÿ przed dziaÅ‚aniem wolnych rodników  skóra traci swżÿ
elastycznożÿżÿ i zdolnożÿżÿ do regeneracji. Dym papierosowy obniżÿa takżÿe poziom
estrogenów, powodujżÿc wysuszenie skóry.
Bierne palenie to problem tak poważÿny, żÿe doczekaÅ‚ siżÿ terminu naukowego:  second
hand smoker , co dosÅ‚ownie oznacza:  palacz z drugiej rżÿki .
10
Wikipedia Wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Choroba_wrzodowa
21
22
Z biernym paleniem mamy do czynienia, gdy osoba niepalżÿca jest narażÿona
mimowolnie na wdychanie dymu tytoniowego.
Do najokrutniejszych jego form możÿna zaliczyżÿ palenie tytoniu przez ciżÿżÿarnżÿ
matkżÿ.
Bierne palenie tytoniu jest równie szkodliwe, co palenie czynne i wywołuje te
same schorzenia. Bierny palacz jest narażÿony na tzw. dym żÿrodowiskowy, na który
skÅ‚ada siżÿ strumieżÿ boczny dymu oraz dymu wydychanego przez palacza. Biernemu
paleniu przypisuje siżÿ szeroki wachlarz negatywnych efektów, niezależÿnie od tego, czy
ekspozycja na dym jest krótko- czy długotrwała.
Wypalany papieros wydziela 2 razy wiżÿcej dymu ze strumienia bocznego niżÿ
głównego! Dym boczny wydostaje siżÿ w ciżÿgu caÅ‚ego czasu palenia papierosa i nie jest
filtrowany ani przez filtr papierosowy, ani przez  żÿywy filtr , jakimi sżÿ pÅ‚uca. Dym
główny natomiast jest wdychany jedynie przez 20-30 sekund.
Stżÿżÿenie niektórych zwiżÿzków w bocznym strumieniu dymu jest wielokrotnie
wyżÿsze np. amoniak 40-170 razy wiżÿksze stżÿżÿenie niżÿ w strumieniu głównym, tlenek
azotu  4-10 razy wiżÿksze, cyjanowodór  4-10 razy wiżÿksze, benzen  10 razy
wiżÿksze, kadm 4-7 razy wiżÿksze. Z dymem bocznym dostaje siżÿ do atmosfery ponad
75% nikotyny uwalnianej podczas spalania papierosa. Nikotyna zawarta w dymie jest
bÅ‚yskawicznie wchÅ‚aniana poprzez żÿluzówkżÿ górnych dróg oddechowych i pżÿcherzyki
pÅ‚ucne. Dostaje siżÿ do krwioobiegu pÅ‚ucnego, nastżÿpnie do aorty i dalej do krwioobiegu
obwodowego. Dostawszy siżÿ do naczyżÿ mózgowych drażÿni receptory i uwalnia
hormony. Przyspiesza pracżÿ serca, wpÅ‚ywa na wzrost ciżÿnienia tżÿtniczego krwi,
bezpożÿrednio dziaÅ‚a na zwoje komórek nerwowych ukÅ‚adu sympatycznego
i parasympatycznego oraz na połżÿczenia neuromiżÿżÿniowe.
Z 70 miligramów tlenku wżÿgla (CO), popularnie zwanego czadem, wydzielanego
podczas palenia papierosa, ażÿ 50 mg zawartego jest w dymie bocznym. Skutkiem
podwyżÿszonego poziomu CO we krwi jest miżÿdzy innymi choroba wieżÿcowa i dusznica
bolesna. Tlenek wżÿgla blokuje hemoglobinżÿ i tworzy z niżÿ nieodwracalny zwiżÿzek
chemiczny  karboksyhemoglobinżÿ (COHb). Porażÿa ukÅ‚ad enzymów oddechowych,
co utrudnia lub uniemożÿliwia oddychanie i wymianżÿ gazowżÿ. CO hamuje dopÅ‚yw tlenu
i skÅ‚adników odżÿywczych do miżÿżÿnia sercowego, doprowadzajżÿc do jego zawaÅ‚u,
choroby niedokrwiennej serca, do miażÿdżÿycy naczyżÿ tżÿtniczych i nadciżÿnienia.
Szacuje siżÿ, żÿe bierna ekspozycja na dym jest równoznaczna z wypaleniem kilku
papierosów dziennie.
Palenie bierne podrażÿnia żÿluzówki nosa, jamy ustnej, gardÅ‚a i oczu. Możÿe
wywoÅ‚yważÿ kaszel, a nawet spowodoważÿ  w reakcji alergicznej  dychawicżÿ
oskrzelowżÿ.
W pomieszczeniach zanieczyszczonych dymem papierosowym nie powinni
przebyważÿ cierpiżÿcy na rozedmżÿ pÅ‚uc, zapalenie oskrzeli, zapalenie pÅ‚uc, zapalenie
22
23
opÅ‚ucnej, choroby ukÅ‚adu krżÿżÿenia, nieżÿyt bÅ‚ony żÿluzowej nosa, przeziżÿbienia
i uczulenia.
Zagadnienie 5
Korzyżÿci wynikajżÿce z rzucenia palenia
W momencie zgaszenia przez nas ostatniego papierosa, organizm rozpoczyna
proces oczyszczania siżÿ i regenerowania. Zaledwie po kilku miesiżÿcach dajżÿ siżÿ odczużÿ
pozytywne skutki rzucenia palenia, poprawia siżÿ wydolnożÿżÿ pÅ‚uc, polepsza kondycja
fizyczna.
Korzyżÿci zdrowotne od zgaszenia ostatniego papierosa:
w 20 minut  obniżÿy siżÿ tżÿtno, do normy powróci ciżÿnienie krwi oraz czynnożÿżÿ serca
w 8 godzin  podniesie siżÿ poziom tlenu we krwi, a zmniejszy siżÿ poziom tlenku wżÿgla
w 24 godziny  ryzyko ostrego zawaÅ‚u miżÿżÿnia sercowego znacznie siżÿ zmniejszy
w 48 godzin  rozpoczyna siżÿ regeneracja zakożÿczeżÿ nerwowych, powraca do normy
zmysÅ‚ smaku i wżÿchu
od 2 tygodni do 3 miesiżÿcy  ukÅ‚ad krżÿżÿenia ulega wzmocnieniu, polepsza siżÿ kondycja
fizyczna, wydolnożÿżÿ pÅ‚uc wzrasta o 30%
od 1 do 9 miesiżÿcy  ulegajżÿ zmniejszeniu kaszel, uczucie niedrożÿnożÿci nosa, dusznożÿci
i zmżÿczenia. Wzrasta ogólna energia organizmu. Rozpoczyna siżÿ proces
regeneracji rzżÿsek pokrywajżÿcych nabÅ‚onek dróg oddechowych, które
pomagajżÿ w procesie oczyszczania oskrzeli i zapobiegajżÿ przedostawaniu
siżÿ do wnżÿtrza naszego organizmu mikroorganizmów np. wirusów
po 1 roku  ryzyko zachorowania na chorobżÿ niedokrwiennżÿ serca zmniejsza siżÿ
o poÅ‚owżÿ
po 5 latach  ryzyko zachorowania na raka płuca, raka jamy ustnej, krtani, przełyku
zmniejsza siżÿ o poÅ‚owżÿ. W dużÿym stopniu zmniejsza siżÿ ryzyko
wystżÿpienia udaru mózgu
po 10 latach  ryzyko zachorowania na chorobżÿ niedokrwiennżÿ serca jest podobne jak
u osoby nigdy nie palżÿcej. Komórki o zaburzonej budowie, które powstaÅ‚y
w wyniku palenia tytoniu zostajżÿ zastżÿpione przez komórki o prawidÅ‚owej
budowie. Ryzyko zachorowania na raka jamy ustnej, krtani, przełyku,
pżÿcherza moczowego i nerek nadal siżÿ zmniejsza
po 15 latach  ryzyko zachorowania na raka płuca jest podobne jak u osoby nigdy nie
palżÿcej
23
24
Korzyżÿci finansowe od zgaszenia ostatniego papierosa:
W Polsce paczka papierosów kosztuje około 6 zł
1 dzieżÿ 6,00 PLN  czasopismo
4 dni 24,00 PLN  bilet do kina
1 tydzieżÿ 42,00 PLN  ksiżÿżÿka
1 miesiżÿc 180,00 PLN  ubranie
4 miesiżÿce 720,00 PLN  rower górski
6 miesiżÿcy 1080,00 PLN  telewizor
1 rok 2160,00 PLN  2-tygodniowe wczasy
10 lat 21600,00 PLN  działka rekreacyjna
40 lat 86400,00 PLN  wysokiej klasy samochód
Wypalenie papierosa zajmuje przeciżÿtnie okoÅ‚o 10 minut czasu. Jeżÿli
przyjmiemy, żÿe żÿrednio w ciżÿgu dnia wypalanych jest 20 papierosów, to na czynnożÿżÿ tżÿ
tracimy
3,5 godziny dziennie. Tygodniowo daje to straconżÿ całżÿ dobżÿ (24,5 godz.). Rocznie
1274 godz.  7,5 tygodnia.
24
25
Test motywacyjny do zaprzestania palenia wedżÿug Schneider
1. Czy chcesz rzuciżÿ palenie tytoniu? Tak Nie
2. Czy decydujesz siżÿ na to dla siebie samej/samego? (podkreżÿl Tak Nie
"Tak"), czy dla kogożÿ innego, np. dla rodziny itp.? (podkreżÿl "Nie")
3. Czy podejmowaÅ‚ażÿ(eżÿ) jużÿ próby rzucenia palenia? Tak Nie
4. Czy orientujesz siżÿ, w jakich sytuacjach palisz najczżÿżÿciej? Tak Nie
5. Czy wiesz dlaczego palisz tytożÿ? Tak Nie
6. Czy mogÅ‚abyżÿ/mógÅ‚byżÿ liczyżÿ na pomoc rodziny, przyjaciół itp., Tak Nie
gdybyżÿ chciaÅ‚(a) rzuciżÿ palenie?
7. Czy czÅ‚onkowie Twojej rodziny sżÿ osobami niepalżÿcymi? Tak Nie
8. Czy w miejscu, w którym pracujesz nie pali siżÿ tytoniu? Tak Nie
9. Czy jesteżÿ zadowolona(y) ze swojej pracy i trybu żÿycia? Tak Nie
10. Czy orientujesz siżÿ, gdzie i w jaki sposób szukażÿ pomocy, gdybyżÿ Tak Nie
miała/miał problemy z utrzymaniem abstynencji?
11. Czy wiesz na jakie pokusy i trudnożÿci bżÿdziesz narażÿona(y) w Tak Nie
okresie abstynencji?
12. Czy wiesz, w jaki sposób samej/samemu sobie poradziżÿ w Tak Nie
sytuacjach kryzysowych?
Suma .... ....
Interpretacja wyników testu
Test mierzy motywacjżÿ palacza do zaprzestania palenia tytoniu. Aby to sprawdziżÿ,
należÿy podsumoważÿ wszystkie udzielone odpowiedzi "Tak" i osobno podsumoważÿ
odpowiedzi "Nie".
Jeżÿli suma udzielonych odpowiedzi na "Tak" jest wyżÿsza od sumy odpowiedzi na
"Nie" oznacza to, żÿe palacz jest stosunkowo silnie umotywowany do zerwania z
naÅ‚ogiem palenia tytoniu. Im wiżÿcej razy na pytania testu odpowiadaÅ‚ twierdzżÿco, tym
wiżÿksza jest jego gotowożÿżÿ do zaprzestania palenia.
Jeżÿli natomiast osoba poddana testowi czżÿżÿciej zakreżÿlaÅ‚a odpowiedżÿ na "Nie", oznacza
to, żÿe jej gotowożÿżÿ do zerwania z naÅ‚ogiem nie jest zbyt wysoka. Należÿy sprawdziżÿ, na
które pytania zostaÅ‚a udzielona odpowiedżÿ przeczżÿca. Wówczas trzeba podpowiedzieżÿ
sposoby rozwiżÿzania problemów oraz zaproponoważÿ podjżÿcie kolejnej próby zerwania
z nałogiem.
25
26
Proces rzucania palenia przebiega etapowo i jest dÅ‚ugotrwaÅ‚y. Na ogół da siżÿ
w nim wyróżÿniżÿ nastżÿpujżÿce fazy:
żÿ sporadyczne myżÿlenie o rzuceniu palenia,
żÿ czżÿste myżÿlenie o rzuceniu palenia, przy jednoczesnym braku motywacji
i gotowożÿci do podjżÿcia takiej decyzji,
żÿ umotywowanie do zerwania z naÅ‚ogiem,
żÿ odstawienie palenia,
żÿ trwanie w abstynencji.
Rady pomocne przy rzucaniu palenia11:
Jeżÿli naprawdżÿ chcesz rzuciżÿ palenie, ale każÿdy kolejny dzieżÿ bez papierosa napawa Ciżÿ
lżÿkiem, zastosuj poniżÿsze wskazówki, które pomogżÿ Ci przeżÿyżÿ najtrudniejsze chwile
bez ukochanego dymka.
1. Ustal konkretny dzieżÿ caÅ‚kowitego zaprzestania palenia, najlepiej w ciżÿgu
najbliżÿszych 2 tygodni.
2. Powiadom o swojej decyzji zaprzestania palenia wszystkich swoich znajomych,
kolegów z pracy i czÅ‚onków rodziny. Poprożÿ o ich zrozumienie i wsparcie dla
Twojej decyzji.
3. Usużÿ ze swojego otoczenia papierosy oraz wszelkie inne przedmioty kojarzżÿce Ci
siżÿ z paleniem (np. popielniczki).
4. Staraj siżÿ caÅ‚y czas zajmoważÿ rżÿce drobnymi przedmiotami (np. dÅ‚ugopisem,
ołówkiem, spinaczem biurowym).
5. Celem zapobiegniżÿcia przybrania na wadze od razu zastosuj odpowiedniżÿ,
niskokalorycznżÿ dietżÿ. Jedz dużÿo warzyw i owoców. Ogranicz spożÿywanie
sÅ‚odyczy, miżÿsa (zwÅ‚aszcza woÅ‚owego i wieprzowego). Pij dużÿo pÅ‚ynów (najlepiej
niegazowanżÿ wodżÿ, soki owocowe, mleko).
6. Ogranicz picie mocnej kawy i alkoholu.
7. Zadbaj o odpowiednio dÅ‚ugi sen, pamiżÿtajżÿc, żÿe najbardziej regenerujżÿcy
i wartożÿciowy dla naszego organizmu jest sen przed godz. 24.00.
8. Jeżÿli brakuje ci trzymanego w ustach papierosa lub fajki, użÿywaj cukierków (bez
dodatku cukru) lub żÿuj gumżÿ.
9. Staraj siżÿ zaplanoważÿ szczegółowo każÿdy kolejny dzieżÿ, zwÅ‚aszcza chwile wolnego
czasu (kino, teatr, koncerty).
10. Unikaj dymu tytoniowego i miejsc, gdzie przebywajżÿ ludzie palżÿcy (palarnie
w miejscach pracy, miejsca dla palżÿcych w restauracjach, pubach, na dworcach,
wagony dla palżÿcych w pociżÿgach).
11
Oprac. lek. Jarosżÿaw Kosiaty, portal Esculap.pl Autor serwisu: palenie.esculap.pl
26
27
11. Unikaj oglżÿdania reklam papierosów na bilbordach i w prasie.
12. Staraj siżÿ jak najwiżÿcej czasu spżÿdzażÿ na żÿwieżÿym powietrzu oraz w miejscach
wolnych od dymu tytoniowego (sklepy, biblioteki, muzea, obiekty sportowe).
13. Stosuj aktywny tryb żÿycia, uprawiaj sport, pamiżÿtajżÿc, żÿe Twoje serce "lubi" wysiÅ‚ek
fizyczny i przez sport wzmacniasz i poprawiasz jego funkcjonowanie.
14. Znajdżÿ przyjaciół, znajomych, czÅ‚onków rodziny, którzy bżÿdżÿ wspierali Ciżÿ
w Twojej decyzji zaprzestania palenia. Dziel siżÿ z nimi swoim sukcesem.
Pamiżÿtaj: nigdy nie jest za póżÿno! Zawsze możÿesz rzuciżÿ palenie a Twój organizm
postara siżÿ zregeneroważÿ i naprawiżÿ wyrzżÿdzone przez palenie szkody
i zniszczenia! Zacznij jużÿ dziżÿ! Jutro lub pojutrze możÿe byżÿ za póżÿno...
Zagadnienie 6
Fakty i mity na temat palenia tytoniu
Fakty
Palżÿc papierosy zwiżÿkszasz ryzyko wystżÿpienia zaważÿu serca i udaru mózgowego
trzykrotnie.
Wypalenie każÿdego papierosa wiżÿżÿe siżÿ z natychmiastowym wzrostem ciżÿnienia
tżÿtniczego i przyspieszeniem akcji serca. Efekt ten jest szczególnie wyrażÿny podczas
palenia pierwszego papierosa w godzinach porannych, kiedy ryzyko wystżÿpienia zawaÅ‚u
serca i udaru mózgowego jest najwiżÿksze. Spróbuj oceniżÿ wpÅ‚yw papierosów na Twój
ukÅ‚ad krżÿżÿenia mierzżÿc tżÿtno przed i po wypaleniu papierosa.
Podczas palenia papierosów dochodzi do skurczu tżÿtnic unaczyniajżÿcych miżÿsieżÿ
sercowy (tzw. naczyżÿ wieżÿcowych). Dlatego teżÿ palenie papierosów możÿe byżÿ
przyczynżÿ zaważÿu miżÿżÿnia sercowego nawet w przypadku niewielkich zmian
miażÿdżÿycowych w naczyniach wieżÿcowych.
Palenie papierosów zmniejsza skutecznożÿżÿ leczenia nadciżÿnienia tżÿtniczego.
Leczenie Å‚agodnego nadciżÿnienia tżÿtniczego lekami czżÿsto nie zapobiega wystżÿpieniu
powikÅ‚ażÿ zwiżÿzanych z nadciżÿnieniem, jeżÿeli pacjenci jednoczeżÿnie palżÿ papierosy.
Znany jest fakt czżÿstszego wystżÿpowania nadciżÿnienia zÅ‚ożÿliwego u palaczy.
Jeżÿeli palisz papierosy, to korzyżÿci wynikajżÿce z przyjmowania leków obniżÿajżÿcych
ciżÿnienie tżÿtnicze bżÿdżÿ widoczne dopiero wtedy, gdy rzucisz palenie.
Nie pocieszaj siżÿ tym, żÿe palisz niewiele lub mniej niżÿ kiedyżÿ. Nie ma "bezpiecznej"
liczby wypalanych papierosów. Palenie nawet 5 papierosów dziennie wiżÿżÿe siżÿ ze
wzrostem ryzyka wystżÿpienia powikÅ‚ażÿ nadciżÿnienia tżÿtniczego.
U osób palżÿcych znacznie czżÿżÿciej niżÿ u niepalżÿcych dochodzi do koniecznożÿci
amputacji nóg (z powodu miażÿdżÿycy tżÿtnic kożÿczyn dolnych).
27
28
Papierosy mogżÿ byżÿ żÿródżÿem impotencji u mżÿżÿczyzn i zaburzeżÿ pżÿodnożÿci
u kobiet. Palenie tytoniu zwiżÿksza ryzyko wystżÿpienia powikÅ‚ażÿ w czasie stosowania
doustnych żÿrodków antykoncepcyjnych.
U kobiet palżÿcych w czasie ciżÿżÿy mogżÿ wystżÿpiżÿ zaburzenia w rozwoju pżÿodu
i w nastżÿpstwie czżÿstsze zgony noworodków.
Nie daj siżÿ nabrażÿ na papierosy  light lub  ultra-light . Ażÿ 75% palaczy uważÿa, żÿe
palenie takich papierosów jest mniej szkodliwe. Tymczasem badania naukowe
wskazujżÿ, żÿe w porównaniu z papierosami tradycyjnymi palenie takich papierosów nie
zmniejsza ryzyka wystżÿpienia zawaÅ‚u miżÿżÿnia sercowego.
Palenie papierosów jest w Polsce przyczynżÿ co drugiego zgonu mżÿżÿczyzn
w wieku 35-69 lat - jesteżÿmy niestety pod tym wzglżÿdem żÿwiatowym liderem.
żÿrednia dżÿugożÿżÿ żÿycia osób niepalżÿcych w krajach rozwiniżÿtych systematycznie
rożÿnie. Szacuje siżÿ, żÿe żÿrednia różÿnica dÅ‚ugożÿci żÿycia miżÿdzy osobami niepalżÿcymi
a palaczami wynosi 15 lat. Czy warto dla przyjemożÿci zaciżÿgania siżÿ dymem
papierosowym pożÿwiżÿciżÿ 15 lat żÿycia ?
Palżÿc papierosy narażÿasz nie tylko siebie, ale równieżÿ osoby z Twojego
najbliżÿszego otoczenia (tzw. biernych palaczy). Bierne wdychanie dymu tytoniowego
wywiera szczególnie niekorzystny wpÅ‚yw na ukÅ‚ad krżÿżÿenia u dzieci.
Bierne palenie bardziej szkodzi - to prawda, jeżÿli jesteżÿ osobżÿ niepalżÿcżÿ
i przebywasz w towarzystwie palaczy wdychasz razem z nimi dym tytoniowy, tym
samym jesteżÿ narażÿony na wszystkie szkodliwe skutki palenia, to jednak nie wszystko.
W czasie, gdy papieros tli siżÿ w popielniczce, lub palacz po prostu go trzyma, snuje siżÿ
z niego delikatna smużÿka dymu. To tzw. strumieżÿ boczny dymu tytoniowego. Uwaga!
Jest on bardziej szkodliwy niżÿ dym, którym zaciżÿga siżÿ palacz!
Mity
Palżÿ papierosy light. To mniej szkodliwe i dziżÿki temu jestem zdrowszy.
Nieprawda! Papierosami light zaciżÿgasz siżÿ mocniej niżÿ "normalnymi". W efekcie
szkodliwe substancje docierajżÿ głżÿbiej. Poza tym nie ma "bezpiecznych" papierosów.
Wszystkie zawierajżÿ okoÅ‚o 4 tys. zwiżÿzków chemicznych, z których wiele jest silnymi
toksynami.
Gdy palżÿ, mniej siżÿ stresujżÿ... To nie palenie, a nikotyna Ciżÿ uspokaja. Jest ona
substancjżÿ, która nawet w maÅ‚ych dawkach silnie oddziaÅ‚uje na ukÅ‚ad nerwowy. Czas
miżÿdzy zaciżÿgniżÿciem siżÿ papierosem a stymulacjżÿ ożÿrodków mózgowych przez
nikotynżÿ wynosi zaledwie 10 sekund. Aby jednak nikotyna dziaÅ‚aÅ‚a, musisz zwiżÿkszażÿ
jej dawkżÿ. To z kolei powoduje coraz silniejsze uzależÿnienie.
Jeden papieros mi nie zaszkodzi. Wrżÿcz przeciwnie. Nikotyna uzależÿnia mocniej niżÿ
"twarde" narkotyki (np. heroina). Czasem wystarczy jeden papieros, byżÿ ponownie
wpadł w szpony nałogu.
28
29
Nie potrafiżÿ żÿyżÿ bez papierosa. Nieprawda. Musisz tylko chcieżÿ zerważÿ z naÅ‚ogiem,
stosoważÿ siżÿ do rad specjalistów i... znależÿżÿ zajżÿcie, które Ciżÿ na tyle zajmie, byżÿ nie
myżÿlaÅ‚ o paleniu. Poczżÿtki sżÿ trudne, ale nagrodżÿ jest zdrowie!
Papierosy mentolowe mniej szkodzżÿ...  byżÿ możÿe sÅ‚yszaÅ‚eżÿ takie powiedzenie, nie
jest ono jednak prawdziwe. Mentolowe papierosy majżÿ tyle samo substancji
toksycznych (do okoÅ‚o 4 tyżÿ. w tym do 40 rakotwórczych substancji), co zwykÅ‚e
papierosy, w tym nikotynżÿ, która uzależÿnia. Takie papierosy lepiej smakujżÿ, wiżÿc
mocniej siżÿ nimi zaciżÿgasz, głżÿbiej wciżÿgajżÿc szkodliwy dym tytoniowy. Czżÿsto
okazuje siżÿ, żÿe wypala siżÿ ich znacznie wiżÿcej.
Palenie pozwala utrzymażÿ wagżÿ  palenie nie jest tzw.  zÅ‚otym żÿrodkiem utrzymania
wagi. Nikotyna zawarta w dymie tytoniowym wpÅ‚ywa niekorzystnie na ożÿrodek
Å‚aknienia. Palacz jest uzależÿniony od nikotyny, co znaczy, żÿe na pierwszym miejscu jest
zaspokojenie gÅ‚odu nikotynowego. Osoby palżÿce czżÿsto nie jedzżÿ żÿniadażÿ, gdyżÿ
pierwszżÿ ich potrzebżÿ jest wÅ‚ażÿnie zaspokojenie gÅ‚odu nikotynowego. Ponadto
wdychanie szkodliwego dymu tytoniowego i dostarczanie nikotyny do organizmu
powoduje, żÿe przemiana materii możÿe byżÿ przyspieszona. Im wiżÿksza ilożÿżÿ wypalanych
papierosów tym wiżÿksze uczucie, tzw.  przepalenia  tym samym, palacz nie odczuwa
przyjemnożÿci i nie ma chżÿci do jedzenia. Gdy rzucamy palenie, tempo przemiany
materii obniżÿa siżÿ, co prowadzi do tego, żÿe potrzebujemy mniej jeżÿżÿ, aby zaspokoiżÿ
potrzeby energetyczne organizmu.
Organizm jest w stanie zniweloważÿ szkodliwe dziażÿanie okożÿo 7 sztuk papierosów
dziennie  nie jest to dobra wiadomożÿżÿ dla palżÿcych maÅ‚e ilożÿci papierosów, gdyżÿ
wypalenie zaledwie 1 papierosa to dostarczenie do organizmu ok. 4 tys. szkodliwych
substancji, w tym do 40 rakotwórczych. Nikotyna, która jest w papierosach uzależÿnia
psychofizycznie, w zwiżÿzku z tym z czasem palacz zwiżÿksza ilożÿżÿ wypalanych
papierosów, aby nie odczuważÿ silnego gÅ‚odu nikotynowego.
Palenie tzw. sżÿomek jest mniej szkodliwe  papierosy niezależÿnie od swojej
szerokożÿci zawierajżÿ tyle samo substancji toksycznych i ich szkodliwy wpÅ‚yw na Twój
organizm jest taki sam.
Nie możÿna gważÿtownie rzucażÿ palenia  nie ma żÿadnych przeciwwskazażÿ do tego, aby
nagle odstawiżÿ palenie, chożÿ objawy gÅ‚odu nikotynowego tzw. objawy odstawienne
w pierwszych dniach mogżÿ byżÿ dokuczliwe. Gdy rzucasz palenie możÿesz odczuważÿ
różÿne objawy w zależÿnożÿci od tego jak dużÿo paliÅ‚eżÿ papierosów i jak dÅ‚ugo. Dobrżÿ
metodżÿ rzucania palenia jest metoda stopniowego ograniczania. Pozwala ona nie tylko
stopniowo zmniejszażÿ ilożÿżÿ dostarczanej do organizmu nikotyny, ale teżÿ powoli
eliminoważÿ przynajmniej czżÿżÿżÿ nawyków zwiżÿzanych z paleniem papierosów.
Stopniowe ograniczanie (np. codziennie/co dwa dni o jednego papierosa mniej)
szczególnie polecana jest gdy:
- bardzo boisz siżÿ rzucenia
- palisz bardzo dużÿe ilożÿci (wiżÿcej niżÿ jednżÿ paczkżÿ dziennie)
- palisz jużÿ kilkanażÿcie/kilkadziesiżÿt lat
29
30
- masz problemy zdrowotne
- przy poprzednich próbach odczuwaÅ‚eżÿ silne objawy odstawienie
Zagadnienie 7
Przepisy prawne dotyczżÿce zakazów palenia
Podstawowymi aktami prawnymi w Polsce zawierajżÿcymi kwestie zwiżÿzane z paleniem
tytoniu sżÿ:
6. Ramowa Konwencja żÿwiatowej Organizacji Zdrowia o Ograniczeniu Użÿycia
Tytoniu (Dz. U. z 2007 r. Nr 74 poz. 487)  ratyfikowana przez Polskżÿ w 2006 r.
7. Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed nastżÿpstwami
użÿywania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10 poz. 55).
8. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015.
9. Program Ograniczania Zdrowotnych Nastżÿpstw Palenia Tytoniu. Cele i zadania
na lata 2008  2011.
10.Rozporzżÿdzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 maja 2000 r. w sprawie
okreżÿlenia zasad dopuszczalnożÿci użÿywania wyrobów tytoniowych na terenie
obiektów podległych Ministrowi Obrony Narodowej (Dz. U. z 2000 r. Nr 44
poz. 512).
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia
przed nastżÿpstwami użÿywania tytoniu i wyrobów tytoniowych zabrania siżÿ palenia
wyrobów tytoniowych poza pomieszczeniami wyodrżÿbnionymi i odpowiednio
przystosowanymi w zakÅ‚adach opieki zdrowotnej, w szkoÅ‚ach i placówkach ożÿwiatowo-
wychowawczych oraz pomieszczeniach zakÅ‚adów pracy i innych obiektów użÿytecznożÿci
publicznej.
Na podstawie art. 5 ust. 3 ww. ustawy wydane zostaÅ‚o rozporzżÿdzenie Ministra
Obrony Narodowej z dnia 25 maja 2000 r. w sprawie okreżÿlenia zasad dopuszczalnożÿci
użÿywania wyrobów tytoniowych na terenie obiektów podlegÅ‚ych Ministrowi Obrony
Narodowej, stosownie do którego w pomieszczeniach zajmowanych przez komórki
organizacyjne Ministerstwa Obrony Narodowej i jednostki organizacyjne
podporzżÿdkowane Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowane
dopuszcza siżÿ palenie wyrobów tytoniowych tylko w miejscach wyznaczonych przez
dyrektorów (dowódców, komendantów) tych komórek (jednostek). Na podstawie ww.
rozporzżÿdzenia Ministra ON miejsca, w których palenie wyrobów tytoniowych jest
dozwolone, wyznacza siżÿ w czżÿżÿci budynku uniemożÿliwiajżÿcej oddziaÅ‚ywanie dymu
tytoniowego na osoby niepalżÿce, w odrżÿbnych zamykanych pomieszczeniach oraz
oznacza siżÿ je w sposób widoczny. Jeżÿeli w budynku nie możÿna speÅ‚niżÿ ww. warunków,
miejsca, w których palenie wyrobów tytoniowych jest dozwolone, mogżÿ byżÿ
wyznaczone na zewnżÿtrz budynku.
30
31
Stosownie do art. 13 ust. 1 pkt. 2 i pkt 3 oraz ust. 2 ww. ustawy kto pali wyroby
tytoniowe w miejscach objżÿtych zakazami okreżÿlonymi w art. 5 albo dopuszcza na
podlegÅ‚ym mu terenie do palenia tytoniu wbrew zakazom okreżÿlonym w art. 5 
podlega karze grzywny. W powyżÿszych sprawach orzekanie nastżÿpuje w trybie
przepisów o postżÿpowaniu w sprawach o wykroczenia.
Zagadnienie 8
Ważÿne adresy
Biażÿystok, Samodzielny Publiczny Terenowy ZOZ ul. SÅ‚onimska 15/1,
tel. [phone]
Bielsk Podlaski, ul. Mickiewicza 20, tel. [phone]
Bielsko-Biażÿa, ul. żÿywiecka 142, tel. [phone]
Bolesżÿawiec, ul. Starzyżÿskiego 6 d, tel. [phone]
Czerwionka-Leszczyny, ul. Brzozowa 26, tel. [phone]
Czżÿstochowa, ul. Bony 1/3, tel. [phone]
Gdażÿsk-Wrzeszcz, ul. Partyzantów 21, tel. [phone]
Hajnówka, Poradnia odwykowa, Samodzielny Publiczny ZOZ w Hajnówce,
ul. Piłsudskiego 10 tel. [phone]
Kielce, Poradnia Antynikotynowa przy Specjalistycznej Poradni Chorób Płuc,
ul. Jagiellożÿska 72, tel. [phone]
Koszalin, Panaceum-poradnia lekarzy rodzinnych, ul. Staszica 8A, tel. [phone],
79
Kraków, Medicover, Krótka 1, tel. [phone] NZOZ Psycho-Med.,
ul. Rusznikarska 17, tel. [phone]
Lublin, Przychodnia Rejonowa Nr 15, ul. Hipoteczna, tel. [phone] Wojewódzka
Przychodnia, ul. Biernackiego 9, tel. [phone]
żÿapy, Poradnia leczenia uzależÿnieżÿ, Samodzielny Publiczny ZOZ w A
apach,
ul. Piaskowa 9, tel. [phone]
Tarnów, Centrum Leczenia Uzależÿnieżÿ Nikotynowych, ul. Nowy żÿwiat 40,
tel. [phone]
Torużÿ, Prywatna Poradnia Antynikotynowa, ul. Ptasia 6, tel. [phone]
Warszawa, Poradnia Antytytoniowa przy Zakładzie Promocji Zdrowia Instytutu
Kardiologii, ul. Alpejska 42, tel. do godziny 15:00 centrala 022/ 1520 01 lub
022/ 15 30 11 wew. 159 tel. po 15:00 bezpożÿredni: 022/ 15 65 52
Poradnia Antynikotynowa Instytutu Grużÿlicy i Chorób Pżÿuc, ul. DziaÅ‚dowska 7,
tel.[phone] wew. 246 lub 183
31
32
Poradnia Antynikotynowa przy Stożÿecznym Centrum Akupunktury,
ul. Winnicka 10, tel. [phone]
Poradnia Antynikotynowa przy Centrum Onkologii, ul. Findera 101,
tel. [phone] Grupowe kursy dla osób rzucajżÿcych palenie tytoniu (Adwentyżÿci
Dnia Siódmego), ul. Foksal 8, tel. [phone] lub 827 76 12 (oba do 15:00 od
poniedziaÅ‚ku do piżÿtku) oraz 826 13 33 (od 15:00-22:00, caÅ‚y tydzieżÿ) oraz
fax. [phone] (całodobowo)
Wrocżÿaw, Dolnożÿlżÿskie Centrum Chorób PÅ‚uc i Grużÿlicy, ul. Grabiszyżÿska 105,
tel. [phone] Ożÿrodek Diagnostyki i Rehabilitacji Kardiologicznej,
ul. Nowowiejska 64/66, tel.[phone]
Zambrów, Poradnia przeciwalkoholowa SP ZOZ Szpital Ogólny w Zambrowie,
ul. Fabryczna 1, tel. [phone]
Zamożÿżÿ, Przychodnia Grużÿlicy i Chorób PÅ‚uc, ul. PiÅ‚sudskiego 1, tel. [phone]
Zielona Góra, ABC Medic S.C., ul. A Krzywożÿ 2, tel. [phone]
Telefoniczne poradnie antynikotynowe
Bezpżÿatna Infolinia "Zawsze Bez Nikotyny" - 0800 300 600, czynna od 9.00 do 21.00
siedem dni w tygodniu. Tutaj możÿna porozmawiażÿ ze specjalistami o problemie
uzależÿnienia od nikotyny i jak sobie z nim radziżÿ.
Telefoniczna Poradnia Pomocy Palżÿcym "PPP", czyli Przestażÿ Paliżÿ Papierosy.
Specjaliżÿci dyżÿurujżÿ we wtorki, od 14.00 do 18.00 pod numerem telefonu
022/ 643 92 863
Telefon Zaufania dla osób Uzależÿnionych od Tytoniu tel. do godziny 15:00 centrala
022/ 1520 01 lub 15 30 11 wew. 159
Zagadnienie 9
Sżÿownik pojżÿżÿ
DYM TYTONIOWY
pod wzglżÿdem fizyko-chemicznym, heterogenny aerozol, powstajżÿcy wskutek
niecaÅ‚kowitego spalania tytoniu. SkÅ‚ada siżÿ z fazy gazowej i rozproszonych w niej
czżÿsteczek staÅ‚ych. Z uwagi, żÿe procesowi spalania towarzyszy wytwarzanie ciepÅ‚a,
skÅ‚adniki dymu tytoniowego ulegajżÿ pirolizie, a aktywne czżÿsteczki łżÿczżÿ siżÿ ze sobżÿ
w procesie pirosyntezy, tak żÿe powstajżÿ nowe zwiżÿzki chemiczne. Wżÿród skÅ‚adników
dymu tytoniowego zaobserwowano wystżÿpowanie ponad 4000 substancji majżÿcych
niekorzystne działanie na organizm.
Dym tytoniowy biegnie dwoma strumieniami: główny  wdychany bezpożÿrednio przez
palacza oraz boczny  wydostajżÿcy siżÿ z tlżÿcego papierosa.
32
33
FAJKA
przedmiot sÅ‚użÿżÿcy do palenia tytoniu lub innych substancji, skÅ‚adajżÿcy siżÿ zwykle
z ustnika (rurki, trzymanej w ustach) i główki (komory spalania), połżÿczonej
z ustnikiem przez cybuch.
MACHORKA (Nicotiana rustica)
gatunek tytoniu dodawanego do papierosów niżÿszej jakożÿci; liżÿcie, zawierajżÿce 1,5-10%
nikotyny, sÅ‚użÿżÿ do wyrobu tytoniu, tabaki, preparatów nikotynowych oraz bezpożÿrednio
do żÿucia.
NICOT Jean (1530-1600)
lekarz i ambasador franc. w Portugalii; wprowadził we Francji obyczaj palenia tytoniu;
od jego nazwiska nazwa tytoniu (Nicotiana) i jego alkaloidu - nikotyny.
NIKOTYNA
alkaloid wystżÿpujżÿcy w liżÿciach różÿnych gatunków tytoniu, bezbarwna, oleista ciecz
żÿółknżÿca na powietrzu, silna trucizna. W maÅ‚ych dawkach pobudza czynnożÿżÿ ukÅ‚adu
nerwowego, dużÿe dawki powodujżÿ zatrucie (ostre), objawiajżÿce siżÿ nudnożÿciami,
wymiotami, biegunkżÿ, dusznożÿciżÿ, osÅ‚abieniem, drżÿeniami miżÿżÿniowymi, zawrotami
i bólami gÅ‚owy, utratżÿ przytomnożÿci, drgawkami i porażÿeniem oddechu. Dawka
żÿmiertelna wynosi 0,06-0,1 g (papieros zawiera 15 mg nikotyny). Zatrucie przewlekÅ‚e
(nikotynizm) objawia siżÿ osÅ‚abieniem pamiżÿci, utrudnieniem mowy, ogólnym
wyczerpaniem, z towarzyszżÿcymi schorzeniami innych narzżÿdów, np. choroba
wieżÿcowa serca, przewlekÅ‚y nieżÿyt oskrzeli, miażÿdżÿyca naczyżÿ krwionożÿnych, choroba
wrzodowa, rak oskrzeli i pÅ‚uc. Wyciżÿgi tytoniowe stosowane sżÿ w rolnictwie jako
żÿrodki owadobójcze; nazwa od francuskiego pioniera leksykografii Jeana Nicota (1530
1600), ambasadora w Portugalii, który otrzymanżÿ z Ameryki PoÅ‚udniowej paczuszkżÿ
tytoniu przesłał królowej Katarzynie Medycejskiej jako cudowne lekarstwo na migreny.
NIKOTYNIZM
nałóg palenia lub żÿucia tytoniu, prowadzżÿcy do przewlekÅ‚ego zatrucia.
PAPIEROSY
wyrób z drobno pokrojonego tytoniu, owiniżÿtego w bibuÅ‚kżÿ, uformowanego w wżÿski
walec, dł. ok. 7-9 cm; zwyczaj palenia papierosów (poprzedzony obyczajem palenia
fajki) rozpowszechniÅ‚ siżÿ w XIX w. najpierw w Hiszpanii, potem we Francji
i Niemczech; pierwsza wytwórnia papierosów skrżÿcanych rżÿcznie powstaÅ‚a w 1862 r.
w Dreżÿnie; do wyrobu papierosów użÿywa siżÿ mieszanek kilku lub kilkunastu gatunków
tytoniu,
z dodatkiem wyciżÿgów zioÅ‚owych, kumaryny, glikozy, mentolu, itp.; opiniżÿ najlepszych
cieszżÿ siżÿ papierosy z tytoni szlachetnych orientalnych i wielkolistnych, o jasnej barwie
i maÅ‚ej zawartożÿci nikotyny; spory wpÅ‚yw na ich jakożÿżÿ ma bibuÅ‚ka, sporzżÿdzana
z odpadków lnianych i konopnych, bez dodatków masy drzewnej; palenie papierosów
w żÿwietle badażÿ medycznych jest szkodliwe dla zdrowia, powoduje nowotwory
33
34
i sprzyja chorobom dróg oddechowych; w ostatnich latach wiele krajów wprowadza
ograniczenia ich konsumpcji w miejscach publicznych; żÿwiatowżÿ produkcjżÿ papierosów
poczynajżÿc od lat 90. XX w. charakteryzuje tendencja malejżÿca (1980  4227 mld
sztuk; 1985  4758; 1990  5060; 1995  5010; 2000  4930 mld sztuk); do
najwiżÿkszych producentów w żÿwiecie należÿżÿ koncerny Philip Morris, Marlboro,
Reynolds Imperial Tobacco; najwyżÿszy odsetek dorosÅ‚ych mieszkażÿców, którzy
zaliczajżÿ siżÿ do naÅ‚ogowych palaczy posiada Turcja - 51%, potem jest Serbia - 45, Rosja
- 36, Niemcy - 35, Francja - 32, Japonia - 31, Polska - 30, W. Brytania - 27, WÅ‚ochy -
25, USA - 23, Szwajcaria - 19; od poczżÿtku nowego stulecia wiele pażÿstw wprowadziÅ‚o
ostre zakazy palenia papierosów w miejscach publicznych (m.in. Irlandia, Szwecja,
Nowa Zelandia, Czarnogóra, BuÅ‚garia, Indie, Iran, Tanzania, WÅ‚ochy, amerykażÿskie
stany Kalifornia i Nowy Jork).
TABAKA
sproszkowany tytożÿ, czasami wzbogacony kompozycjami aromatyzujżÿcymi,
przeznaczony do zażÿywania przez nos. W odróżÿnieniu od papierosów, nikotyna
wchÅ‚aniana jest nie przez pÅ‚uca, ale przez żÿluzówkżÿ nosa. Czżÿsto tabakżÿ niewÅ‚ażÿciwie
nazywane sżÿ tytonie do żÿucia lub ssania (snus  popularny w Skandynawii).
TYTOżÿ (Nicotiana)
rodzaj rożÿlin z rodziny psiankowatych; ok. 100 gatunków; rożÿnie głównie w klimacie
tropikalnym na kontynencie amerykażÿskim; liczne gatunki uprawiane jako rożÿliny
użÿytkowe lub ozdobne; m.in. tytożÿ bakun zw. machorkżÿ (N. rustica) - rożÿlina roczna,
wys. do 1 m; Å‚odyga tużÿ nad ziemiżÿ rozgałżÿziona; liżÿcie jajowate; kwiaty zielono-żÿółte;
owocem - torebka; pochodzi prawdopodobnie z Ameryki PÅ‚d.; tytożÿ szlachetny
(N. tabacum) - wys. od. 0,5-3 m; z Ameryki PÅ‚d. do Europy sprowadzony w XVI w.
przez Jana Nicota, ambasadora francuskiego w Lizbonie; łodyga prosta lub słabo
rozgałżÿziona; liżÿcie podÅ‚użÿne, lancetowate; kwiaty dużÿe, pachnżÿce, zebrane
w podbaldachy, różÿowawe; w stanie dzikim nieznany; liżÿcie po przefermentowaniu,
suszeniu i specjalnym doprawieniu użÿywane do palenia w fajkach, papierosach,
cygarach, sproszkowane do wdychania jako tabaka; z nasion otrzymuje siżÿ olej;
uprawiany pospolicie w krajach tropikalnych, subtropikalnych i strefie umiarkowanej,
takżÿe w Polsce; najwiżÿksze uprawy w Chinach, USA, Indiach i Brazylii.
UZALEżÿNIENIE OD TYTONIU (NAżÿOGOWE PALENIE TYTONIU)
Uzależÿnienie od tytoniu jest formżÿ zatrucia w wyniku nadużÿywania tytoniu
w postaci papierosów, cygar lub fajki. Uzależÿnienie od tytoniu dotyka zarówno
samego palżÿcego, jak i jego otoczenie, ponieważÿ powoduje bierne uzależÿnienie od
tytoniu, które u niepalżÿcych polega na mimowolnym wdychaniu dymu tytoniowego
innej osoby.
Opracowano w:
Oddziale Spożÿecznych Problemów Sżÿużÿby
Departamentu Wychowania
i Promocji Obronnożÿci MON
34
35
DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOÅšCI MON
00-911 Warszawa, al. Niepodległości 218
www.wp.mil.pl
www.wojsko-polskie.pl
Departament Wychowania i Promocji Obronności jest komórką organizacyjną Ministerstwa Obrony Narodowej wykonującą
w resorcie zadania wychowawcze, dyscypliny wojskowej, profilaktyki wychowawczej i psychoprofilaktyki, edukacji obywatelskiej,
działalności kulturalno-oświatowej, promocji obronności (krajowej i zagranicznej), ceremoniału wojskowego i komunikacji społecznej
w resorcie, funkcjonowania państwowych instytucji kultury, których organizatorem jest Minister Obrony Narodowej, współdziałania
z organami ochrony porządku prawnego, państwowymi instytucjami i organizacjami pozarządowymi w dziedzinie tworzenia oby-
watelskiego zaplecza systemu obronności, a także wspierania i promowania organów przedstawicielskich kadry zawodowej oraz
innych wojskowych instytucji społecznych.
Oddział Społecznych Problemów Służby
Monitorowanie zjawisk i tendencji w życiu społecznym wojska z punktu widzenia prognozowania zagrożeń; przygotowywanie
okresowych analiz, ocen, prognoz, a także wypracowywanie celów, kierunków i propozycji działań w sferze kształtowania stosunków
społecznych i przeciwdziałania patologiom w Siłach Zbrojnych RP. Określanie kierunków i głównych zadań w dziedzinie profilaktyki
wychowawczej i psychologicznej.
Oddział Edukacji Obywatelskiej i Ceremoniału Wojskowego
Programowanie, koordynowanie i realizacja zadań w sferze: edukacji obywatelskiej w wojsku, kształcenia proobronnego mło-
dzieży, upowszechniania międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych, ochrony dóbr kultury na wypadek konfliktu zbrojnego,
upowszechniania i kultywowania tradycji orężnych w Siłach Zbrojnych RP, nadawania nazw wyróżniających i patronów, opracowy-
wania rodowodów związków i jednostek wojskowych, przygotowywania projektów wniosków nadania sztandarów, proporców i innych
symboli wojskowych, organizowania ceremonii wojskowych i patriotycznych z udziałem wojska w kraju i poza jego granicami.
Oddział Promocji Obronności
Programowanie, koordynowanie i wykonywanie zadań wynikających z szeroko rozumianej promocji obronności w kraju i zagra-
nicą, w tym także prowadzenia zadań patronackich, realizowanych w oparciu o obowiązujące uregulowania ustawowe oraz odrębne
ustalenia resortu obrony narodowej w tej dziedzinie. Współdziałanie z instytucjami państwowymi, zajmującymi się problematyką
promocji Polski w kraju i za granicą, organami samorządowymi, organizacjami pozarządowymi, mediami oraz komórkami organi-
zacyjnymi resortu, dowództwami rodzajów Sił Zbrojnych RP w celu tworzenia warunków do działalności promocyjnej w wojsku.
Opracowywanie, produkowanie i dystrybucja materiałów promocyjnych o Siłach Zbrojnych RP.
Oddział Kultury i Oświaty
Określanie celów i kierunków pracy w zakresie działalności kulturalno-oświatowej, krajoznawczej i rekreacyjnej w resorcie oraz
opracowywanie projektów dokumentów normatywnych w tej dziedzinie. Współdziałanie z centralnymi organami władzy państwowej,
zajmującymi się problematyką kultury, oświaty, turystyki, kultury fizycznej, organami samorządowymi, stowarzyszeniami i środowiskami
twórczymi w tworzeniu warunków do działalności kulturalno-oświatowej, rekreacyjnej i proobronnej w resorcie.
Oddział Komunikacji Społecznej
Programowanie, koordynowanie i realizowanie współpracy resortu z organizacjami pozarządowymi, instytucjami państwowymi
i organami samorządowymi w dziedzinie tworzenia obywatelskiego zaplecza systemu obronności państwa oraz budowania społecz-
nej akceptacji dla polityki obronnej państwa. Zadania oddziału obejmują między innymi: zlecanie zadań publicznych w dziedzinie
obronności; rozpatrywanie wniosków o podpisanie porozumień o współpracy z Ministrem Obrony Narodowej oraz sprawowanie
ogólnego nadzoru nad ich realizacją; nieodpłatne przekazywanie mienia ruchomego Skarbu Państwa będącego w użytkowaniu jed-
nostek podporzÄ…dkowanych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych; sprawowanie nadzoru nad fundacjami,
dla których Minister Obrony Narodowej jest ministrem właściwym ze względu na cele fundacji.
Oddział Dyscypliny Wojskowej
Programowanie i koordynowanie działalności dotyczącej kształtowania dyscypliny wojskowej i właściwego reagowania na
jej naruszenia. Przygotowywanie projektów aktów prawnych i innych dokumentów normatywnych oraz decyzyjnych w zakresie
dyscypliny wojskowej, w tym dotyczących orzecznictwa dyscyplinarnego Ministra Obrony Narodowej i Podsekretarza Stanu właści-
wego w sprawach społecznych. Dokonywanie analiz i ocen warunków do kształtowania dyscypliny wojskowej, jej tendencji i stanu
w resorcie obrony narodowej. Kierowanie systemem sprawozdawczości w zakresie dyscypliny wojskowej oraz prowadzenie bazy
danych dotyczących dyscypliny żołnierzy. Planowanie i realizowanie zadań związanych z upowszechnianiem wojskowych przepisów
dyscyplinarnych, procesem kształcenia i szkolenia oraz działalnością informacyjno-wydawniczą, dotyczącą dyscypliny wojskowej.
Zaopatrywanie jednostek resortu w odznaki i legitymacje oraz białą broń, służącą wyróżnianiu żołnierzy.
Oddział Nadzoru i Analiz
Określanie kierunków i głównych zadań w dziedzinie funkcjonowania struktur oraz korpusu oficerów wychowawczych, nadzoru
nad państwowymi instytucjami kultury, których organizatorem jest Minister Obrony Narodowej, konstruowania centralnych planów rze-
czowych w zakresie sprzętu, materiałów i wyposażenia kulturalno-oświatowego, zaopatrywania w prasę i dzienniki urzędowe komórek
i jednostek organizacyjnych resortu obrony narodowej, organizacyjno-technicznego zabezpieczenia działalności komórek wewnętrznych
Departamentu.