4130653764

130 Z ŻAŁOBNEJ KARTY

liczne publikacje, a pracownicy toczyli dyskusje, m.in. na temat metod opracowania zbiorów rękopiśmiennych. Opublikowany w 1963 r. przez Jerzego Zatheya Katalog rękopisów średniowiecznych Biblioteki Kórnickiej¹ zainspirował rękopiśmienników kórnickich do opracowania koncepcji trzech serii naukowych katalogów rękopisów: średniowiecznych, staropolskich i nowożytnych (XIX i XX w.); katalogi te ukazywałyby się niezależnie od szybko publikowanych inwentarzy. Stanisław Potocki zajął się rękopisami nowożytnymi, przede wszystkim z XIX w. Ta obszerna — licząca blisko 10 000 sygnatur — partia kórnickich zbiorów, dotychczas tylko wstępnie opracowana, tworzy wyjątkowo wdzięczne pole pracy bibliotecznej i naukowej. Zawiera ona, obok gromadzonych przez cały XIX w. rękopisów bibliotecznych, bogate archiwa właścicieli Kórnika i twórców Biblioteki — Tytusa i Jana Działyóskich oraz rodzin z nimi skoligaconych — stanowiące nieocenione źródło do badań nad historią polityczną, gospodarką i mecenatem XIX-wiecznym. Korzystając z tych możliwości, S. Potocki skoncentrował swoje zainteresowania naukowe na roli politycznej poszczególnych przedstawicieli rodzin Działyóskich i Zamoyskich, na uwarunkowaniach politycznych i gospodarczych mecenatu kulturalnego w okresie zaborów oraz na opisie zbieractwa i kolekcji kórnickich.

Plonem tej pracy były również publikacje dokumentujące zbiory kórnickie w tym zakresie. Stanisław Potocki był współautorem Katalogu korespondencji Dzialyńskich, Zamoyskich i rodzin spokrewnionych ze zbiorów Biblioteki Kórnickiej XVIII-XX w.² Inną pożyteczną pracą nad dokumentacją rękopisów kórnickich było opracowanie i przygotowanie do publikacji — wraz z Jackiem Wiesiołowskim — obszernego z. 5 Inwentarza rękopisów Biblioteki Kórnickiej³. Zeszyt ten wykazuje nowe nabytki Biblioteki Kórnickiej. Stanisław Potocki uprzystępnił bogate archiwum Biblioteki, opracowując i ogłaszając jego katalog⁴. Była to jego najlepsza praca

0    charakterze dokumentacyjnym, która prócz opisów formalnych przyniosła imponującą liczbę merytorycznych informacji, czerpanych z obfitej korespondencji, prowadzonej przez Zygmunta Celichowskiego, twórcę Archiwum Biblioteki Kórnickiej.

Wiedza na temat kórnickich rękopisów, którą S. Potocki zdobył, opracowując skrupulatnie

1    z dociekliwą pasją XIX i XX-wieczne kolekcje kórnickie, przynosiła przede wszystkim korzyści czytelnikom. Żaden, nawet najlepszy, inwentarz czy katalog nie odpowie badaczowi na wszystkie pytania — S. Potocki był tu niezastąpionym przewodnikiem. Większość czytelników przybywających do Kórnika, zaczynała swoje kwerendy od rozmowy z Nim. Wysłuchiwał cierpliwie petentów, lustrując ich uważnie zza grubych szkieł okularów, i udzielał — najczęściej zwięzłych (nie był przesadnie rozmowny) — wskazówek dotyczących poruszania się po zbiorach. Informacje Jego były niekiedy trudne do przecenienia, np. Juliuszowi W. Gomulickiemu zwrócił uwagę na nieznany list Cypriana Norwida. Toteż lista historyków, dziękujących w swoich publikacjach „kustoszowi Stanisławowi Potockiemu za zwrócenie uwagi na...” jest długa. Z niektórych odkryć archiwalnych robił użytek sam, publikując erudycyjne przyczynki, nieraz tak cenne jak Z bibliotekarskiej pracy Stefana Żeromskiego^s, traktujący o sporządzonym ręką pisarza katalogu dubletów Biblioteki Ordynacji Zamojskiej.

Zasadniczym tematem jego zainteresowań naukowych pozostawała jednak Biblioteka Kórnicka, rodziny jej twórców i właścicieli. Łącznie tematyce tej poświęcił 26 publikacji. Można by więc powiedzieć, że S. Potocki był doskonałym przykładem historyka-regionalisty, wręcz dziejopisa jednej instytucji. Dodać jednak natychmiast trzeba, że Biblioteka i jej twórcy odegrali tak znaczną rolę w dziejach Wielkopolski i całego kraju, że badania nad nimi tracą swój lokalny charakter, stanowiąc istotny wkład w poznanie dziejów polskiej kultury.

Wśród opracowań S. Potockiego dotyczących historii Biblioteki znajdują się pozycje wnoszące nowe elementy do metodyki historiografii bibliotek, niejako klasyczne, do których sięgają wszyscy badacze dziejów Biblioteki Kórnickiej. Należą do nich m.in. dwa artykuły: Podstawy finansowe Biblioteki Kórnickiej w latach 1826-1924 i Współpracownicy Biblioteki Kórnickiej od połowy XIX w. do r. 1924⁶. W pierwszym S. Potocki obliczył koszty utrzymania tej wielkiej prywatnej

‘ Wrodaw 1963.

³ Oprać. A. Mężyński przy współudz. S. Polocldcgo. Wrocław 1972.

³    W druku.

⁴    Katalog Archiwum Bibliotecznego Biblioteki Kórnickiej z czasów Zygmunta Celichowskiego 1869-1923. Wrocław 1979.

⁵    (Katalog duplikatów Biblioteki Ordynacji Zamojskiej). _mRocz. BibL" 1991 R. 23 ł 1/2 a. 55-64.

* JPam. BibL Kór.^m 1976 z. 12 a. 19-47, 237-248.