plik


ÿþMINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Zbigniew Lankiewicz PosBugiwanie si mapami stosowanymi w geodezji 311[10].O1.03 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego Recenzenci: mgr in\. Wanda Brze[ciDska mgr in\. Sylwia Mikulska Opracowanie redakcyjne: mgr in\. Barbara Kapruziak Konsultacja: mgr MaBgorzata Sienna Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduBowej 311[10].O1.03 PosBugiwanie si mapami stosowanymi w geodezji, zawartego w moduBowym programie nauczania dla zawodu technik geodeta. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy, Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 1 SPIS TREZCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstpne 5 3. Cele ksztaBcenia 6 4. MateriaB nauczania 7 4.1. PaDstwowy system odniesieD przestrzennych 7 4.1.1. MateriaB nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzajce 15 4.1.3. wiczenia 16 4.1.4. Sprawdzian postpów 17 4.2. Podstawowe wiadomo[ci o mapach i zasadach ich powstawania 18 4.2.1. MateriaB nauczania 18 4.2.2. Pytania sprawdzajce 37 4.2.3. wiczenia 37 4.2.4. Sprawdzian postpów 39 4.3. Pismo techniczne, obiekty i znaki umowne wykorzystywane przy kartowaniu map 40 4.3.1. MateriaB nauczania 40 4.3.2. Pytania sprawdzajce 43 4.3.3. wiczenia 43 4.3.4. Sprawdzian postpów 44 5. Sprawdzian osigni 45 6. Literatura 50  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 2 1. WPROWADZENIE Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawowych zasadach obowizujcych w procesie tworzenia map, a tak\e pozwoli Ci zapozna si z podstawowymi rodzajami map. W poradniku znajdziesz:  wymagania wstpne, jakie s niezbdne do zrealizowania jednostki moduBowej,  cele ksztaBcenia, które okre[l jak wiedz i jakimi umiejtno[ciami powiniene[ dysponowa po realizacji jednostki,  materiaB nauczania, który skBada si z nastpujcych zagadnieD: - ksztaBt i rozmiary bryBy ziemskiej, - odwzorowania kartograficzne stosowane w geodezji, - system odniesieD przestrzennych, - ukBady wspóBrzdnych stosowanych w geodezji, - zasady obrazowania powierzchni na pBaszczyznie, - zasady redagowania i opracowania tre[ci map, - mapy i ich rodzaje, - mapy tematyczne, - mapy topograficzne, - mapa zasadnicza, - generalizacja tre[ci map, - godBo mapy, - instrukcja K-1, - pismo techniczne proste i pochyBe, - znaki i symbole kartograficzne, - graficzne programy komputerowe wykorzystywane w geodezji, - pytania sprawdzajce, które pozwol Ci upewni si, \e poziom Twoich wiadomo[ci jest wystarczajcy do realizacji wiczeD, - wiczenia, które pozwol Ci na praktyczne wykorzystanie zdobytych wcze[niej wiadomo[ci, - sprawdzian postpów, czyli zestaw kilku pytaD dajcy mo\liwo[ sprawdzenia, czy orientujesz si w zagadnieniach dotyczcych zrealizowanego materiaBu nauczania, - sprawdzian osigni, czyli przykBadowy test sprawdzajcy wiadomo[ci z zakresu caBej jednostki.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 3 311[10].O1 Podstawy geodezji i kartografii 311[10].O1.01 Stosowanie przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\arowej oraz ochrony [rodowiska 311[10].O1.02 PosBugiwanie si jednostkami miar, skal oraz wspóBrzdnymi geodezyjnymi 311[10].O1.03 PosBugiwanie si mapami stosowanymi w geodezji Schemat ukBadu jednostek moduBowych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 4 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystpujc do realizacji programu jednostki moduBowej, powiniene[ umie: - korzysta z ró\nych zródeB informacji, - posBugiwa si jednostkami miar stosowanymi w geodezji, - posBugiwa si przyborami kre[larskimi, - obsBugiwa podstawowe geodezyjne programy graficzne.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 5 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduBowej, powiniene[ umie: - okre[li ksztaBt i rozmiary kuli ziemskiej, - scharakteryzowa odwzorowania kartograficzne stosowane w geodezji, - rozró\ni ukBady wspóBrzdnych stosowane w geodezji, - okre[li zasady obrazowania powierzchni na pBaszczyznie, - rozró\ni rodzaje map, - sklasyfikowa mapy ze wzgldu na przeznaczenie, skal, tre[ i form, - wyja[ni zasady redagowania i opracowywania tre[ci map, - wyja[ni zasady sporzdzania map, - zastosowa zasady podziaBu map na arkusze, - okre[li godBo mapy, - odczyta tre[ mapy zasadniczej, topograficznej i tematycznej, - posBu\y si z instrukcj K-1, - wykona opisy pismem technicznym prostym i pochyBym, - wykre[li znaki i symbole kartograficzne, - narysowa znaki i symbole kartograficzne z wykorzystaniem technik komputerowych.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 6 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. PaDstwowy system odniesieD przestrzennych 4.1.1. MateriaB nauczania KsztaBt i rozmiary bryBy ziemskiej [4] Jak wynika z przeprowadzonych badaD i obserwacji Ziemia ma bardzo nieregularny ksztaBt, którego nie da si wyrazi za pomoc równaD matematycznych, powierzchni która jest najbardziej zbli\ona do powierzchni Ziemi jest powierzchnia fizyczna zwana geoid, tj. powierzchna utworzona przez [rednie powierzchnie mórz i oceanów przedBu\onych w stanie spoczynku pod ldami. Powierzchnia ta w ka\dym swoim punkcie przecina kierunek siBy ci\ko[ci pod ktem prostym, jednak tej powierzchni równie\ nie mo\na wyrazi za pomoc równaD matematycznych. 1 Z uwagi na fakt, \e geoida nie jest powierzchni matematyczn zaczto poszukiwa powierzchni odniesienia, która umo\liwiBaby przedstawienie wyników pomiarów dokonywanych na fizycznej powierzchni Ziemi. Stwierdzono, \e najbardziej zbli\on powierzchni do powierzchni geoidy jest elipsoida obrotowa (rys.1), wyznaczona przez dwa elementy: du\ póBo[ b lub maB póBo[ a, lub spBaszczenie µ i du\ póBo[ 2b. Rys. 1. Przekrój powierzchni Ziemi [4] 1 WyczaBek Ireneusz , Wójcik Marian  Geodezja PoznaD 1997  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 7 W tabeli 1 przedstawiono wyniki badaD nad okre[leniem parametrów elipsoidy ró\nych uczonych. Tabela 1. Wyniki badaD nad okre[leniem parametrów elipsoidy2[4] Nazwisko badacza / DBugo[ póBosi [m] SpBaszczenie nazwa elipsoidy a b µ Delambre 6 376 985 6 356 323 1:309 Bessel 6 377 397 6 356 079 1:301 Clarke 6 378 249 6 356 515 1:293 Helmert 6 378 153 6 356 832 1:299 Hayford 6 378 388 6 356 912 1:297 Krassowski 6 378 245 6 356 863 1:298 GRS 80 6 378 137 6 356 752 1:298 Odwzorowania kartograficzne [5] Odwzorowania kartograficzne sBu\y do zobrazowania powierzchni kuli lub elipsoidy obrotowej na pBaszczyznie tak, by poBo\enie jednego punktu na powierzchni kuli lub elipsoidy obrotowej byBo przyporzdkowane do jednego punktu na powierzchni odwzorowania, jest to mo\liwe dziki zastosowaniu ró\nych zale\no[ci matematycznych. Odwzorowanie powstaje poprzez rzut ze sfery na pBaszczyzn, powierzchni walca lub sto\ka. W wyniku zastosowania odwzorowania kartograficznego otrzymujemy siatk poBudników i równole\ników, na któr nanosi si szczegóBy sytuacyjne pomierzone w terenie. Odwzorowania kartograficzne najcz[ciej dzieli si wedBug schematu: 1) zastosowana powierzchnia odniesienia: - pBaszczyznowe, - walcowe, - sto\kowe, 2) usytuowanie powierzchni: - normalne (biegunowe), - poprzeczne (równikowe), - uko[ne (horyzontalne), 3) rodzaje znieksztaBceD odwzorowania: - równopolowe (staBa powierzchnia obiektów), - równoktne (kt na mapie jest równy ktowi w terenie), - równodBugo[ciowe. Rodzaje odwzorowaD na pBaszczyzn, powierzchni sto\kow i walcow przedstawiono na rysunku 2. 2 KosiDski WiesBaw  Geodezja Warszawa 1999  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 8 Rys. 2. Rodzaje odwzorowaD [5] PaDstwowy system odniesieD przestrzennych (Rozporzdzenie Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 2000r. w sprawie paDstwowego systemu odniesieD przestrzennych). PaDstwowy system odniesieD przestrzennych stosuje si w pracach geodezyjnych i kartograficznych oraz w systemach informacji o terenie, wykonywanych do celów gospodarczych. W pracach geodezyjnych, kartograficznych i w systemach informacji o terenie, wykonywanych do celów obronnych, dopuszcza si stosowanie systemu odniesieD przestrzennych, wynikajcego z midzynarodowych umów wojskowych. PaDstwowy system odniesieD przestrzennych tworz: 1) geodezyjny ukBad odniesienia, okre[lony w zaBczniku nr 1 do rozporzdzenia, 2) ukBad wysoko[ci, w którym wyznacza si wysoko[ci punktów wzgldem przyjtego poziomu powierzchni odniesienia, stosowany w pracach geodezyjnych i kartograficznych, okre[lony w zaBczniku nr 2 do rozporzdzenia, 3) ukBad wspóBrzdnych pBaskich prostoktnych, oznaczony symbolem  2000 , stosowany w pracach geodezyjnych i kartograficznych, zwizanych z wykonywaniem mapy zasadniczej, okre[lony w zaBczniku nr 3 do rozporzdzenia, 4) ukBad wspóBrzdnych pBaskich prostoktnych, oznaczony symbolem  1992 , stosowany w mapach urzdowych o skali mapy 1:10 000 i skalach mniejszych, okre[lony w zaBczniku nr 4 do rozporzdzenia. UkBad wspóBrzdnych pBaskich prostoktnych, oznaczony symbolem  1965 oraz lokalne ukBady wspóBrzdnych mog by stosowane do dnia 31 grudnia 2009 r.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 9 ZAACZNIK Nr 1 GEODEZYJNY UKAAD ODNIESIENIA Geodezyjny ukBad odniesienia, zwany dalej  EUREF-89 , jest rozszerzeniem europejskiego ukBadu odniesienia ETRF na obszar Polski, w wyniku kampanii pomiarowej EUREF-POL 92, której rezultaty zostaBy zatwierdzone przez Podkomisj dla Europejskiego UkBadu Odniesienia (EUREF) Midzynarodowej Asocjacji Geodezji w 1994 r. W EUREF-89 stosuje si Geodezyjny System Odniesienia 1980 (GRS 80), przyjty na XVII Zgromadzeniu Generalnym Midzynarodowej Unii Geodezji i Geofizyki (MUGG) w Canberze, w grudniu 1979 r. ZAACZNIK Nr 2 UKAAD WYSOKOZCI UkBad wysoko[ci tworz warto[ci geopotencjalne podzielone przez przecitne warto[ci przyspieszenia normalnego siBy ci\ko[ci, zwane dalej  wysoko[ciami normalnymi , odniesione do [redniego poziomu Morza BaBtyckiego w Zatoce FiDskiej, wyznaczonego dla mareografu w Kronsztadzie koBo Sankt Petersburga (Federacja Rosyjska). Wysoko[ci normalne okre[la si z pomiarów geodezyjnych nawizanych do punktów podstawowej osnowy geodezyjnej kraju. ZAACZNIK Nr 3 UKAAD WSPÓARZDNYCH PAASKICH PROSTOKTNYCH  2000 UkBad wspóBrzdnych pBaskich prostoktnych  2000 jest utworzony na podstawie matematycznie jednoznacznego przyporzdkowania punktów powierzchni Ziemi odpowiednim punktom na pBaszczyznie wedBug teorii odwzorowania kartograficznego Gaussa-Krügera. Obszar kraju dzieli si na cztery pasy poBudnikowe o szeroko[ci 3° dBugo[ci geograficznej ka\dy i o poBudnikach osiowych: 15°, 18°, 21° i 24° dBugo[ci geograficznej wschodniej, ponumerowane odpowiednio numerami: 5, 6, 7 i 8. WspóBczynnik zmiany skali w poBudniku osiowym ka\dego pasa poBudnikowego równa si 0.999923. Punkt przecicia si obrazu równika z obrazem poBudnika osiowego otrzymuje wspóBrzdn x = 0, a punkty le\ce na poBudniku osiowym wspóBrzdn y = 500.000 m. W celu jednoznacznego okre[lenia poBo\enia punktu przed wspóBrzdn y podaje si numer pasa poBudnikowego, co dla przykBadu punktów le\cych na poBudniku osiowym oznacza: 5.500.000 m przy poBudniku Lo = 15° 6.500.000 m przy poBudniku Lo = 18° 7.500.000 m przy poBudniku Lo = 21° 8.500.000 m przy poBudniku Lo = 24°. PodziaB obszaru kraju na cztery trzystopniowe pasy odwzorowania Gaussa-Krügera przedstawiono na rysunku 3.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 10 Rys. 3. PodziaB obszaru kraju na cztery trzystopniowe pasy odwzorowania Gaussa-Krügera ZAACZNIK Nr 4 UKAAD WSPÓARZDNYCH PAASKICH PROSTOKTNYCH  1992 UkBad wspóBrzdnych pBaskich prostoktnych  1992 jest utworzony na podstawie matematycznie jednoznacznego przyporzdkowania punktów powierzchni Ziemi odpowiednim punktom na pBaszczyznie wedBug teorii odwzorowania kartograficznego Gaussa-Krügera. UkBad  1992 okre[laj nastpujce parametry: a) poBudnik osiowy L = 19° dBugo[ci geograficznej wschodniej, b) pas poBudnikowy o szeroko[ci obejmujcej caBy obszar kraju, c) wspóBczynnik zmiany skali 0.9993 w poBudniku osiowym, d) punkt przecicia si obrazu równika z obrazem poBudnika osiowego otrzymuje wspóBrzdn x = -5.300.000 m, a punkty le\ce na poBudniku osiowym wspóBrzdn y = 500.000 m. UkBad wspóBrzdnych pBaskich prostoktnych  1992 przedstawiono na rysunku 4.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 11 Rys. 4. UkBad wspóBrzdnych pBaskich prostoktnych  1992 [7] UkBady wspóBrzdnych stosowane w geodezji [4] 1) UkBad wspóBrzdnych geograficznych (stosowany, gdy powierzchni odniesienia jest kula).PoBo\enie punktu okre[lone jest przez dwie wspóBrzdne: Õ  nazywane szeroko[ci geograficzn, jest to kt midzy promieniem kuli w punkcie P a pBaszczyzn równika. Szeroko[ geograficzna zmienia si w zakresie od 0o do + 90 o dla póBkuli póBnocnej i od 0 o do -90 o dla póBkuli poBudniowej. »  nazywane dBugo[ci geograficzn, jest to kt dwu[cienny zawarty midzy pBaszczyznami poBudników: pocztkowego (poBudnik zerowy) i danego punktu P. DBugo[ geograficzn liczymy od poBudnika zerowego na wschód (od 0 o do +180 o) lub od poBudnika zerowego na zachód (od 0 o do -180 o). UkBad wspóBrzdnych geograficznych przedstawiono na rysunku 5.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 12 Rys. 5. UkBad wspóBrzdnych geograficznych [4] 2) UkBad wspóBrzdnych geodezyjnych (stosowany, gdy powierzchni odniesienia jest elipsoida obrotowa).PoBo\enie punktu okre[lone jest przez dwie wspóBrzdne: L  nazywane dBugo[ci geodezyjn (dBugo[ elipsoidalna), jest to kt midzy poBudnikiem pocztkowym (poBudnikiem zerowym), a poBudnikiem przechodzcym przez punkt P. DBugo[ geodezyjn liczymy od poBudnika zerowego na wschód (od 0 o do + 180 o) lub od poBudnika zerowego na zachód od 0 o do -180 o lub od 0 o o do + 360 o B  nazywane szeroko[ci geodezyjn (szeroko[ elipsoidalna), jest to kt midzy normaln do elipsoidy w punkcie P, a pBaszczyzn równika. Szeroko[ geodezyjna zmienia si w zakresie od 0 o do + 90 o dla póBkuli póBnocnej i od o 0 o do -90 o dla póBkuli poBudniowej. UkBad wspóBrzdnych geodezyjnych przedstawiono na rysunku 6.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 13 Rys. 6. UkBad wspóBrzdnych geodezyjnych [4] 3) UkBad wspóBrzdnych prostoktnych skBada si z dwóch prostych: osi x skierowanej w kierunku póBnocnym i osi y skierowanej w kierunku wschodnim. W tym ukBadzie mo\liwe jest tak\e wprowadzenie trzeciej wspóBrzdnej z (jest to odlegBo[ punktu od pBaszczyzny wyznaczonej przez osie xy). Na rysunku 7 przedstawiono ukBad wspóBrzdnych prostoktnych: pBaszczyzn xy, jej podziaB na 4 wiartki z uwzgldnieniem znaków wspóBrzdnych w poszczególnych wiartkach pBaszczyzny, a tak\e kt nazywany azymutem liczony midzy dodatnim kierunkiem osi x a danym kierunkiem (kierunek zgodny z kierunkiem wskazówek zegara). Rys. 7. UkBad wspóBrzdnych prostoktnych [4]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 14 4) UkBad wspóBrzdnych biegunowych zbudowany jest z punktu B zwanego biegunem, Bczcego si z dowolnym punktem Z tworzc tzw. o[ biegunow. PoBo\enie punktu P w tym ukBadzie okre[lone jest za pomoc dwóch wielko[ci: odlegBo[ci od bieguna r (tzw. promieD wodzcy) i kta ± zawartego midzy osi biegunow a promieniem wodzcym. UkBad wspóBrzdnych biegunowych przedstawiono na rysunku 8. Rys. 8. UkBad wspóBrzdnych biegunowych [4] 4.1.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jaki jest ksztaBt kuli ziemskiej? 2. Jakie s rozmiary kuli ziemskiej? 3. Co to jest odwzorowanie kartograficzne? 4. Jak dzieli si odwzorowania kartograficzne ze wzgldu na rodzaj powierzchni odwzorowania? 5. Jak dzieli si odwzorowania kartograficzne ze wzgldu na rodzaj zastosowanej powierzchni odniesienia? 6. Co tworzy paDstwowy system odniesieD przestrzennych? 7. Jakie ukBady wspóBrzdnych stosuje si w geodezji? 8. Jakie parametry charakteryzuj ukBad wspóBrzdnych pBaskich prostoktnych  1992 ? 9. Co to jest szeroko[ geograficzna? 10. Co to jest dBugo[ geograficzna? 11. Co to jest szeroko[ geodezyjna? 12. Co to jest dBugo[ geodezyjna?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 15 4.1.3. wiczenia wiczenie 1 Na dziewiciu wycitych kartkach papieru przedstawione s rysunki odpowiadajce ró\nym rodzajom odwzorowaD kartograficznych, uwzgldniajcym zastosowan powierzchni odniesienia i usytuowanie powierzchni. Przyporzdkuj te rysunki odpowiednim polom podanej tabeli. Normalne Poprzeczne Uko[ne (biegunowe) (równikowe) (horyzontalne) Odwzorowanie PBaszczyznowe Walcowe Sto\kowe Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przypomnie sobie, czym charakteryzuj si poszczególne rodzaje odwzorowaD, 2) umie[ci wycite rysunki w odpowiednich polach tabeli, 3) zaprezentowa efekt swojej pracy na forum klasy. Wyposa\enie stanowiska pracy: - kartki z naniesionymi rysunkami przedstawiajcymi ró\ne rodzaje odwzorowaD, - tabela zawierajca puste pola do wypeBnienia. wiczenie 2 Rozpoznaj ukBady wspóBrzdnych przedstawione na rysunkach. Wska\ i krótko scharakteryzuj parametry poszczególnych ukBadów. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przypomnie sobie, jakie s rodzaje ukBadów wspóBrzdnych, 2) naklei rysunki na du\y arkusz papieru, 3) przyporzdkowa rysunkom nazwy ukBadów wspóBrzdnych, 4) wskaza na ka\dym rysunku charakterystyczne parametry (zaznaczy kolorowym mazakiem), nazwa je i poda ich definicje, 5) zapisa wyniki swojej pracy na arkuszu papieru, 6) zaprezentowa efekty swojej pracy na forum klasy i porówna je z opracowaniami kolegów.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 16 Wyposa\enie stanowiska pracy: - rysunki przedstawiajce ró\ne rodzaje ukBadów wspóBrzdnych, - arkusz papieru, - klej, - mazaki. 4.1.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li ksztaBt i rozmiary kuli ziemskiej? 1 1 2) zdefiniowa pojcie: odwzorowanie kartograficzne? 1 1 3) poda kryteria podziaBu odwzorowaD kartograficznych? 1 1 4) scharakteryzowa odwzorowania kartograficzne stosowane w geodezji? 1 1 5) wymieni elementy tworzce paDstwowy system odniesieD przestrzennych? 1 1 6) rozró\ni ukBady wspóBrzdnych stosowane w geodezji? 1 1 7) scharakteryzowa parametry ró\nych ukBadów wspóBrzdnych? 1 1  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 17 4.2. Podstawowe wiadomo[ci o mapach i zasadach ich powstawania 4.2.1. MateriaB nauczania Dla przedstawienia obrazu powierzchni bryBy ziemskiej na pBaszczyznie mapy sBu\ odwzorowania kartograficzne (rzuty kartograficzne), które polegaj na zobrazowaniu powierzchni odniesienia, najcz[ciej kuli lub elipsoidy obrotowej na pBaszczyznie (mapie) tak, by poBo\enie jednego punktu na powierzchni odniesienia byBo przyporzdkowane do jednego punktu na powierzchni mapy. Odwzorowanie realizowane jest poprzez matematyczne przyporzdkowanie poszczególnym punktom odniesienia punktów na pBaszczyznie. Przed zastosowaniem odwzorowania musimy zmniejszy powierzchni odniesienia o pewn staB wielko[ (1:M), stosunek ten nazwany jest skal gBówn mapy. Gdy mamy ju\  zmniejszony model , odwzorowywujemy go na pBaszczyzn za pomoc rzutu: pBaszczyznowego, walcowego, sto\kowego lub dowolnego. W wyniku zastosowania odwzorowania kartograficznego otrzymujemy siatk poBudników i równole\ników, na któr nanosi si szczegóBy sytuacyjne pomierzone w terenie. PrzykBady ww. odwzorowaD przedstawiono na rysunkach 9 i 10. Rys. 9. Odwzorowanie kuli na pobocznic sto\ka. Od lewej przedstawiona jest powierzchnia sto\kowa styczna do kuli, od prawej powierzchnia sto\kowa po rozwiniciu na pBaszczyzn [3]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 18 Rys. 10. Odwzorowanie kuli na pobocznic walca. Od lewej przedstawiona jest powierzchnia walcowa styczna do kuli, od prawej powierzchnia walcowa po rozwiniciu na pBaszczyzn [3] Zasady redagowania i opracowania tre[ci map [2] Ogólne zasady opracowania map topograficznych i tematycznych zawarte s w Instrukcji Technicznej O-2, która mówi:  Mapy topograficzne stanowi obrazy kartograficzne przestrzeni geograficznej, jak tworz elementy fizyczno-geograficzne i spoBeczno-gospodarcze, wystpujce na powierzchni Ziemi, konstruowane wedBug okre[lonych zasad matematycznych i graficznych. Mapy topograficzne daj wszechstronn charakterystyk wzajemnego rozmieszczenia obiektów i zjawisk terenowych, ich cechy jako[ciowe, ilo[ciowe oraz nazwy i opisy. Wszystkie elementy przestrzeni geograficznej w obrazie kartograficznym map topograficznych s praktycznie równowa\ne. Tre[ map topograficznych stanowi: 1) osnowa matematyczna (siatka kartograficzna lub siatka kilometrowa, naro\niki arkuszy), skala i podziaBka mapy oraz punkty osnowy geodezyjnej, 2) osiedla, 3) obiekty przemysBowe, rolnicze i socjalno-kulturalne, 4) koleje i urzdzenia z nimi zwizane, 5) drogi i urzdzenia z nimi zwizane, 6) wody i urzdzenia z nimi zwizane, 7) ro[linno[, uprawy i grunty, 8) granice: paDstwa, jednostek administracyjnych, u\ytków itd., 9) rzezba terenu, 10) opisy informacyjne zwizane z tre[ci mapy. SzczegóBowe ujcie tre[ci oraz kartograficzn form jej prezentacji ustala instrukcja o opracowaniu i reprodukcji map topograficznych do celów gospodarczych (K-2). Dla map topograficznych bdcych przedmiotem niniejszej instrukcji ustala si nastpujce skale: 1:5 000, 1:10 000, 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000, 1:200 000, 1:500 000. BBd kartowania punktów osnowy matematycznej na czystorysie mapy topograficznej nie mo\e przekroczy 0,15 mm.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 19 W przypadku mapy topograficznej w skali 1:5 000 lub 1:10 000 [redni bBd poBo\enia punktów sytuacyjnych I grupy dokBadno[ciowej na czystorysie nie mo\e przekroczy ± 0,5 mm wzgldem najbli\szych punktów osnowy geodezyjnej, a w przypadku terenów zakrytych i górzystych ± 0,75 mm. Zredni bBd poBo\enia punktów pozostaBych elementów tre[ci mapy nie mo\e przekroczy ± 1,0 mm. W przypadku map topograficznych opracowywanych w skalach mniejszych od 1:10 000 [redni bBd poBo\enia punktów sytuacyjnych I grupy dokBadno[ciowej nie mo\e przekroczy ± 0,75 mm wzgldem najbli\szych punktów osnowy geodezyjnej, a w przypadku terenów zakrytych i górzystych ± 1,0 mm. Zredni bBd wysoko[ci warstwic na mapach topograficznych we wszystkich skalach nie mo\e przekroczy: 1) 1/3 zasadniczego cicia warstwicowego dla terenów o nachyleniu do 2o, 2) 2/3 zasadniczego cicia warstwicowego dla terenów o nachyleniu 2o  6o, 3) 1 zasadniczego cicia warstwicowego dla terenów o nachyleniu wikszym od 6o. Przy przedstawianiu tre[ci map topograficznych we wszystkich skalach powinna by zachowana jednorodno[ klasyfikacji i charakterystyki poszczególnych elementów tre[ci z uwzgldnieniem jednolitych zasad jej doboru i uogólnienia. Przy opracowaniu i wydawaniu map topograficznych dopuszcza si stosowanie uzasadnionych technicznie i ekonomicznie metod sporzdzania pierworysów i czystorysów map oraz przygotowania ich do reprodukcji, pod warunkiem zachowania wymagaD dokBadno[ci i jako[ci technicznej ustalonych dla map topograficznych w §21 i §22. Mapy tematyczne Mapy spoBeczno-gospodarcze s to mapy obrazujce wybrane zjawiska oraz stosunki gospodarcze i spoBeczne okre[lonego obszaru. Mapy spoBeczno-gospodarcze zawieraj informacje ilustrujce okre[lone zagadnienia z zakresu struktury zagospodarowania terenu oraz zagadnienia i zjawiska spoBeczne przedstawione na tle odpowiednio dobranej mapy ogólnogeograficznej lub wybranych ogólnogeograficznych elementów tre[ci mapy zasadniczej. Mapy gospodarcze ilustruj jako[ciowe i ilo[ciowe zainwestowanie lub agospodarowanie terenu. Jedn z najwa\niejszych map gospodarczych jest mapa zasadnicza. Mapa zasadnicza jest to zródBowe opracowanie kartograficzne, zawierajce informacje o przestrzennym rozmieszczeniu obiektów ogólnogeograficznych oraz elementów ewidencji gruntów i uzbrojenia terenu. Mapa zasadnicza stanowi:  podstawowy materiaB kartograficzny wykorzystywany do ró\norodnych potrzeb gospodarki narodowej, a w szczególno[ci gospodarki ziemi, planowania przestrzennego, projektowania lokalizacji inwestycji itd.,  zródBowe opracowanie kartograficzne do sporzdzania innych wielkoskalowych i [rednioskalowych map tematycznych oraz aktualizacji mapy topograficznej w skali 1:10 000 (1:5 000). Mapa zasadnicza powinna by utrzymywana w stanie bie\cej aktualno[ci. Na tre[ mapy zasadniczej skBadaj si:  osnowa matematyczna,  granice: paDstwa, podziaBu administracyjnego, jednostek ewidencyjnych, dziaBek oraz u\ytków gruntowych,  ogrodzenia trwaBe,  budowle i budynki,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 20  urzdzenia in\ynieryjno-techniczne nadziemne i naziemne,  uzbrojenie podziemne,  drogi i urzdzenia towarzyszce,  koleje i urzdzenia towarzyszce,  wody i urzdzenia towarzyszce,  rzezba terenu i sztucznie uksztaBtowane formy terenu,  rodzaje u\ytków gruntowych i pokrycie szat ro[linn,  tereny rekreacji, zabaw i sportu,  pomniki, cmentarze, figury i krzy\e przydro\ne,  opisy informacyjne zwizane z tre[ci mapy,  kontury klasyfikacji gruntów i ich oznaczenia oraz numery dziaBek, zgodnie z operatem ewidencji gruntów. SzczegóBowy zakres tre[ci dla poszczególnych skal oraz kartograficzn form jej przedstawienia okre[la instrukcja dotyczca zasad opracowania mapy zasadniczej (K-1). Map zasadnicz opracowuje si w skalach 1:500, 1:1 000, 1:2 000 i 1:5 000. Dla okre[lonego obszaru opracowuje si tylko jedn map zasadnicz w odpowiednio dobranej skali. Skal mapy zasadniczej dobiera si w zale\no[ci od:  stopnia zagszczenia terenu obiektami ogólnogeograficznymi stanowicymi tre[ mapy zasadniczej,  stopnia zainwestowania terenu w urzdzenia in\ynieryjno-techniczne,  przewidywanych zamierzeD inwestycyjno-gospodarczych. BBd kartowania osnowy matematycznej na czystorysie mapy zasadniczej nie mo\e przekroczy 0,15 mm, Zredni bBd poBo\enia punktów sytuacyjnych I grupy dokBadno[ciowej na pierworysie nie mo\e przekroczy 0,3 mm wzgldem najbli\szych punktów osnowy geodezyjnej. Zredni bBd poBo\enia punktów pozostaBych elementów tre[ci mapy nie mo\e przekracza 0,6 mm. Wielko[ci [rednich bBdów wysoko[ci warstwic s identyczne jak na mapach topograficznych (§21, ust. 4). Do opracowania mapy zasadniczej dopuszcza si stosowanie wszystkich dostpnych i uzasadnionych technicznie i ekonomicznie metod pod warunkiem zachowania wymagaD ustalonych dla mapy zasadniczej w ust. 2, pkt. 10, 11, 12. Zakres i stopieD szczegóBowo[ci tre[ci poszczególnych rodzajów map gospodarczych oraz form graficzn tych map i ich skale ustalaj instrukcje K-1, K-3 i odpowiednie instrukcje resortowe. MateriaBami zródBowymi do opracowania map gospodarczych w zale\no[ci od skali s: 1) wyniki specjalnych pomiarów i badaD terenowych, 2) dane opisowe i liczbowe dotyczce specjalistycznych charakterystyk technicznych, 3) szczegóBowe opracowania kartograficzne dotyczce opracowywanej tematyki mapy. Mapy spoBeczne zawieraj informacje ilustrujce okre[lone zagadnienia z zakresu zjawisk i stosunków demograficznych, charakterystyki warunków socjalno-bytowych oraz ich powizaD ze struktur zagospodarowania przestrzennego, przedstawiona na tle odpowiednio dobranej mapy ogólnogeograficznej lub wybranych ogólnogeograficznych elementów tre[ci mapy zasadniczej. Zakres i stopieD szczegóBowo[ci tre[ci poszczególnych rodzajów map spoBecznych oraz form graficzn tych map i ich skale okre[la si ka\dorazowo w zale\no[ci od potrzeb. MateriaBami zródBowymi do opracowania tych map s odpowiednio dostosowane do tre[ci tematycznej materiaBy wymienione w § 25 ust. 4. Mapy przyrodnicze s to opracowania kartograficzne ilustrujce stan zasobów naturalnych, zjawiska fizjograficzne i wzajemne powizania wystpujce midzy poszczególnymi  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 21 czynnikami [rodowiska przyrodniczego oraz skutki dziaBalno[ci ludzkiej w zakresie przeobra\eD tego [rodowiska na okre[lonym obszarze. Zakres i stopieD szczegóBowo[ci tre[ci poszczególnych rodzajów map przyrodniczych oraz form graficzn tych map i ich skale okre[la si podobnie jak w §26 ust. 2. MateriaBami zródBowymi dla opracowania map przyrodniczych s odpowiednio dostosowane do tre[ci tematycznej materiaBy wymienione w punkcie 4)3 Zasady redagowania map wedBug Instrukcji Technicznej K-2 [2] Mapy topograficzne w skali 1:10 000 lub 1:5 000 redaguje si na etapie: - opracowywania pierworysu polowego sporzdzanego na podstawie pomiarów w terenie, - opracowywania pierworysu autogrametrycznego sporzdzanego ze zdj lotniczych na przyrzdach autogrametrycznych. Mapy topograficzne w skalach 1:25 000 do 1:500 000 redaguje si na etapie opracowywania pierworysów redakcyjnych sporzdzanych na podstawie materiaBów kartograficznych i tekstowych. Pierworysy map w skali 1:10 000 lub 1:5 000 opracowuje si w tre[ci dostosowanej do potrzeb gospodarczych i obronno[ci kraju. Mapy topograficzne dla celów gospodarczych w skali 1:10 000 lub 1:5 000 redaguje si na podstawie pierworysów map w tych skalach. Mapy topograficzne w skali 1:10 000 lub 1:5 000 stanowi materiaB podstawowy do opracowania map w skalach mniejszych. Mapy topograficzne dla celów gospodarczych w skalach 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000, 1:200 000 i 1:50 000 opracowuje si na podstawie pierworysów redakcyjnych. Metody opracowania pierworysów map Pierworysy map topograficznych w skali 1:10 000 lub 1:5 000 wykonuje si: 1) metod kombinowan, przy zastosowaniu której sytuacj i rzezb opracowuje si w terenie sposobem zdjcia stolikowego z tym, \e materiaBem podstawowym jest fotomapa, 2) metod autogrametryczn, przy zastosowaniu której sytuacj i rzezb opracowuje si kameralnie, na autografie  na podstawie zdj lotniczych, 3) metod stolikow (klasyczn), 4) innymi technicznymi i ekonomicznymi uzasadnionymi metodami. Wskazane jest stosowanie metody kombinowanej dla terenów równinnych, falistych i pagórkowatych oraz metody autogrametrycznej dla terenów falistych, pagórkowatych, górzystych i wysokogórskich. Metod stolikow (klasyczn) stosuje si przy opracowaniu pierworysów polowych tylko wówczas, je\eli nie jest mo\liwe zastosowanie metody kombinowanej lub autogrametrycznej. Pierworysy redakcyjne map topograficznych w skalach: 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000, 1:200 000 i 1:500 000 opracowuje si w skali materiaBów podstawowych, w skali roboczej lub skali wydawniczej. Dla pierworysów redakcyjnych map topograficznych przyjmuje si nastpujce skale robocze: 1:20 000 dla mapy w skali 1:25 000, 1:40 000 dla mapy w skali 1:50 000, 1:75 000 dla mapy w skali 1:100 000, 1:150 000 dla mapy w skali 1:200 000, 1:375 000 dla mapy w skali 1:500 000. 3 Instrukcja Techniczna O-2  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 22 Przy opracowywaniu pierworysów redakcyjnych map topograficznych w skalach1:25 000- 1:500 000 stosuje si nastpujce metody:  opracowanie redakcyjne na podkBadzie stanowicym kopi podstawowych materiaBów kartograficznych,  opracowanie redakcyjne z równoczesnym kre[leniem (rytowaniem) czystorysów,  inne metody gwarantujce wysok jako[ opracowywanej mapy oraz peBn zgodno[ jej tre[ci i szaty graficznej z wymogami niniejszej instrukcji. Przy opracowywaniu sytuacji nale\y przestrzega przepisów dotyczcych stosowania znaków i generalizacji tre[ci zawartych w obja[nieniach do znaków umownych map w poszczególnych skalach. PrawidBowe przedstawienie rzezby terenu na mapach polega na odtworzeniu jej charakterystycznych form i specyficznych cech geomorfologicznych przy zastosowaniu odpowiedniego cicia warstwicowego. Przy opracowywaniu pierworysów map topograficznych nale\y zachowa nastpujce warunki: - dokBadno[ przedstawienia sytuacji i rzezby terenu powinna odpowiada wymaganym dokBadno[ciom, - szczegóBy sytuacyjne i dane opisowo-liczbowe powinny odpowiada stanowi istniejcemu w terenie, - rzezba terenu przedstawiona przy pomocy warstwic powinna wiernie odtwarza formy terenowe. Opracowanie sytuacji SzczegóBy sytuacyjne na pierworysie mapy topograficznej w skali 1:10 000 lub 1:5 000 przedstawia si na podstawie pomiaru bdz identyfikacji odpowiednimi znakami umownymi. Na pierworysach redakcyjnych map w skalach 1:25 000 - 1:500 000 szczegóBy sytuacyjne przedstawia si odpowiednimi znakami na podstawie materiaBu podstawowego. Generalizacj stosuje si, je\eli przedstawienie wszystkich elementów tre[ci w ich rzeczywistym ksztaBcie i zagszczeniu ujemnie wpBywa na czytelno[ mapy i poprawn, zgodn z mo\liwo[ciami znaków charakterystyk terenu. SzczegóBy wa\ne pod wzgldem gospodarczym i orientacyjnym nie powinny by pominite w tre[ci mapy. SzczegóBy sytuacyjne charakteryzuje si odpowiednimi opisami sBownymi i liczbowymi: - dla mapy w skali 1:10 000 lub 1:5 000, zebranymi w terenie, - dla map w skalach 1:25 000 - 1:500 000 w oparciu o materiaBy podstawowe. Opracowanie rzezby terenu W rysunku rzezby terenu stosuje si kolor brzowy dla przedstawienia naturalnych form terenowych: grzbietów, dolin, wypBuczysk, wwozów, skaB itp.. i kolor czarny dla przedstawienia form sztucznych: nasypów, wykopów, waBów, kopców itp. Przedstawion na mapie rzezb terenu uzupeBnia si: - punktami wysoko[ciowymi (topograficznymi), umieszczonymi na charakterystycznych elementach rzezby, wyraznych szczegóBach sytuacyjnych i na liniach brzegowych wód, - opisami wysoko[ci poszczególnych warstwic w sposób uBatwiajcy szybkie okre[lenie wysoko[ci dowolnego punktu, - wskaznikami spadu na warstwicach umieszczonymi wzdBu\ linii szkieletowych. Cicia warstwicowe ustala si dla map w poszczególnych skalach w zale\no[ci od rodzaju terenu, zgodnie z wytycznymi zawartymi we wBa[ciwej instrukcji.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 23 Cicie warstwicowe ustala si na obszar charakteryzujcy si jednakowymi ktami nachylenia stoków i przewy\szeniami, przy czym w zasadzie nie powinno si ono zmienia w granicach jednego arkusza mapy. Dwa ró\ne cicia warstwicowe stosuje si na jednym arkuszu mapy tylko wówczas, je\eli zachodzi konieczno[ dokBadniejszego przedstawienia wystpujcych tam odmiennych typów rzezby (np. w terenie wy\ynnym lub górskim wystpujce doliny rzek, wierzchowiny itp.). Przy opracowywaniu rzezby terenu na mapach topograficznych obowizuj nastpujce zasady: - rzezba terenu powinna by opracowana zgodnie z dopuszczalnymi dla danej mapy odchyBkami w pionowym poBo\eniu warstwic, - rysunek powinien odtwarza rzezby terenu i poszczególne jej formy zgodnie z ich geomorfologicznym pochodzeniem, - generalizacja drobnych form powinna by wykonana w taki sposób, aby uproszczenia nie znieksztaBcaBy obrazu terenu i nie obni\aBy warto[ci mapy, - rzezba terenu powinna by opracowana w logicznym powizaniu z sytuacj, - uwydatnienie pewnych charakterystycznych form, ze wzgldu .na ich orientacyjne znaczenie, mo\e by dokonane przez przesunicie warstwic w stosunku do pomierzonych wysoko[ci, bdz. w stosunku do ich poBo\enia na materiale podstawowym. Redakcyjne opracowanie nazewnictwa Nazewnictwo opracowuje si w trakcie sporzdzania pierworysów map. Opracowanie nazewnictwa obejmuje: - zebranie materiaBu nazewniczego, - opracowanie kalki nazw oraz sporzdzenie wykazu nazw. Nazewnictwo dla map topograficznych w skali 1:10 000 lub 1:5 000 ustala si bezpo[rednio w terenie w trakcie opracowywania pierworysów. Przy opracowywaniu nazewnictwa obowizuj nastpujce zasady:  nazwy, napisy obja[niajce i skróty na mapach topograficznych s obok sytuacji i rzezby terenu podstawowymi elementami tre[ci map, - nazwy powinny by zlokalizowane na mapie w sposób nie budzcy wtpliwo[ci co do zasigu nazwy obiektu, który okre[laj, - zebrany materiaB dotyczcy nazw i opisów powinien by peBny. Ostateczne ustalenie nazwy wprowadzonej na map nastpi po kartograficznym opracowaniu nazewnictwa. Kalka nazw powinna zawiera: - opis pozaramkowy, - opis wspóBrzdnych pBaskich lub geograficznych, - opis wylotów granic administracyjnych oraz kolei i dróg, - nazwy fizjograficzne i ich zasigi, - skróty obja[niajce. Wykaz nazw powinien zawiera dane oraz informacje dotyczce wszystkich nazw i skrótów obja[niajcych, wystpujcych na kalce nazw. MateriaB do opracowania nazewnictwa na mapach w skali 1:10 000 lub 1:5 000 zebrany w terenie stanowi podstaw opracowania nazewnictwa dla map w pozostaBych skalach. Zasady prowadzenia metryki mapy Metryka jest dokumentem odzwierciedlajcym poszczególne etapy opracowania mapy. Metryka mapy powinna zawiera: - godBo, wymiary oraz wspóBrzdne naro\y arkusza,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 24 - charakterystyk osnowy geodezyjnej, - skorowidz wykorzystywanych materiaBów i ich charakterystyk, - skrócony opis metod opracowania i ocen wyników wszystkich etapów pracy w kolejno[ci ich realizacji, - wnioski i uwagi redakcyjne, - uwagi kontroli technicznej. Form formularza metryki oraz szczegóBowy wykaz danych, które powinny si znalez w metryce okre[laj odpowiednie wytyczne. Metryk wypeBnia si sukcesywnie od chwili rozpoczcia opracowania mapy. W metryce podaje si tak\e opis, wszelkich pózniejszych zmian i uzupeBnieD wprowadzonych przy aktualizacji oraz dat ich wprowadzenia. Metryk wypeBniaj wykonawcy po zakoDczeniu danego etapu prac, przy czym ka\dy wpis do metryki powinien by podpisany i zaopatrzony dat. Po wydaniu mapy metryk przechowuje centralny o[rodek dokumentacji geodezyjno- kartograficznej. Uzgodnienie styków Po opracowaniu pierworysu mapy obowizuje uzgodnienie rysunku sytuacji, rzezby terenu i nazewnictwa z arkuszami ssiednimi wzdBu\ ramki arkusza. Ró\nice w poBo\eniu elementów tre[ci na styku dwóch arkuszy mapy nie powinny przekracza podwójnych warto[ci bBdów ustalonych we wBa[ciwej instrukcji. Przy uzgodnieniu styków z mapami ju\ wydanymi nale\y kierowa si nastpujcymi zasadami: 1) je\eli ró\nice w poBo\eniu szczegóBów sytuacyjnych i warstwic nie przekraczaj warto[ci dopuszczalnych bBdów, uzgodnienie przeprowadza si na nowym opracowaniu, 2) je\eli ró\nice przekraczaj warto[ci dopuszczalnych bBdów, ostateczne uzgodnienie wykonuje si w czasie aktualizacji mapy. Uzgodnienie styków przeprowadza si przy pomocy kalki uzgodnienia styków, która powinna obejmowa rysunek sytuacji, rzezby terenu i nazewnictwa w pasie 1 cm, a dla prostolinijnych szczegóBów sytuacyjnych  w pasie 3 cm . Wykonuje si w zasadzie dwie kalki uzgodnienia styków dla poBudniowego i wschodniego boku ramki. W przypadku braku ssiednich opracowaD na pozostaBych stykach nale\y wykona kalki dla wszystkich boków ramki i zaBczy je do opracowanego arkusza. Wykonanie uzgodnienia styku stwierdza redaktor mapy na marginesie arkusza i w metryce mapy, a bezpo[redni przeBo\ony sprawdza uzgodnienie i potwierdza je podpisem na marginesie pierworysu. Rysowanie pierworysu mapy Rysunek tre[ci pierworysu sporzdza si w zasadzie tuszem w kolorach ustalonych we wzorach znaków umownych. W szczegóBowych przypadkach, pierworys wykre[la si oBówkiem z wyjtkiem zwartych osiedli i tych elementów tre[ci mapy, które mog Batwo ulec zatarciu. Rysunek tre[ci pierworysu mapy powinien by czytelny, zachowywa rozmiary znaków umownych zgodne z podanymi we wzorach i obja[nieniach znaków oraz powinien by wykonany w sposób umo\liwiajcy otrzymanie z niego czytelnej reprodukcji dla opracowania kartograficznego. 4 4 Instrukcja Techniczna K-2  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 25 Mapy i ich rodzaje [2] Instrukcja Techniczna O-2 jako gBówne kryterium klasyfikacji map przyjmuje kryterium tre[ci i w ramach tego kryterium dzieli mapy na: klasy, zespoBy, grupy, podgrupy i rodzaje, co przedstawia rysunek 11. Rys. 11. PodziaB map geograficznych [2] Mapy ogólnogeograficzne  zawieraj wszystkie elementy krajobrazu powierzchni Ziemi, przedstawiane z jednakowym stopniem szczegóBowo[ci. Mapy ogólnogeograficzne dzieli si na: - mapy topograficzne wielkoskalowe w skalach do 1:10 000 wBcznie (opracowanie kartograficzne oparte na wynikach pomiarów geodezyjnych), - mapy topograficzne [rednioskalowe w skalach od 1:10 000 do 1:50 000 wBcznie, - mapy topograficzne maBoskalowe w skalach od 1:50 000 do 1:500 000 wBcznie. Mapy topograficzne [rednioskalowe i maBoskalowe s to opracowania pochodne od map topograficznych wielkoskalowych, powstaBe w wyniku prac redakcyjnych i reprodukcyjnych. Mapy tematyczne  eksponuj jeden lub kilka elementów tre[ci mapy ogólnogeograficznej, bdz zjawiska przyrody, elementy \ycia gospodarczego i spoBecznego itp. Klasyfikacj map tematycznych przedstawia rysunek 12.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 26 Rys. 12. PodziaB map tematycznych [2] Mapa zasadnicza, jak podaje instrukcja techniczna K-1, jest to zródBowe opracowanie kartograficzne, zawierajce informacje o przestrzennym rozmieszczeniu obiektów ogólnogeograficznych oraz elementów ewidencji gruntów i uzbrojenia terenu. Mapa zasadnicza jest podstawowym materiaBem kartograficznym, wykorzystywanym do zaspokojenia ró\norodnych potrzeb gospodarki, w szczególno[ci gospodarki ziemi, planowania przestrzennego, projektowania lokalizacji inwestycji itp. Mapa ta jest tak\e zródBowym opracowaniem kartograficznym, które sBu\y do sporzdzenia map pochodnych i innych wielkoskalowych i [rednioskalowych map tematycznych oraz aktualizacji mapy topograficznej w skali 1:10 000 (1:5 000). Mapa zasadnicza sBu\y do celów administracyjnych, prawnych, ewidencyjnych i projektowych oraz stanowi cz[ skBadow krajowego systemu informacji o terenie (SIT). Mapa zasadnicza w postaci numerycznej jest zasobem informacji o obiektach, stanowicych jej tre[. Ka\dy obiekt przedstawiany na numerycznej mapie zasadniczej posiada swój kod, a poBo\enie jego wyznaczone jest przez wspóBrzdne prostoktne.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 27 Przedstawienie graficzne sytuacji powizane jest z baz danych , w której umieszcza si szczegóBowe informacje dotyczce obiektów mapy. Skala mapy zasadniczej jest zale\na od stopnia zagszczenia terenu szczegóBami sytuacyjnymi, stanowicymi tre[ mapy zasadniczej, stopnia zainwestowania terenu w uzbrojenie podziemne i przewidywanych zamierzeD inwestycyjnych. Typowymi skalami mapy zasadniczej wedBug Instrukcji Technicznej K-1 s: - skala 1:500 - dla terenów o znacznym obecnym lub przewidywanym zainwestowaniu, - skala 1:1000 - dla terenów maBych miast, aglomeracji miejskich i przemysBowych, oraz terenów osiedlowych wsi bdcych siedzibami gmin, - skala 1:2000 - dla pozostaBych zwartych terenów osiedlowych, terenów rolnych o drobnej, nieregularnej szachownicy stanu wBadania oraz wikszych zwartych obszarów rolnych i le[nych na terenach miast, - skala 1:5000 - dla terenów o rozproszonej zabudowie wiejskiej oraz gruntów rolnych i le[nych na obszarach pozamiejskich. Dla obszarów o du\ym stopniu zainwestowania map zasadnicz prowadzi si w systemie odpowiednio dobranych nakBadek tematycznych oznaczonych nastpujco: - O - osnowy geodezyjne, - E - ewidencja gruntów i budynków,(granice jednostek terytorialnego podziaBu paDstwa, granice podziaBu ewidencyjnego, granice nieruchomo[ci gruntowych i dziaBek ewidencyjnych, punkty graniczne, granice u\ytków gruntowych, kontury klas bonitacyjnych, obrysy budynków), - U - sieci uzbrojenia terenu,(urzdzenia in\ynieryjno-techniczne nadziemne i naziemne, a tak\e linie przebiegu przewodów uzbrojenia terenu), - S - sytuacja powierzchniowa (inne obiekty trwale zwizane z terenem), - W - rzezba terenu, - R - realizacyjne uzgodnienia projektowe. Generalizacja tre[ci mapy jest procesem uproszczenia tre[ci mapy z zachowaniem charakterystycznych cech prezentowanego zjawiska, proces ten jest stosowany przy zmniejszaniu skali map. GodBo mapy okre[la poBo\enie arkusza mapy zgodnie z przyjtym podziaBem sekcyjnym. GodBa map topograficznych w podziale Midzynarodowej Mapy Zwiata [6] Podstaw podziaBu map topograficznych jest podziaB na arkusze Midzynarodowej Mapy Zwiata w skali 1:1000 000. W systemie tym obie póBkule (póBnocna i poBudniowa) zostaBy podzielone na arkusze w skali 1:1000 000 za pomoc ukBadu pasów i sBupów. Wymiary arkusza mapy w skali 1:1000 000 wynosz: 4o szeroko[ci geograficznej i 6o dBugo[ci geograficznej. 4o pasy oznaczone s literami od A do V i uBo\one s w  kolejno[ci alfabetycznej od równika do bieguna, 6o sBupy oznaczono liczbami od 1 do 60 w kierunku od zachodu na wschód liczc od poBudnika 180o. Skorowidz arkuszy Midzynarodowej Mapy Zwiata przedstawiono na rysunku 13.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 28 Rys. 13. Skorowidz arkuszy Midzynarodowej Mapy Zwiata [6] GodBo arkusza mapy w skali 1:1 000 000 zBo\one jest z oznaczenie póBkuli póBnocnej lub poBudniowej (N lub S) litery (oznaczenie numeru pasa od A do Z) i cyfry (oznaczenie numeru sBupa od 1 do 60) np. godBo arkusza, mapy na którym znajduje si Warszawa to N - 34. Ka\dy arkusz Midzynarodowej Mapy Zwiata w skali 1:1 00 000 zostaB podzielony na równ ilo[ arkuszy: 4 arkusze dla mapy w skali 1:500 000. GodBo takiej mapy zbudowane jest z symbolu arkusza mapy w skali 1:1 000 000 oraz jednej z czterech liter alfabetu (A, B, C, D), np. N-34-C ( rys. 14). Rys. 14. PodziaB arkusza Midzynarodowej Mapy Zwiata w skali 1:1 00 000 na 4 arkusze map w skali 1:500 000.[6] Aby uzyska map w skali 1:200 000 arkusz Midzynarodowej Mapy Zwiata w skali 1:1 00 000 zostaB podzielony na 36 arkuszy. GodBo takiej mapy zbudowane jest z symbolu arkusza mapy w skali 1:1 000 000 oraz jedn z cyfr rzymskich od I do XXXVI, np. N-34-X (rys.15).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 29 Rys. 15. PodziaB arkusza Midzynarodowej Mapy Zwiata w skali 1:1 00 000 na 36 arkuszy map w skali 1:200 000 [6] Aby uzyska map w skali 1:100 000 arkusz Midzynarodowej Mapy Zwiata w skali 1:1 00 000 zostaB podzielony na 144 arkusze. GodBo takiej mapy zbudowane jest z symbolu arkusza mapy w skali 1:1 000 000 oraz jedn z liczb od 1 do 144, np. N-34-129 (rys.16). Rys. 16. PodziaB arkusz Midzynarodowej Mapy Zwiata w skali 1:1 00 000 na 144 arkusze map w skali 1:100 000 [6] Mapy o wikszej skali podzielone s wedBug nastpujcego kryterium: Arkusz mapy 1:100 000 podzielono na 4 arkusze mapy 1:50 000 i oznaczono je pierwszymi du\ymi literami alfabetu (A, B, C, D). GodBo takiej mapy zawiera wic symbole nadrzdne i swój, np. N-34-139-D. Arkusz mapy 1:50 000 podzielono na 4 arkusze mapy w skali 1:25 000 i oznaczono je maBymi literami alfabetu (a, b, c, d). GodBo takiej mapy zawiera wic symbole mapy 1:50 000 i dodatkowo swój, np. N-34-139-D-b.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 30 Arkusz mapy 1:25 000 podzielono na 4 arkusze mapy w skali 1:10 000 i oznaczono je cyframi (1, 2, 3, 4). GodBo takiej mapy zawiera wic symbole map nadrzdnych i dodatkowo swój, np. N-34-139-D-b-2 5. GodBo mapy zasadniczej w ukBadzie  1965 [2] Obszar caBego kraju zostaB podzielony na 5 stref odwzorowawczych (rys.17). Rys. 17. PodziaB obszaru Polski na 5 stref odwzorowawczych [2] Ka\da strefa zostaBa podzielona na sBupy i pasy - s one oznaczone kolejnymi cyframi od 0 do 9 (pasy numerowane s narastajco w kierunku poBudniowym, za[ sBupy narastajco w kierunku wschodnim). Pocztek ukBadu wspóBrzdnych prostoktnych pBaskich strefy przyjmuje si jako pocztek podziaBu strefy na pasy i sBupy. PrzykBadowy podziaB na pasy i sBupy oraz system ich oznaczeD dla strefy 3 przedstawiono na rysunku 18. 5 http://www.geografia.com.pl/  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 31 Rys. 18. PrzykBadowy podziaB na pasy i sBupy oraz system ich oznaczeD dla strefy 3 [2] Rozmiary sekcji map topograficznych wielkoskalowych i [rednioskalowych podaje tabela 2: Tabela 2. Rozmiary sekcji map topograficznych wielkoskalowych i [rednioskalowych [2] Podstaw do podziaBu na sekcje i systemu oznaczenia arkusza map topograficznych wielkoskalowych i [rednioskalowych jest sekcja podziaBowa (64 x 40 km). Ka\da sekcja oznaczona jest trzycyfrow liczb, w której poszczególne cyfry oznaczaj:  pierwsza cyfra oznacza numer strefy,  druga cyfra numer pasa w strefie,  trzecia cyfra numer sBupa w strefie.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 32 Sekcje map topograficznych w skalach 1:50 000, 1:25 000, 1:10 000 i 1:5 000 powstaj w wyniku czterostopniowego kolejnego podziaBu sekcji podziaBowej na cztery cz[ci (rys.19). Rys. 19. Schemat powstawania arkuszy map topograficznych w skalach 1:50 000, 1: 25 000, 1:10 000 i 1:5 000 [2] PeBne oznaczenie godBa arkuszy map topograficznych wielkoskalowych i [rednioskalowych na przykBadzie sekcji podziaBowej 343 podaje tabela 3. Tabela 3. Oznaczenie godBa arkuszy map topograficznych wielkoskalowych i [rednioskalowych [2]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 33 Sekcje mapy zasadniczej sporzdzonej w paDstwowym ukBadzie wspóBrzdnych  1965 maj format prostoktów, rozmiary sekcji podaje tabela 4. Tabela 4. Rozmiary sekcji mapy zasadniczej w ukBadzie :1965 [2] Podstaw podziaBu na sekcje mapy zasadniczej w skalach 1:5 000, 1:2 000, 1:1 000 i 1:500 jest sekcja wielkoskalowej mapy topograficznej w skali 1:10 000 Rys. 20. Schemat powstawania arkuszy map zasadniczych w skalach 1: 10 000, 1:5 000, 1:2 000, 1:1 000 i 1:500 [2]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 34 GodBo mapy zasadniczej tworzy si zgodnie z przykBadem zamieszczonym w tabeli 5. Tabela 5. GodBo mapy zasadniczej w ukBadzie  1965 [2] GodBo mapy zasadniczej w ukBadzie  2000 [1] Podstaw podziaBu na sekcje mapy zasadniczej w ukBadzie  2000 jest arkusz mapy w skali 1:10 000 o wymiarach 5 km x 8 km. GodBo w tym ukBadzie tworzymy zgodnie z tabel 6 i rysunkiem 21.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 35 Tabela 6. GodBo mapy zasadniczej w ukBadzie  2000 6 Rys. 21. Schemat powstawania arkuszy map zasadniczych w skalach 1:10 000, 1:5 000, 1:2 000, 1:1 000 i 1:500 [1] GodBa mapy topograficznej w ukBadzie  1992 [1] GodBa map topograficznych w ww. ukBadzie tworzy si wedBug podziaBu na arkusze Midzynarodowej Mapy Zwiata w skali 1:1 000 000.(bez uwzgldnienia oznaczenie póBkuli póBnocnej lub poBudniowej). 6 Jagielski Andrzej  Geodezja II Kraków 2003  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 36 4.2.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Co to jest skala gBówna mapy? 2. Co to s mapy ogólnogeograficzne? 3. Co to jest mapa tematyczna? 4. Jaka jest tre[ map topograficznych? 5. Jakie informacje zawieraj mapy spoBeczno-gospodarcze? 6. Co to jest mapa zasadnicza? 7. Jakie s typowe skale mapy zasadniczej wedBug Instrukcji Technicznej K-1? 8. Jak dobiera si skal mapy zasadniczej? 9. Co to s mapy przyrodnicze? 10. Jakie s metody opracowania pierwowzorów map? 11. Co powinna zawiera metryka mapy? 12. Co to jest godBo mapy? 13. Jak okre[la si godBa map w ukBadzie  1965 ? 14. Jak okre[la si godBa map w ukBadzie  1992 ? 15. Jak okre[la si godBa map w ukBadzie  2000 ? 4.2.3. wiczenia wiczenie 1 Okre[l skale arkusza mapy sporzdzonej w ukBadzie paDstwowym  1965 . GodBo arkusza: 180.244 Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) odszuka w instrukcjach technicznych zasady tworzenia godBa map, 2) przeanalizowa w jakim ukBadzie sporzdzona jest mapa, 3) zapisa otrzymane wyniki i sformuBowa wnioski. Wyposa\enie stanowiska pracy: - arkusz mapy sporzdzony w ukBadzie  1965 , - Instrukcja Techniczna O-2. wiczenie 2 Wyznacz godBo arkusza mapy w skali 1 : 1 000, znajc wspóBrzdne lewego dolnego naro\a ramki sekcyjnej mapy w skali 1 : 10 000 (X = 1500.00km, Y = 2000.00km) oraz godBo tej mapy 164.124, a tak\e wspóBrzdne punktu osnowy szczegóBowej nr 101, znajdujcego si na arkuszu mapy w skali 1 : 1 000 (X101 = 1500415.388m, Y101 = 2007515.342m).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 37 Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) podzieli map w skali 1:10 000 na arkusze w skalach: 1:2 000 o wymiarach 1.6 km x 1 km, pózniej 1:1 000 o wymiarach 0.8 km x 0.5 km i dopiero na arkusz w skali 1:500, 2) okre[li numer arkusza mapy w skali 1:2 000 na podstawie znanych wspóBrzdnych, 3) ustali godBo mapy w skali 1:2 000, 4) podzieli map w skali 1:2 000 na arkusze w skali 1:1 000 o wymiarach 0.8 km x 0.5 km, 5) ustali, w którym arkuszu znajduje si punkt osnowy szczegóBowej nr 101, 6) ustali godBo mapy w skali 1:1 000. Wyposa\enie stanowiska pracy: - Instrukcja Techniczna O-2. wiczenie 3 Odczytaj tre[ dowolnej mapy tematycznej, zapisz swoje spostrze\enia na temat wyró\nionego zjawiska. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z przygotowan do tego celu kopi mapy tematycznej, 2) zapozna si ze sposobem prezentacji wyró\nionego zjawiska, 3) zapisa swoje spostrze\enia na ten temat. Wyposa\enie stanowiska pracy: - Instrukcja Techniczna K-1, - papier A-4, - oBówki, - dBugopisy.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 38 4.2.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) rozró\ni rodzaje map? 1 1 2) dokona podziaBu map? 1 1 3) wyja[ni zasady sporzdzania map? 1 1 4) okre[li skale arkusza mapy? 1 1 5) odczyta tre[ dowolnej mapy tematycznej? 1 1 6) okre[li godBo mapy na podstawie wspóBrzdnych? 1 1 7) zastosowa zasady podziaBu map na arkusze? 1 1 8) wyja[ni, kiedy stosowany jest proces generalizacji mapy? 1 1 9) wymieni co jest przedmiotem Instrukcji Technicznej K-1? 1 1 10) skorzysta z Instrukcji Technicznej K-1? 1 1  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 39 4.3. Pismo techniczne, obiekty i znaki umowne wykorzystywane przy kartowaniu map 4.3.1. MateriaB nauczania Przedmiot instrukcji K-1 definiuje ogólnie zasady opracowania podstawowej mapy kraju, zwanej map zasadnicz, w postaci klasycznej lub numerycznej. Przepisy niniejszej instrukcji ustalaj: - pojcie mapy zasadniczej, jej przeznaczenie i funkcje, - pojcie metryki mapy, - skale mapy i zasady ich doboru, - tre[ mapy, - form mapy, - prowadzenie mapy, - wymagania w stosunku do systemów informatycznych. Integraln cz[ci instrukcji K-1 s zaBczniki, które ustalaj katalog obiektów i znaków umownych, a tak\e warunki edycji mapy zasadniczej. Pismo techniczne [9] WedBug PN-EN ISO 3098 (PN-80/N-01606) rozró\nia si dwa rodzaje pisma technicznego: pismo typu A(h=14d) i typu B(h=10d). Typ pisma zale\y od stosunku grubo[ci pisma d do wysoko[ci pisma h. Oba typy mo\na stosowa zarówno jako pismo proste jak i pochyBe (nachylone pod ktem 75o), co przedstawiaj rysunki 22 i 23. Rys. 22. PrzykBad pisma technicznego typu B prostego [9] Rys. 23. PrzykBad pisma technicznego typu B pochyBego [9]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 40 Rozró\nia si nastpujce wysoko[ci pisma: 1,3 mm, 1,8 mm, 2,5mm, 3.5mm 5,0 mm, 7,0 mm, 10 mm, 14 mm, 20 mm. Pismo techniczne posiada szereg charakterystycznych wielko[ci: h - wysoko[ wielkiej litery, c - wysoko[ maBej litery, a - odstp pomidzy literami, b - odstp pomidzy wierszami, e- odstp pomidzy wyrazami i d - grubo[ linii pisma. Wielko[ci te przedstawia rysunek 24 oraz tabela 7 i 8. Rys. 24. Charakterystyczne wymiary stosowane w pi[mie technicznym [9] Tabela 7. Wielko[ci charakterystyczne dla pisma technicznego rodzaju B [9]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 41 Tabela 8. Szeroko[ci liter i cyfr dla pisma technicznego rodzaju B [9] Do wszystkich tekstów mapy zasadniczej wedBug Instrukcji Technicznej K-1 oraz opisów pozaramkowych stosowa nale\y pismo: blok pochyBy. Wysoko[ci tekstów tre[ci mapy i opisów pozaramkowych wynosi mog: 1.5, 1.8, 2.5, 3.5, 5.0, 7.0 i kre[lone powinny by lini o grubo[ci równej 1/10 wysoko[ci, z wyjtkiem pisma o wysoko[ci 1.5, które kre[lone powinno by grubo[ci 0.13. Znaki i symbole kartograficzne [6] sBu\ do przedstawienia na mapie przedmiotów terenowych, ich cech i opisów. Znaki te dzieli si na: - punktowe, które sBu\ do przedstawiania na mapie obiektów, których nie daje si wykre[li w danej skali mapy np.: pojedyncze drzewa, kominy, studnie, punkty osnowy itp., - liniowe, które sBu\ do przedstawiania przedmiotów terenowych, które maj charakter liniowy np.: ogrodzenia, drogi, kanaBy itp., - powierzchniowe, za pomoc których przedstawia si obiekty, które swoim zasigiem obejmuj znaczny obszar pod warunkiem, \e da si go skartowa jako obszar w danej skali mapy przykBadami znaków powierzchniowych s: lasy, jeziora itp., - obja[niajce, stanowice najcz[ciej opisy i skróty, których zadaniem jest dostarcza dodatkowych informacji o opisywanym obiekcie lub zjawisku. Graficzne programy komputerowe stosowane w geodezji Obecnie na rynku jest wiele programów graficznych, które przeznaczone s dla rynku geodezyjnego. Do najpopularniejszych w Polsce programów i pakietów wykorzystywanych do tworzenia map nale\: MikroMapa, C-GEO, EWMAPA, GeoSet, GEO-MAP, GEO-INFO i inne. Programy graficzne dziaBaj na podobnych zasadach i oferuj bardzo zbli\one funkcje. Do najpopularniejszych, a zarazem najprostszych funkcji, które s niezbdne przy procesie tworzenia map jakie s oferowane przez dostpne na rynku programy geodezyjne mo\na zaliczy: -  gotow bibliotek symboli i linii zgodn z aktualnie obowizujcymi przepisami i wytycznymi,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 42 - wstawianie dowolnego punktu poprzez wskazanie graficzne lub przez okre[lenie jego poBo\enia za pomoc wspóBrzdnych x i y ewentualnie wspóBrzdnej h, po wcze[niejszym okre[leniu jego kodu, - opcj rysowania na mapie linii i symboli, - mo\liwo[ wykonywania pomiarów na mapie, - wstawianie i wpasowywanie rastrów, - funkcje obrotu, przeskalowania i przesunicia mapy, - wstawianie tekstów na map, - import i eksport danych zapisanych w najcz[ciej stosowanych formatach plików. 4.3.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. W jakiej instrukcji technicznej zawarty jest katalog obiektów i znaków umownych oraz warunki edycji mapy zasadniczej? 2. Jakie s rodzaje pisma technicznego? 3. Jakie wielko[ci charakteryzuj pismo techniczne? 4. Jak dziel si znaki i symbole kartograficzne? 5. Jakie programy graficzne wykorzystuje si do tworzenia map? 4.3.3. wiczenia wiczenie 1 Wykonaj, zgodnie z instrukcj K-1, opisy ulic na kopii mapy zasadniczej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z instrukcj K-1 i odszuka zasady, jakie obowizuj przy opisywaniu nazw ulic, 2) wykona kilka opisów ulic: przy u\yciu szablonu i bez jego pomocy. Wyposa\enie stanowiska pracy: - Instrukcja Techniczna K-1, - odpowiednio przygotowana kopia mapy zasadniczej, na której mo\na bdzie wykona opisy ulic, - przybory kre[larskie, - szablony. wiczenie 2 Wykre[l dowolne znaki topograficzne przy u\yciu techniki komputerowej, znaki musz by zgodne z instrukcj K-1. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z instrukcj K-1, 2) odszuka kilka dowolnych znaków kartograficznych,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 43 3) przeanalizowa wybrane znaki kartograficzne pod ktem czynników zale\nych od skali mapy, 4) wykona rysunek fragmentu mapy w okre[lonej skali z zastosowaniem wybranych znaków topograficznych, 5) wykona rysunek fragmentu mapy w innej skali z zastosowaniem tych samych znaków topograficznych. Wyposa\enie stanowiska pracy: - Instrukcja Techniczna K-1, - komputer z geodezyjnym oprogramowaniem graficznym, - instrukcja obsBugi oprogramowania. wiczenie 3 Wykre[l znaki topograficzne przy u\yciu powszechnie stosowanych przyborów kre[larskich, znaki topograficzne musz by zgodne z instrukcj K-1. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zapozna si z instrukcj K-1, 2) odszuka kilka dowolnych znaków kartograficznych, 3) przeanalizowa wybrane wcze[niej znaki kartograficzne pod ktem ich rozmiarów, grubo[ci linii, czyli czynników zale\nych od skali mapy, 4) wykona rysunek kilku wcze[niej wybranych znaków kartograficznych dla ró\nych skal. Wyposa\enie stanowiska pracy: - Instrukcja Techniczna K-1, - przybory kre[larskie. 4.3.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wskaza wielko[ci charakteryzujce pismo techniczne? 1 1 2) wykona opisy pismem technicznym prostym i pochyBym? 1 1 3) wykre[li znaki i symbole kartograficzne? 1 1 4) narysowa podstawowe znaki i symbole kartograficzne przy u\yciu geodezyjnych programów graficznych? 1 1  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 44 5. SPRAWDZIAN OSIGNI INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa\nie instrukcj  masz na t czynno[ 5 minut, je\eli s wtpliwo[ci zapytaj nauczyciela. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. 3. Zapoznaj si z zestawem zadaD testowych. 4. Test zawiera 20 zadaD. Do ka\dego zadania doBczone s 4 mo\liwo[ci odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidBowa. 5. Za ka\d poprawn odpowiedz otrzymasz 1 punkt, za zB odpowiedz lub jej brak otrzymasz 0 punktów. 6. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaBczonej karcie odpowiedzi, zaznacz poprawn odpowiedz stawiajc w odpowiedniej rubryce znak X. 7. W przypadku pomyBki wez bBdn odpowiedz w kóBko, a nastpnie zaznacz odpowiedz prawidBow. 8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz miaB satysfakcj z wykonanego zadania. 9. Kiedy udzielenie odpowiedzi na kolejne zadanie bdzie Ci sprawiaBo trudno[, odBó\ jego rozwizanie na pózniej i wró do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 10. Na rozwizanie testu masz 60 minut. 11. Po zakoDczeniu testu podnie[ rk i zaczekaj, a\ nauczyciel odbierze od Ciebie prac. Powodzenia! ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. Skala mapy sporzdzonej w ukBadzie paDstwowym  1965 o godle 343.44 wynosi a) 1: 50 000. b) 1: 25 000. c) 1: 10 000. d) 1: 500. 2. Map zasadnicz w skali 1: 5 000 prowadzi si dla terenów a) o znacznym obecnym lub przewidywanym zainwestowaniu. b) maBych miast, aglomeracji miejskich i przemysBowych oraz terenów osiedlowych wsi, bdcych siedzibami gmin. c) zwartych terenów osiedlowych, terenów rolnych o drobnej, nieregularnej szachownicy stanu wBadania oraz wikszych zwartych obszarów rolnych i le[nych na terenach miast. d) o rozproszonej zabudowie wiejskiej oraz gruntów rolnych i le[nych na obszarach pozamiejskich. 3. WspóBrzdne okre[lajce ukBad wspóBrzdnych geograficznych to a) szeroko[ geograficzna, dBugo[ geograficzna. b) dBugo[ geodezyjna, szeroko[ geodezyjna. c) wspóBrzdna X i wspóBrzdna Y. d) promieD wodzcy i kt ± zawarty midzy osi biegunow a promieniem wodzcym.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 45 4. WedBug instrukcji K-1 symbol oznacza a) punkt szczegóBowej osnowy wysoko[ciowej. b) punkt granicy paDstwa. c) znak drogowy. d) punkt osnowy podstawowej poziomej. 5. WedBug instrukcji K-1 symbol oznacza a) punkt szczegóBowej osnowy wysoko[ciowej. b) punkt granicy paDstwa. c) znak drogowy. d) punkt osnowy podstawowej poziomej. 6. Ilo[ pasów poBudnikowych dzielcych obszar kraju w ukBadzie  2000 to a) 1. b) 2. c) 3. d) 4. 7. Ilo[ pasów poBudnikowych dzielcych obszar kraju w ukBadzie  1992 to a) 1. b) 2. c) 3. d) 4. 8. Mapa zasadnicza stanowi podgrup map a) gospodarczych. b) spoBecznych. c) fizjologicznych. d) sozologicznych. 9. Generalizacja tre[ci mapy jest a) procesem uproszczenia tre[ci mapy. b) procesem generowania tre[ci mapy z bazy danych. c) procesem przedstawianie na mapie przedmiotów terenowych ich cech i opisów. d) procesem wpasowywania rastrów. 10. Ilo[ stref odwzorowawczych na które zostaB podzielony obszar caBego PaDstwa polskiego w ukBadzie  1965 to a) 2. b) 3. c) 4. d) 5.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 46 11. Instrukcja Techniczna definiujca ogólnie zasady opracowania podstawowej mapy kraju, zwanej map zasadnicz, w postaci klasycznej lub numerycznej to a) K-1. b) K-2. c) O-1. d) O-2 12. Instrukcja Techniczna definiujca ogólne zasady opracowania map topograficznych i tematycznych to a) K-1. b) K-2. c) O-1. d) O-2. 13. Mapy topograficzne [rednioskalowe wykonywane s w skalach a) do 1:10 000 wBcznie. b) od 1:10 000 do 1:50 000 wBcznie. c) od 1:50 000 do 1:500 000 wBcznie. d) od 1: 500 000 do 1: 1 000 000 wBcznie. 14 NakBadka mapy zasadniczej oznaczona jako  W dotyczy a) ewidencji gruntów i budynków. b) rzezby terenu. c) realizacyjnych uzgodnieD projektowych. d) osnów geodezyjnych. 15 NakBadka mapy zasadniczej oznaczona jako  O dotyczy a) ewidencji gruntów i budynków. b) rzezby terenu. c) realizacyjnych uzgodnieD projektowych. d) osnów geodezyjnych. 16 Map zasadnicz w skali 1: 1 000 prowadzi si a) dla terenów o znacznym obecnym lub przewidywanym zainwestowaniu. b) dla terenów maBych miast, aglomeracji miejskich i przemysBowych, oraz terenów osiedlowych wsi bdcych siedzibami gmin. c) dla zwartych terenów osiedlowych, terenów rolnych o drobnej, nieregularnej szachownicy stanu wBadania oraz wikszych zwartych obszarów rolnych i le[nych na terenach miast. d) dla terenów o rozproszonej zabudowie wiejskiej oraz gruntów rolnych i le[nych na obszarach pozamiejskich. 17. Druga cyfra w godle mapy zasadniczej w ukBadzie  1965 pasa w strefie (liczona od lewej strony) oznacza a) numer strefy. b) numer pasa w strefie. c) numer sBupa w strefie. d) oznaczenie póBkuli póBnocnej lub poBudniowej.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 47 18. Dwa rodzaje pisma technicznego wedBug PN-EN ISO 3098 to a) pismo typu A(h=14d) i typu B(h=10d). b) pismo typu A(h=10d) i typu B(h=10d). c) pismo typu A(h=16d) i typu B(h=12d). d) pismo typu A(h=11d) i typu B(h=18d). 19. Pismo techniczne pochyBe nachylone jest pod ktem a) 15o. b) 75 o. c) 25 o. d) 35 o. 20. NakBadka mapy zasadniczej oznaczona jako  U dotyczy a) rzezby terenu. b) osnów geodezyjnych. c) sieci uzbrojenia terenu. d) realizacyjnych uzgodnieD projektowych.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 48 KARTA ODPOWIEDZI Imi i nazwisko.......................................................................................... PosBugiwanie si mapami stosowanymi w geodezji Zakre[l poprawn odpowiedz. Nr Odpowiedz Punkty zadania 1. a b c d 2. a b c d 3. a b c d 4. a b c d 5. a b c d 6. a b c d 7. a b c d 8. a b c d 9. a b c d 10. a b c d 11. a b c d 12. a b c d 13. a b c d 14. a b c d 15. a b c d 16. a b c d 17. a b c d 18. a b c d 19. a b c d 20. a b c d Razem:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 49 6. LITERATURA 1. Jagielski A.:  Geodezja II . GEODPIS, Kraków 2003 2. KietliDska Z., SuBek M., Walczak S.:  Podstawy in\ynierskich pomiarów geodezyjnych . Wydawnictwo PW, Warszawa 1991 3. KosiDski W.:  Geodezja . Wydawnictwo SGGW, Warszawa 1999 4. PrzewBocki S.:  Geodezja dla architektów . Wydawnictwo PA, Aódz 2001 5. Wójcik M., WyczóBek I.:  Geodezja . Wydawnictwo PP, PoznaD 1997 6. Zbek J.:  Geodezja I . Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1998 7. Instrukcje Techniczne O-1, O-2 i K-1 8. Wytyczne Techniczne G-1.10 9. www.geoforum.pl 10. www.geografia.com.pl/ 11. www.zspzlockie.muszyna.pl  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 50

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
03 Posługiwanie się dokumentacją techniczną
03 Posługiwanie się dokumentacją techniczną
instrukcja bhp przy poslugiwaniu sie recznymi narzedziami o napedzie mechanicznym przy obrobce metal
Instrukcja BHP przy posługiwaniu się marzędziami ręcznymi
02 Posługiwanie się dokumentacją techniczną (2)
14 Posługiwanie się dokumentacją technicznąid514
05 Posługiwanie się dokumentacją techniczną (2)
Posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu obróbki plastycznej
zasady bezpiecznego posługiwania się bronią
15 Posługiwanie się językiem obcym zawodowym
23 Posługiwanie się drugim językiem obcym
Posługiwanie się językiem obcym zawodowym
16i Posługiwanie się językiem obcym

więcej podobnych podstron