23248

•    Teoria utożsamiana z pewnym schematem, modelem pojęciowym lub przynajmniej bardziej lub mniej uporządkowanym zbiorem kategorii analitycznych (teoria jako definicje nominalne określające zakres tej teorii -> T. Abel)

•    Homans: „Jeżeli udzielisz odpowiedzi na pytanie 'dlaczego?', to zbudujesz teorię" (taką definicję teorii przyjął też J. Turner)

TEORIA W UJĘCIU J. TURNERA

Teoria - naukowy sposób odpowiadania na pytanie „dlaczego?".

..Struktura teorii socjologicznej" - jak należy konstruować teorię, z jakich etapów powinno się składać jej tworzenie.

Teoria jest skonstruowana z następujących, podstawowych elementów:

1.    pojęcia

2.    zmienne

3.    twierdzenia teoretyczne

4.    formy teoretyczne

-> aby skonstruować teorię, należy ją rozbić na te etapy

Pojęcia - oznaczają i/lub wskazują zjawiska. Konstruowane są za pomocą definicji. Dzielą się na abstrakcyjne i nieabstrakcyjne (konkretne). Istnieją 2 typy pojęć:

•    pojęcia statyczne - nazywają obiekty, definiują zjawiska

•    zmienne - różnicują obiekty ze względu na dynamikę (odnoszą się do zjawisk zróżnicowanych stopniem występowania danej cechy)

Twierdzenia teoretyczne - powstają z pojęć poddanych systematyzacji, uporządkowaniu. Twierdzenia teoretyczne to podstawowy język opisu i wyjaśniania rzeczywistości. Ich podstawową funkcją jest orzekanie o relacjach między zjawiskami (zmiennymi) w świecie empirycznym.

Formy teoretyczne - powstają z uporządkowanych twierdzeń teoretycznych. Istnieją 2 typy form teoretycznych:

•    forma aksjomatyczna

•    forma procesów przyczynowych

FORMA AKSJOMATYCZNA to logiczne wynikanie twierdzenia z twierdzenia. Aksjomatyczna systematyzacja twierdzeń teoretycznych musi zawierać pojęcia abstrakcyjne i konkretne, przez co tworzy egzystencjalną bazę twierdzeń, czyli dziedzinę stosowalności teorii. Twierdzenia ułożone są w porządku hierarchicznym. Na szczycie stoją aksjomaty. Z nich wyprowadzane są twierdzenia pochodne za pomocą wynikania logicznego, DEDUKCYJNEGO. Aksjomat nie wymaga dowodu. Twierdzenia pochodne nie mogą wychodzić poza zakres ustalony przez aksjomaty.

2