2747

•    możliwie jak najbardziej ogólne,

•    o możliwie szerokim zakresie ważności,

•    uniwersalne, wolne od jakichkolwiek czasowo-przestrzennych ograniczeń, a więc aby było ogólnym prawem nauki (posiadają one szereg szczególnie cennych właściwości teoretycznych),

•    nie powinny zbyt daleko wychodzić poza zakres rzeczywistości przebadanej, jeśli nie chcą być łatwo sfalsyfikowane.

Klasyfikując różnego rodzaju twierdzenia, wyodrębnić można następujące ich rodzaje

(szeregując je ze względu na wzrastające ryzyko popełniania błędu):

a)    uogólnienia sprawozdawcze - zakres ważności nie wykracza poza zakres rzeczywistości przebadanej. Przy takim opisie możliwe jest oczywiście twierdzenie fałszywe, ale fałsz ten wynika z wadliwości technik obserwacyjnych czy eksperymentalnych. Twierdzenie takie jest równoważne pewnej koniunkcji pewnej liczby zdań jednostkowych o sposobie odpowiadania każdego z badanych z osobna (np. komunikaty z badań socjologicznych, z których dowiadujemy się, iż tyle procent spośród osób przebadanych odpowiedziało twierdząco na pytanie)

b)    uogólnienie historyczne - zakres ważności twierdzenia wykracza poza zakres materiału przebadanego, ale zakres ów jest ograniczony przez pewne współrzędne czasowo-przestrzenne. Można wyodrębnić 2 rodzaje takich uogólnień, biorąc pod uwagę stopień ryzyka błędu:

>    uogólnienie historyczne oparte o materiał tak dobrany, iż badacz potrafi ocenić reprezentatywność swojej próby dla populacji i szansę fałszywości swojego twierdzenia. Dobór próby badanej metodą losową-to przykład sytuacji, w której badacz jest w stanie formułować twierdzenia o populacji, znając zarazem granice niebezpieczeństwa, iż jest ono fałszywy, (np. w przebadanej próbie losowe, liczącej 1000 osób, 50% odpowiedziało twierdząco na jakieś pytanie, a wynik ten uogólniamy na całą populację).

>    Uogólnienie historyczne oparte o materiał, który wprawdzie pochodzi z pewnej populacji, ale metody jego doboru nie pozwalają jednoznacznie ocenić szans błędu, (np. historyk, który na podstawie niepełnych przekazów archiwalnych rekonstruuje obraz jakiejś epoki).