32209

swojemu księciu, że w jego krajach życie szkolne zostało "znakomicie zorganizowane". Było to zasługą Melanchtona. W trakcie swojej pracy, Luter zmagał się z wieloma przeciwnościami i kłopotami, natomiast Melanchton stawiał zawsze na ugodę, a nie na konfrontację. Luter pisał o swoim przyjacielu "Nie umiem, tak cicho chodzić" (Ich kann nicht so leise treten) - Melanchton wspominany jest jako człowiek, który w w cichości "siał i budował" dzieło reformacji. Uważał, że wiedza szkolna polegała z jednej strony na poznawaniu słów i rzeczy, z drugiej zaś na umiejętności jasnego przedstawiania własnych myśli. Melanchton był wykładowcą na Uniwersytecie w Witteberdze, gdzie studiowała młodzież z całej Europy, w tym około 500 polskich studentów. Byli wśród nich zwolennicy protestantyzmu (Andrzej Frycz Modrzewski, Stanisław Lutomirski, Abraham Kulwa, Krzysztof Trecy), jak i gorliwi obrońcy katolicyzmu (Stanisław Warszewicki, Stanisław Orzechowski).

Idee reformacyjne wywarły wpływ na działalność i poglądy wielu filozofów, pisarzy tamtych czasów. Franciszek Rabelais, choć nie był pedagogiem, a jego główne dzieło "Gargantua i Pantagruel" należy do utworów beletrystycznych, to jednak wywarło ono olbrzymi wpływ na kształtowanie poglądów pedagogicznych XVI w. Pod wpływem reformacji zalecał lekturę Biblii; przywiązywał wielką uwagę do wychowania moralnego. Dzieło "Gargantua i Pantagruel" zawiera idee nowoczesne, jak na tamte czasy - wiarę w triumf umysłu ludzkiego i ufność w naukę. Równie znanym we Francji, jak Rabelais, był Piotr Ramus. Przez całe życie dążył on do rozszerzenia programu studiów uniwersyteckich oraz nauczania w szkołach średnich przez wprowadzenie do nich nauk matematycznych i przyrodniczych, które uznawał za najtrwalszą podstawę wszelkiej wiedzy. Na przesłankach tych oparł opracowane przez siebie podręczniki do wszystkich przedmiotów nauczania. Podręczniki te cieszyły się w XVI w. wielką popularnością w Anglii, Niemczech, a także w innych krajach. Ramus był zwolennikiem nauki języka ojczystego. Opracował gramatykę języka francuskiego i domagał się opublikowania jej w tym języku. Powszechnie wypowiadał się na temat zmian dotyczących wypłacania pensji nauczycielom akademickim. Uważał, że studenci muszą płacić zbyt wielkie czesne, podczas kiedy pieniądze te w większości użytkują urzędnicy uniwersyteccy, a nie nauczyciele. Był także autorem reform dotyczących wydziałów lekarskich.

Znanym pedagogiem szkolnym XVI w. był Jan Sturm, który od 1538r. do 1581r. pełnił funkcję kierownika miejskiej szkoły w Strasburgu. Prowadzona przez niego szkoła wywarła wpływ zarówno na świat protestancki, jak i katolicki. Bardzo znane były jego pisma programowe "O dobrym urządzeniu szkół", "Listy szkolne", "Listy akademickie". Jednakże Sturm poprzez swoje poglądy uwstecznił rozwój ówczesnej pedagogiki. Działalność pedagogiczna Sturma ograniczała się w praktyce do nauczania retoryki. Podkreślał duże znaczenie matematyki, geografii, historii, przyrody czy astronomii, ale główny nacisk kładł na nauczanie literatury klasycznej, jako źródła wymowy i stylu. Nie zwracał przy tym uwagi na treść wypowiedzi uczniów, a jedynie na formę literacką ich wystąpień. Poprzez taki model nauczania Sturm poniekąd"wyjałowił" życie duchowe kształcących się w jego szkole wychowanków, ale na pewno starał się realizować ideę wykształcenia smaku literackiego i wrażliwości na piękno. Pomimo, iż pedagogika Sturma nie posuwała naprzód myśli wychowawczej, cieszyła się wielką popularnością. Absolwentami jego szkoły byli, m.in. Konarscy, Ostrogowie, a także przyszły hetman i wielki kanclerz Jan Zamoyski.