35698

Wschodniej nadal pozostawiano obszary dworskie, ale były już one równorzędne gminie.

W b. zaborze pruskim (województwa poznańskie i pomorskie) działalność samorządu normowała nadal ustawa z 1891 r., uzupełniona jednakże rozporządzeniem ministra byłej dzielnicy pruskiej z marca 1920 r.

Zgodnie z nim gminy były jednowioskowe, a prawo znoszenia dotychczasowych i tworzenia nowych przysługiwało rządowi Rzeczypospolitej. Organami uchwalającymi i kontrolującymi w gminie były zgromadzenie gminne i rada gminna. Zgromadzenie składało się ze wszystkich mieszkańców gminy, którzy ukończyli 20 lat i na stałe zamieszkiwali w gminie. Istniało jednak ono tylko w tych gminach, w których liczba członków nie przekraczała 100 osób. Powyżej tej liczby należało wybierać radę gminną, wtedy na 20 wyborców przypadał jeden radny. Natomiast władzą wykonawczą był zarząd gminy, składający się z sołtysa i ławników, wybierany przez zgromadzenia lub rady na okres 3 lat.

1.2. Samorząd gmin miejskich

Największe zmiany w zakresie samorządu miejskiego wystąpiły na ziemiach b. zaboru rosyjskiego. W b. Królestwie Polskim przeprowadzono je dekretami z 13.12.1918 r. i 4.2.1919 r. Wprowadziły one pojęcie gminy jako samodzielnej jednostki terytorialnej, posiadającej osobowość prawa publicznego. Członkami gminy byli obywatele polscy, zamieszkujący na jej obszarze ponad 6 miesięcy. Mieli oni prawo wyboru władz, sprawowania urzędów gminnych z wyboru i korzystania z pomocy gminy, gdy zaszła tego potrzeba. Organem uchwałodawczym i kontrolującym samorządu była rada miejska. Wybierano ją na okres 5 lat, w 5-przy-miotnikowych, demokratycznych wyborach. Z kolei organem wykonawczym był magistrat (zarząd miejski). Jego skład stanowili: burmistrz (prezydent), zastępcy oraz ławnicy (1/10 składu rady). Nadzór nad samorządem sprawował wojewoda, a w II instancji minister spraw wewnętrznych.

W zaborze austriackim zmian w zakresie samorządu miejskiego było niewiele. Najważniejszą było utworzenie „na podstawie dekretu z 1918 r." nowej, 4 kurii wyborczej. Obejmowała ona osoby nieopodatkowane i bez wykształcenia. Poszerzono także skład magistratu, do którego obecnie wchodzili również: przełożeni gmin, ich zastępcy i asesorowie. Nadzór nad samorządem sprawowali: starostowie (I instancja), wojewodowie (II instancja) oraz organy wykonawcze samorządów stopnia wyższego. Na obszarze b. zaboru pruskiego zmian również było niewiele. Najważniejszą było ustanowienie nowej ordynacji wyborczej, wzorowanej na obowiązującej w b. zaborze rosyjskim. Ponadto część uprawnień nadzorczych nad samorządem powierzono sądownictwu administracyjnemu, działającemu tutaj na odrębnych zasadach.

2. Samorząd powiatowy

Samorząd powiatowy, po wprowadzeniu go w latach 1918-1919 na terenie b. Królestwa Polskiego, istniał na terenie całego kraju, z wyjątkiem Śląska Cieszyńskiego. Organem uchwalającym i kontrolującym był dla niego sejmik powiatowy (w b. zaborze austriackim sejmiki