36227

ludzkim życiu. One właśnie umożliwiają mu wszelkie kontrastowe ujęcia. Pozwalają poecie pokazać owo rozdwojenie świata i człowieka. Umożliwiają mu to również oksymorony, wyjątkowo dobitnie oddziałując poprzez łączenie sprzeczności: „głupia mądrość", „zgodne spory", „wojny spokojne".

Przemawia paradoksami i konceptami, sięga po antytezy, oksymorony, stosuje grę biz tnie niowo-znac żeni ową.

Ponadto Szarzyński chętnie wykorzystuje podobieństwo brzmieniowe słów, powtarza słowa, aby je mocniej podkreślić, buduje rymy z wyrazów jednobrzmiących, ale różnoznacznych. Zdania rozbite poprzez inwersje zmuszają nieraz odbiorcę wręcz do rozwiązywania poetyckich szarad, do tego stopnia są bowiem niezrozumiałe, z kolei często stosowane przerzutnie potrafią zaskoczyć czytelnika, gdyż drugi człon zdania nierzadko zmienia jego sens.

Poezja Sępa Szarzyńskiego jest nadto bardzo zwięzła, oszczędna w słowa. Decydują o tym w dużej mierze rozliczne figury eliptyczne, które oprócz tego przyczyniają się do podkreślenia wieloznaczności, zagadkowości świata i człowieczej duszy, oddają niepewność podmiotu lirycznego.

Epitafia Szarzyńskiego:

-    cykl pieśni historycznych zamyka łaciński „Nagrobek Bolesławowi Śmiałemu, królowi Polski”.

-    Szarzyński po nie znanym bliżej pobycie we Włoszech, gdy wracał do kraju przez dzisiejszą Jugosławię i oglądał grób króla - wygnańca w Osjaku, sławił do „dzielnego bohatera", nie tylko za jego czyny wojenne, ale również za to, iż złożony z tronu, zamiast wojny domowej wybrał wygnanie i ubóstwo na obczyźnie, licząc się z potrzebami opuszczonego państwa.

-    Epigramy Szarzyńskiego należą do kategorii wierszy rzemieślniczych, preparowanych wedle schematów dawniejszych, antycznych i nowszych, rodzimych, upowszechnionych przez Kochanowskiego.

Naśladowanie starożytnych:

-    ćwiczeniem, rozwijaniem talentu dla Sępa było parafrazowanie mistrzów starożytnych.

-    Nawiązuje do Horacego, jednak przeciwstawia mu się. gdy Horacy mówi o znikomości życia i nieuchronnej konieczności śmierci, liryk polski porzuca jego ślady, by „znikomym dobrom”, o które ludzie jedynie zabiegają, przeciwstawić „szczęśliwość własną:, tj. właściwą, tę, „co Bogiem zowiemy”.

-    Nieco inaczej wygląda początek pieśni IV. „O cnocie ślacheckiej”, utwór rozpoczyna się dwiema zwrotkami, przełożonymi z Horacego dokładnie, po czym następuje typowe dla pisarza renesansowego roztrcąsania, dowodzące, że własne zasługi, a nie pochodzenie decyduje o wartości człowieka.

-    Wiersz weselny sławiący Jadwigę Tarłównę, rozpoczyna się od dwu zwrotek Horacjańskich, pierwszej z wyjaśnieniem, dlaczego poeta rezygnuje z krwawych tematów historyczno - mitologicznych, i drugiej, zapowiadającej ton anakreontyku(poezja biesiadna: wierszowany utwór literacki o tematyce biesiadnej, wesołej, rubasznej lub miłosnej), przełożonej wprawdzie z Horacego, ale dźwięczącej akcentami fraszek Kochanowskiego.

-    Zestawień tych wystarczy, by dostrzec klasycystyczny charakter kultury literackiej Sępa, niewątpliwie renesansowy, świadczący dobrze o jego oczytaniu w poezji świata starożytnego, jakkolwiek to samo powiedzieć można o niejednym z liryków barokowych

Niezwykły mistrz słowa poetyckiego:

-    poezja polska wieku XVI poza kilkoma wyjątkami była zdyscyplinowana, rozgadana i niezgrabna

-    dwu tylko poetów pisujących i po łacinie i po polsku potrafiło pokonać trudności języka ojczystego. Byli to Jan Kochanowski i Szymon Szymonowie. Obok nich można postawić Szarzyńskiego jako pisarza, który stwoizył swój własny język poetycki, odmienny od stosowanego przez dwu innych mistrzów wiersza polskiego a znakomicie zaspokajający wymagalna swego twórcy.

-    język swoisty, książkowy, potoczny tylko w pieśniach historycznych.

-    Słownictwo teologiczno - filozoficzne; domieszki biblijne; terminologia z zakresu astronomii i optyki; wymaga od czytelnika sporej wiedzy mitologicznej i historycznej.

-    Mnóstwo paradoksów, polegających na sprzeczności pizydawki z określonym przez nią rzeczownikiem, a więc zestawień pozornie pozbawionych sensu i dlatego zaskakujących zdziwionego czytelnika.