36434

Zmieniające się poczucie sensu natury ludzkiej

-    liberalny humanizm zakładał, że człowiek jest z natury moralny, obdarzony władzą rozumu, która pozwala mu sprawować kontrolę nad sobą samym i zgłębiać tajemnice Natury -filozofia Nietzschego stanowiła atak skierowany przeciw takiemu przekonaniu (ale poglądy przeciwne liberalnemu humanizmowi wyrażał również np. Z. Freud)

-    człowiek - istota zwierzęca, obdarzona irracjonalnością

-    człowiek nie może być uważany za centrum moralne racjonalnie uporządkowanego świata, istotę ontologicznie wyróżniającą się zeń i w jakimś sensie sytuującą się ponad nim -człowiek sam jest jednym ze zwierząt, podlega bowiem nieracjonalnym popędom, które są poza jego kontrolą

Zmieniające się rozumienie relacji między człowiekiem i rzeczywistością

-    odmienne od rozumienia tych relacji w XIX wieku - wówczas postulowano współgranie między światem pozorów i wyższym światem absolutnego Piękna i Prawdy

-    moderniści byli dotknięci poczuciem wzajemnej dyslokacji sfer materialnej, ludzkiej i metafizycznej

-    moderniści krytykowali władzę rozumu sprawowaną w imieniu innych władz natury ludzkiej

-    modernistyczne pytania: o status rozumu, o status języka, o naturę historii oraz o status kultury Zachodu

-    wedle modernisty język jest ograniczony - podlegający ciągłej ewolucji system arbitralnych znaków; dla modernistów nie istnieje istota rzeczy nadająca istność rzeczownikom, tj. spajająca świat języka ze światem obiektów materialnych

-    dla myśliciela premodernistycznego czas to proces postępowy, zawsze (w sposób linearny lub dialektyczny) zmierzający ku górze; modernistyczne doświadczenie ciągłej zmiany, dyslokacji centrycznego uporządkowania oraz apokalipsy rozsadza te idee; dla pisarza modernistycznego czas przestaje być regularnym procesem zdroworozsądkowym, w którym precyzyjnie umieszczona, stała przerwa „teraźniejszość” oddziela przeszłość od przyszłości; czas dla modernisty nabiera elastyczności: chwila teraźniejsza rozszerza się lub kurczy w zależności od sytuacji obserwatora, albo zawiera zarodek apokalipsy, albo jest rodzajem jednoczesnośd, w której przeszłość, teraźniejszość i przyszłość zlewają się w jedno

-    historia w oczach modernistów przestaje być mchem postępującym ku górze, staje się czymś pokrewnym nieregularnej serii fal pozbawionych szczególnego ukierunkowania

Modernizm jako odpowiedź - 9 typów odpowiedzi:

a)    najbardziej negatywna: odpowiedź nihilistyczna (zbliża się koniec, wizja apokaliptyczna)

b)    poszukiwanie ulgi od poczucia kryzysu poprzez doświadczenie ekstatycznego wyzwolenia, wspomagane narkotykami, alkoholem lub gwałtownym przeżyciem (zagrożone „ego” próbuje przezwyciężyć poczucie izolacji przez dotarcie do irracjonalnych mocy psychiki)

c)    mistycyzm, jako sposób radzenia sobie z kryzysem - może przybierać formę platonizmu, panteizmu, ezoterycznego hermetyzmu, mistycyzmu wschodniego, formy bardziej świeckie -> chęć dotarcia do poczucia sensu

d)    estetyzm - zwolennicy Sztuki dla Sztuki - potrzeba proklamowania sakralnego charakteru sztuki, by w ten sposób dotrzeć do enklawy znaczenia, stabilności, transcendencji