40463

Geneza konstytucji współczesnej

Juź w starożytnej Grecji w V wieku p.n.e. niektórych państwach-miastach istniały akty prawne stwarzające podwaliny ich ustroju i znano pojęcia zasad regulujących porządek demokratyczny (eunomia) oraz odnoszących się do zasad równości i sprawiedliwości (isonomia). W średniowieczu także spotykamy akty prawne o doniosłym znaczeniu dla ustroju poszczególnych państw. Jako przykład wymienić można „Kartę Królestwa Leon" z roku 1188, angielską „Magna Charta" z 1215 r.. węgierską Złotą Bullę" Andrzeja II z 1222 r.. „Przyrzeczenia Uroczyste" z Kulm (Chełmno) z 1233 r.. Złotą Bullę" Karola IV z 1356 r. czy polską konstytucję, „nihil novi"z 1505 r.

Kilka takich aktów powstało m. in. jako skutek angielskiej rewolucji purytańskiej siedemnastego wieku. Należały do nich np. „Petition of Rights" z 1628 r.. „Agrement of the People" z 1647 r. oraz cromwellowski „Instrument of Government" z 1654 r.. Pomimo że nie można ich także uznać za konstytucje w ustalonym przez nas znaczeniu tego słowa, od wymienionych już dokumentów różniło je przede wszystkim, iż ich celem w mniejszym stopniu było poręczanie praw stanowych, opis sposobów następstwa tronu czy gwarantowanie wolności religijnych, (co najczęściej bywało wynikiem historycznego przypadku), a bardziej nakierowane były na urzeczywistnienie pewnego ideału państwa - „w którym panują prawa, a nie ludzie" (James Harrington).

Powstawanie wczesnych form konstytucjonalizmu przerwane zostało powszechnym rozwojem ustrojów absolutystycznych i dopiero czasy rewolucji amerykańskiej z lat siedemdziesiątych XVIII w. wytworzyły akty. które uznać można za konstytucje we współczesnym tego słowa znaczeniu. Pierwsze konstytucje uchwalone zostały, zatem w ostatnich latach XVIII wieku. Należą do nich: konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki Pin. z roku 1787 (weszła w życie dwa lata później), polska ustawa rządowa z roku 1791 (Konstytucja 3 Maja) oraz konstytucje francuskie: z roku 1791 bazująca na Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, jakobińska konstytucja z roku 1793 oraz konstytucja Konsulatu z 1799 roku. W literaturze można spotkać się z twierdzeniem, że już pierwsze siedemnastowieczne Karty, powstające w koloniach angielskich Ameryki Rn., np. w New Jersey. Rhode-lsland. Connecticut. Deławere. Pennsyłvannia. Maryland. Massachusetts, należy uznać za pierwsze współczesne akty konstytucyjne. Z formalnego punktu widzenia dokumenty te były rzeczywiście ustawami zasadniczymi, ich uchwalenie było - przynajmniej częściowo -rozstrzygnięciem narodu, jednakże wszystkie one rangę najwyższego prawa zastrzegały prawu angielskiemu, co było równoznaczne z przekazaniem suwerenności angielskiemu parlamentowi.

Przyczyny:

1.    specyficzne dla poszczególnych państw

2.    czynniki uniwersalne:

•    poglądy szkoły prawa natury - naruszenie naturalnych praw jednostki przez władze usprawiedliwia wystąpienie przeciwko niej

•    teoria umowy społecznej

•    teoria podziału władz

•    przełom światopoglądowy i rozszerzenie poglądów racjonalistycznych

•    teorie liberalizmu i egalitaryzmu akcentujące wolność i równość wszystkich obywateli, niezależni ich przynależności stanowej