41340

się ona moralnymi kryteriami, normą moralną.

Czy więc można pogodzić "zimną", wyrachowaną ekonomię z etyką? A wzwiąz^ku z tym - czy można pogodzić biznes z etyką? Czy możliwa jest etyka w biznesie? Nim w następnym rozdziale szerzej rozważymy tę kwestię, sformułujmy wcześniej jeszcze kilka uwag.

Zjawiska i procesy gospodarcze były w całej historii cywilizacji przedmiotem oglądu i osądów etycznych wespół z całością życia społecznego. Wyodrębnionymi przedmiotami analiz ekonomicznych stały się wczasach nowożytnych, kiedy to zro^dziły się i zaczęły rozwijać nauki ekonomiczne.

Wraz z ich rozwojem, zwłaszcza współcześnie, na znaczeniu nabrał problem wzajemnej relacji ekonomii i etyki, zwłaszcza na tle gwałtownego i niekontrolowa-mego rozwoju wytwarzania i techniki, przynoszącego także negatywne skutki w skali globalnej. Takie jak zbrojenia zagrażające istnieniu gatunku, dewastacja śro->dowiska naturalnego, grabieżcza eksploatacja bogactw naturalnych, coraz bardziej oddalające się od siebie bieguny bogactwa i nędzy, wzrost bezrobocia itp. Wszystko to wymaga analizy i oceny tych zjawisk również w perspektywie filozoficznej i etycz-mej, uwzględniania tej perspektywy w strategii rozwoju społecznego. W warun^kach tych "Moralność nie jest sprawą mniej ważną niż największe osiągnięcia me^chaniki i biologii" (P. Teilhard de Chardin). Niezbędne jest dokonywanie właśchwych wyborów jego kierunków, przewidywanie kompleksu skutków podejmowanych decyzji. Odpowiedzialność za nie ponoszą nie tylko ekonomiści - i politycy - ale także przedstawiciele innych nauk - jak socjologia, psychologia społeczna, filozofia oraz etyka. W wyborach tych, w całej organizacji procesów gospodarczych koniecz-me jest respektowanie wartości i wymogów moralnych.

Jedną z trudności, jakie napotyka ekonomia - podobnie jak i etyka - jest niepełna zgodność, a ściślej rozbieżność, teorii z życiem praktycznym. Nierozstrzygalny przez samą ekonomię jest też problem występujących sprzeczności między intere^sem społecznym (grupowym, ogólnonarodowym) a interesami jednostek. Próbę rozwiązywania tych sprzeczności podejmuje etyka - ma to istotne znaczenie na grun^cie etyki biznesu.

Niechęć przedstawicieli ekonomii do rozważań filozoficznych i etycznych dotyczących wartości moralnych, prawdy, sprawiedliwości, odpowiedzialności, prowa^dzi z reguły do utrwalania się koncepcji utylitarystycznych. Z drugiej zaś strony coraz częściej mówi się o wprowadzaniu filozofów - filozofii - do zakładów pracy, o roli refleksji filozoficznej dla organizacji, wytyczania kierunków i osiągania efek-tów nie rodzących konfliktów społecznych.

W kwestii relacji ekonomii i etyki można, przeto wyodrębnić trzy stanowiska:

-    Ekonomię i etykę pojmuje się jako dziedziny formułujące sprzeczne, wykluczające się dyrektywy działania - stosowanie się do reguł etycznych z tego punktu widzenia może utrudniać efektywną działalność gospodarczą, lub jej wręcz przeszkadzać.

-    Ekonomię i etykę traktuje się jako dziedziny, paralelne, nie oddziałujące na siebie ("każda sobie...").