39281

większością głosów, na wniosek Marszałka Sejmu. Na podkreślenie zasługuje fakt, że Sejm podejmuje taką uchwałę bez zgody Senatu.

Natomiast w drugim i w trzecim przypadku Sejm podejmuje uchwałę w sprawie odwołania Rzecznika, na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów, większością co najmniej 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Powyższa zasada nieodwoływalności Rzecznika przed upływem kadencji należy do najpoważniejszych, choć nie jedynych, gwarancji niezależności i niezawisłości tego organu. Niezawisłość i niezależność działań Rzecznika Praw Obywatelskich wobec innych organów państwowych została wyrażona w art. 210 Konstytucji: „Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swej działalności niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie”.

Do podstawowych gwarancji tej niezawisłości należą ponadto:

a)    niepołączalność urzędu Rzecznika z jakimkolwiek innym stanowiskiem, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, oraz zakaz wykonywania innych zajęć zawodowych (art. 209 ust. 2 Konstytucji z 1997 r.),

b)    apolityczność oraz zakaz przynależności do związków zawodowych i prowadzenia działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością tego urzędu (art. 209 ust. 3 K.),

c)    immunitet formalny i nietykalność, wyrażające się tym, iż Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być, bez uprzedniej zgody Sejmu, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności (immunitet), jak również nie może być zatrzymany lub aresztowany (nietykalność), z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa w sytuacji, gdy zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania, o zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natyclimiastowe zwolnienie zatrzymanego (art. 211 K.),

Ponadto podstawą niezależności i sprawności działania RPO jest odrębny budżet (niezależność finansowa), oraz facłiowe biuro kierowane przezeń jednoosobowo przy pomocy kierowników jednostek organizacyjnych mianowanych przez ombudsmana.

Warto jeszcze wspomnieć, że Rzecznik nie ponosi odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, co akcentuje jego związki z Sejmem, ale co nie przyczynia się do akcentowania niezależności tego organu

Urząd Rzecznika Praw Obywatelskich jest więc strukturalnie i funkcjonalnie oddzielony od organów administracyjnych, sądownictwa i prokuratury. Stanowi to o jego niezależności, która nie ma jednak charakteru absolutnego. Zarówno bowiem Konstytucja, jak i ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich w sposób zdecydowany kształtują podległość tej instytucji względem parlamentu, a przede wszystkim Sejmu (art. 210 K.). Zależność „polskiego ombudsmana” od parlamentu przejawia się nie tylko w sposobie kreacji tego organu, ale również w sposobie jego odwoływania. Trzeba bowiem podkreślić, iż to Sejm, według własnej oceny, przesądza o zaistnieniu przesłanek umożliwiających odwołanie Rzecznika. RPO składa ponadto Sejmowi sprawozdanie z działalności (patrz niżej) i ponosi przed nim odpowiedzialność, ale tylko na zasadach określonych w ustawie. Wydaje się więc, że takie powiązanie z Sejmem nie przekreśla jego samodzielności i odrębności.

Ważne jest również i to, żeby przystąpić do wykonywania swych konstytucyjnych obowiązków, Rzecznik musi przed Sejmem złożyć następujące ślubowanie:

„Ślubuję uroczyście, że przy wykonywaniu powierzonych mi obowiązków Rzecznika Praw Obywatelskich dochowam wierności Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, będę strzec wolności i praw człowieka i obywatela, kierując się przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego i sprawiedliwości.

Ślubuję, że powierzone mi obowiązki wypełniać będę bezstronnie, z najwyższą sumiennością i starannością, że będę strzec godności powierzonego mi stanowiska oraz dochowam tajemnicy państwowej i służbowej. ”

Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania „tak mi dopomóż Bóg.”