9739

Ekologia kulturowa Stewarda skupia swą uwagę na związku systemów kulturowych ze środowiskiem przyrodniczym w którym ów system się ulokował. Proces adaptacji kultury do warunków ekologicznych jest procesem twórczym i najbardziej istotnym w toku zmian kulturowych i krystalizacji się konkretnego systemu kulturowego. Przy takim założeniu należy zauważyć, że odmienność warunków ekologicznych powoduje uwarunkowanie się różnych systemów kulturowych, zróżnicowanych pod względem np. warunków klimatycznych panujących nad danym terenem, czy występowania zwierzyny łownej. Wszystkie te elementy wpływają na kulturę w różnej rozpiętości od nazw miesiąca, które biorą się od zjawisk występujących w środowisku, poprzez cykl żjcia i sposoby spędzania wolnego czasu do możliwości rozwoju technicznego i przemysłowego.

Stąd idea Stewarda o wielokierunkowej ewolucji jako przebieg zmian kulturowych. Teoria ta głosi brak uniwersalności w określaniu stadiów ewolucji kultury (ogólna teoria ewolucji), gdyż powtarzalność można odnaleźć jedynie w określonych regionach o podobnym typie środowiska naturalnego.

Najważniejsze pytania, jakie formułuje kierunek ekologiczny, dotyczą: stopnia zdeterminowania zjawisk kulturowych przez środowisko, pośredniości i bezpośredniości związku kultury i środowiska, typu i siły tego związku w rozmaitych dziedzinach kultury, przyczyn uporczywego trzymania się określonego środowiska przez poszczególne społeczeństwa itp.

Ekologia kulturowa to bardziej metoda postępowania i strategia badawcza niż teoria. Steward mógł przy jej użyciu odpowiedzieć na pytanie, czy adaptacja kultury do środowiska wywołuje zmiany zachowań, jakie są te zmiany i z jaką regularnością występują. Stosunek lokalnego środowiska do technik eksploatacyjnych danej kultury oraz wzory zachowania z nimi związane były najważniejszymi czynnikami, które należało uwzględnić w zrozumieniu procesu kulturowego. Zasadniczym znaczeniem ekologii jest adaptacja do środowiska będącego irkładem odniesienia. Dopiero na tym tle zrozumiałe stają się instytucje, które są skutkiem adaptacji w ramach całości społeczno-kidturalnych. Zaproponowana przez Stewarda strategia badawcza wymagała analiz porównawczych nad regularnościami rozwoju kulturowego, a dopiero one implikowały badania nad ewolucją. Związki środowiska i kultury analizował w lokalnych środowiskach przyrodniczych a obszary prowadzonych przez siebie analiz porównawczych wyprowadził poza Amerykę. Na podstawie tych badań wyróżnił 3 typy hord pierwotnych: patrylinearną, matryłinearną i złożoną hordę łowiecką. Istotnym wkładem ekologii kulturowej do antropologii jest poszukiwanie związków między typami gospodarki i organizacji społecznej.

Część ekologii kulturowej stanowi idea jądra kulturowego (w rozumieniu Stewarda jądro kulturowe oznacza układ podstawowych cech kultury ściśle związanych z ekosystem). Idea ta miała przezwyciężyć determinizm geograficzny i posybilizm kulturowy. Pierwszy oznaczał, ze podstawą historii jest geografia a przesłanka postępu są czynniki klimatyczne. Drugi zaś, dopuszczał ograniczanie lub wspieranie rozwoju pewnych cech kultury przez środowisko geograficzne.

Oceniając dorobek i koncepcje J. H. Stewarda, bez względu na braki i niedociągnięcia, należy stwierdzić że w arsenale metod i teorii współczesnych stanowią one bardzo ważną pozycje.