103531

Doświadczenie religijne - uwagi wstępne

D.R. bywa uznawane za czynnik różnicujący to. co specyficznie religijne i to, co religią nie jest, należąc do innych zakresów ludzkiej aktywności. Spór o D.R, jego wartości i korzenie, ogniskuje w sobie inne wątki dyskusji o religii.

W punktu widzenia nauk o religii istotne jest stwierdzenie, że w religiach mamy do czynienia z mową o takiej formie doświadczenia i że religie dokumentują istnienie takich stanów, odczuć i uczuć, które są określane mianem doświadczenia religijnego.

Problemy metodologiczne w dyskusji o doświadczeniu religijnym

W badaniach i refleksji nad doświadczeniem i poznaniem religijnym rozważa się je bardzo często jako efekt działania rozumu, woli i uczucia.

Joacliim Wach podejrzewał, że za taką praktyką uznawania jednej ze sfer aktywności ludzkiej za nadrzędną przemawiały względy albo stawiające sobie za cel specjalne dowartościowanie określonych władz człowieka, albo związane z budową systemu porządkującego i hierarchizującego zjawisko religijne. Jego zdaniem np. specjalne podnoszenie roli uczucia lub instynktu wypływa z przesądnego intelektualizmu. a rozumowe traktowanie religii wynika z negacji jej charakteru irracjonalnego. Wach przyjął, że doświadczenie religijne jest to doświadczenie sacrum.

Podobne podejście miał Max Scheler. Jego zdaniem poprzez doświadczenie religijne człowiek uprzytamnia sobie własną niedoskonałość, ograniczoność i przemijalność; D.R prowadzi do pewności sądu o istnieniu sacrum absolutnego i kreatywnego wobec świata.

Bez istnienia transcendentnego sacrum nie byłaby możliwa religia i typ doświadczenia przez nią niesiony.

W relacji religijnej aktywność ludzka idzie w dwu kierunkach: uznana sacrum za wartość nadrzędną oraz oczyszczenia - przygotowania na spotkanie z nim

Fenomenologia religii wskazuje na receptywny charakter doświadczenia religijnego - odbiór, określanie i interpretowanie fenomenu istniejącego poza człowiekiem. Poucza o jego charakterze intencjonalnym. Intencja człowieka jest a akcie religijnym kontakt z sacrum, poprzedzonym jego zlokalizowaniem i odnalezieniem. „Katalizatorem" dla takiej intencji może być symbol przyroda. „Katalizator" nie może wykonać pracy poznawczej za człowieka

Problemy struktury doświadczenia religijnego

D.R rozgrywa się w relacji podmiotowo - przedmiotowej. Podmiotem jest człowiek, przedmiotem zaś bóstwo -wnętrze człowiek jest ukierunkowane na transcendencje

D.R. nakazuje chronić transcendencje i sakralność bóstwa, także tam. gdzie religie mówią o odkrywaniu boskiej cząstki w człowieku.

W D.R jest obecny człowiek i kolektywny, i indywidualny. Ten pierwszy jako zgromadzenie jednostek, współodczuwających podobne stany emocjonalne i duchowe często tak dalece podobne, że ze sobą powiązane. D.R. opisane z pozycji duszpasterskich lub filozoficznych postrzegane bywa jako aktywność zrównoważona w człowieku bez zbędnego uwypuklania czy to pewnych zdolności człowieka, czy to pewnych schematów działania.

Poznawczy aspekt D.R dostarcza mnóstwa możliwości do rozpatrzenia: od doświadczenia metafizyka, przez wahania egzystencjalisty do kontemplacji mistycznej W D.R nad innymi drogami poznania góruje inmicja.

Człowiek ma szanse poznać sacmm na tyle na ile ono samo się odsłania i uprzystępnia człowiekowi Rozwój D.R.

Idąc tropami np. Eliadego czy Otto można przyjąć, że w początkowej fazie poznania - doświadczenia, w relacji religijnej aktywny jest podmiot tej relacji

Sacrum jest aktywne - człowiek interpretuje jego odsłonięcie się: hierofanie. Narasta w człowieku lęk przed sacrum i zarazem jego pożądanie, fascynacja świętością.

Kontynuacja relacji religijnej oznacza uaktywnienie podmiotu - wspięcie się powyżej czystej afirmacji obecności sacrum i jego percepcji: od religii Krystalizują się uczucia czci i szacunku wobec sacrum. Krystalizują się nadto elementy postawy wobec sacmm nacechowane nadzieją wobec niego, miłością, wdzięcznością i w końcu - wiarą.

Rozdział w świadomości ludzkiej między porządkiem przyrodzonym i nadprzyrodzonym zostaje w tym momencie definitywnie dokonany i zakończony. Poczucie przepaści między nimi zmusza człowieka do wypracowania pewnych technik dalszego kontaktu z sacrum. Pojawia się np. motyw oczyszczenia -symbolicznego i rzeczywistego przygotowania do komunikowania się z sacmm

Dalsza biografia duchowa człowieka religijnego polega przede wszystkim na aknializowaniu więzi z sacrum.