104201

Jeśli zaś język zawiera wyrażenie "jest konieczne, że", to wymienialność salva veritate jest warunkiem wystarczającym synonimicznośd wyrażeń; po to jednak, by móc rozstrzygnąć, czy dane dwa wyrażenia sąw nim wymienialne, trzeba mieć już dany zbiór zdań analitycznych (np. aby rozstrzygnąć, czy w zdaniu "Jest konieczne, że każdy kawaler jest kawalerem" można zastąpić sali/a tremare drugi egzemplarz słowa "kawaler” wyrażeniem "nieżonaty mężczyzna", trzeba wiedzieć, czy zdanie "Każdy kawaler jest nieżonatym mężczyzną" jest analityczne). Zatem w języku takim pojęcie synonimicznośd, które występuje w określeniu zdań analitycznych, samo zakłada pojecie analityczności.

Trudnośd ze zdefiniowaniem pojęda zdania analitycznego występująnie tylko w przypadku języków naturalnych, gdzie można by je flumaczyć wadami znaczeniowymi wyrażeń. W przypadku języków sztucznych są one mniejsze. Praktykowany przez logików opis takich języków w terminach reguł semantycznych czy postulatów znaczeniowych nie unika tych trudnośd, gdyż określenie zdań analitycznych danego języka jako prawdziwych na mocy wyliczonych reguł semantycznych (czy postulatów znaczeniowych) tego języka nie wyjaśnia pojęcia analityczności. Pojęcie reguły semantycznej czy posil latu znaczeniowego nie ma bowiem określonego znaczenia: nie ma ogólnej definicji zwrotu "X jest regułą semantyczną języka J” (czy "X jest postulatem znaczeniowym języka J"), a tym samym ogólnej definicji zwrotu 'X jest zdaniem analitycznym języka J", która wyjaśniałaby pojęcie analityczności.

Mogłoby się wydawać, że rozwiązania problemu synonimicznośd dostarcza tzw. weryfikacyjna teoria znaczenia. Zgodnie z tą teorią dwa zdania są synonimiczne wtedy i tylko wtedy, gdy nie różnią się co do metody ich empirycznego potwierdzania lub podważania. Należałoby więc uznać wyrażenia składowe zdań za synonimiczne wtedy, gdy są one wzajemnie wymienialne w zdaniach sali/a s/gn/tfcaoone, to jest: z zachowaniem znaczeń zdań. Jednakże weryfikacyjna teoria znaczenia zakłada drugi dogmat empiryzmu: radykalny redukcjonizm, to jest: przekladalność każdego zdania na zdanie o bezpośrednim doświadczeniu. Dogmat ten leży u podstaw tezy, że zdania są sprawdzane lub podważane z osobna. Tymczasem, jak pisze Quine, "nasze twierdzenia o świecie stają przed trybunałem doświadczenia nie indywidualnie, lecz zbiorowo": nauka sprawdzana jest zawsze jako całość, a o tym, które z jej twierdzeń składowych odrzucamy w przypadku konfliktu z doświadczeniem, decydują w istocie względy pragmatyczne (głównie zasada minimalizowania zmian).

Zdaniem Quine'a, źródłem trudności, jakie dotąd napotyka empiryzm, jest założenie, że prawdziwość zdań daje się rozłożyć na składnik językowy (konwencjonalny) i faktualny, przy czym w przypadku granicznym składnik faktualny nie ingeruje. Tymczasem, jak pisze gdzie indziej: "Wiedza naszych ojców jest materią utkaną ze zdań [...]. Jest to tkanina szara, biorąca czerń od faktów i biel od konwencji. Nie znajduję jednak rzeczowych powodów, by mniemać, że sąw niej nici całkiem czarne lub tez całkiem białe".

Stosunkowo najsłabszym punktem wywodów Quine'a jest przejście od stwierdzenia, że żadna z zaproponowanych dotąd eksplikacji pojęcia analityczności nie wytrzymuje krytyki, do tezy, że założenie o istnieniu dychotomii zdań analitycznych i syntetycznych jest nie tylko bezpodstawnie przyjęte, ale także fałszywe. Wskazując, że jest to przejście nieuprawnione, można utrzymywać, że analityczność po prostu "czeka" na poprawną definicję. Stanowisko takie pozostaje jednak jałowe poty, póki nie proponuje się nowego rozwiązania problemu; tymczasem wszelkie późniejsze próby rozwiązania go okazały się narażone na zarzuty Quine'a w tej samej mierze, co poprzednie.