page0045

41

daje, co jest pierwszem źródłem objawów życiowych; że zaś tak tłómaczyć należy, wynika jasno ze słów, pewno nie bez celu dodanych: £aW]v |^ovtoę 5ovap,et — t. j. materya wchodząca w skład ciała może się stać ciałem żywem dopiero, gdy do niej dołączy się sycekś/eia; dusza pierwszym jest jego organizatorem. Możeby więc lepiej było oddać to na polskie w ten sposób, że: dusza jest pierwiastkiem ruchu dla ciała organicznego, fizycznego etc.*).

Z tego, co się dotąd powiedziało, wynika dalej, że ponieważ dusza rozumna sprawia, iż człowiek jest człowiekiem, to dusza rozumna będzie formą ciała i to bezpośrednią. Musimy to cokolwiek wytłómaczyć, a naprzód formę. Materya sama z siebie może mieć taki lub inny kształt, może być tern lub innem ciałem, materya wypełniająca dajmy na to kamień, może być równie dobrze innem ciałem, bo sama z siebie determinować się nie może, by była tern lub innem ciałem; że więc jakieś ciało jest tern, a nie innem, to sprawia jego forma. W ka-żdem zatem jestestwie znajdują się materya i forma; materya jest częścią jego bierną, częścią zaś determinującą jest forma danego ciała; forma kamienna sprawia, że kamień jest kamieniem. Jeżeli się zaś komu nie podobają te wyrażenia: materya, forma, forma substancyalna i t. p., że zanadto trącą średniemi wiekami, niech wyszuka inne, byle tylko rzecz oddawały.

Otóż kiedy dusza ludzka sprawia, że materya stanowiąca nasze ciało, jest ciałem ludzkiem, przeto i o niej powiadamy,

') Cfr. S. Thom. S. Theol. LXXVI art. 4 ad primum: „Aristoteles non dicit animam esse actum corporis tantum, sed actum corporis phy-sici organici potentia vitam habentis, et quod talis potentia non abiicit animam. Unde manifestum est, quod in eo, cuius anima dicitur actus, etiam anima includitur eo modo loquendi, quo calor est actus calidi et lumen est actus lucidi, non quod seorsum sit lucidum sine luce, sed quia est lucidum per lucern. Et similiter dicitur, quod anima est actus corporis etc. quia per animam et est corpus, et est organicum, et est potentia vitam habens. Sed actus primus dicitur respectu actus secundi, qui est operatio. Talis enim potentia est non abiiciens id est non ex-cludens animam".

http://rcin.org.pl