104844

wyznacznikach położenia społecznego określana jest mianem dekompozycji cech położenia społecznego.

Za najważniejszy rodzaj stratyfikacji we współczesnych społeczeństwach zachodnich, w tym również w Polsce, uważany jest układ klasowy. Za P .L. Bergerem możemy powiedzieć, iż klasy to " /..../ taki typ stratyfikacji, w któiym zasadnicza pozycja w społeczeństwie określana jest głównie przez kryteria ekonomiczne. W takim społeczeństwie pozycja społeczna jaką ktoś osiąga jest z zasady ważniejsza od tej, z którą się narodził /chociaż większość ludzi uznaje, że ta ostatnia ma wielki wpływ na tę pierwszą/ . Dla społeczeństwa klasowego cliarakterystyczny jest także wysoki stopień ruchliwości społecznej. Oznacza to, że pozycje społeczne nie są ustalone raz na zawsze, że wielu ludzi zmienia swe pozycje w toku życia na lepsze lub gorsze i że w konsekwencji żadna pozycja nie wydaje się całkowicie pewna, w rezultacie symboliczne atrybuty pozycji mają wielką wagę. To znaczy , przez użycie rozmaitych symboli /takich jak:

przedmioty materialne, style zachowania, upodobania i język, sposoby obcowania z ludźmi, a nawet określone opinie/ człowiek demonstruje światu dokąd dotarł. Socjologowie nazywają to symbolizmem statusu i w badaniach nad stratyfikacją jest to ważny temat.

Generalnie wyróżnić można cztery podstawowe schematy ujmowania struktury klasowej:

I    - schemat dychotomiczny 135 Dwudzielny/,, w którym dwie klasy ułożone są względem siebie biegunowo, obdarzone są przeciwstawnymi cechami. W schemacie tym struktura klasowa przybiera postać przeciwstawień: "rządzący - rządzeni", "bogaci - biedni", "ci co na górze - ci co na dole" itp. Schemat ten obecny jest nie tylko w refleksjach teoretycznych ale również w potocznej wizji struktur społecznej.

II    - schemat gradacyjny Stratyfikacyjny - stopniowalny/. W schemacie tym społeczeństwo przedstawione jest jako wieloczłonowy układ klas, z których każda jest pod tym samym względem niższa lub wyższa. Mówiąc inaczej, wszystkie wyróżnione przez badaczy klasy posiadają tę samą cechę, tylko w różnym stopnia Przy czym klasy wyróżnione są w tym schemacie ze względu na istotne cechy położenia społecznego: dochód, wykształcenie, pochodzenie społeczne Etniczne/, styl życia, władza, prestiż. Wyróżnić przy tym możemy dwa rodzaje schematu gradacyjnego:

- gradację prostą, w której posługujemy się jednym krjlerium szeregowania klasowego w układzie gradacyjnym /np. kryterium dochodu - gradację syntetyczną, w której ze względu na niemożliwość jednoczesnego stosowania wielu kryteriów szeregowania Ze względu na ich nieporównywalność odwołujemy się do kiyterium, które można uznać za kryterium zgeneralizowanie Zbiorcze/. To swoiste "syntetyzowanie" różnych kryteriów przebiegać może jedynie na poziomie świadomości społecznej i jest nim prestiż społeczny jednostki Uznanie/. Wielki socjolog amerykański C. W.Mills jest np. przekonany, iż prestiż społeczny to " cień bogactwa i władzy. W ramach tego schematu, typowego dla analizy struktury społecznej stosowane są w różnych odmianach tzw . teorie uwarstwienia społecznego.

Uwarstwienie społeczne, będące pewnym sposobem widzenia zróżnicowania określane jest najczęściej mianem stratyfikacji społecznej. Termin ten, zaczerpnięty z geologii, wprowadził w początkach XX wieku amerykański socjolog E.A. Ross, aczkolwiek już w starożytności postrzegano społeczeństwo w kategoriach "niższości " i "wyższości " czy piramidy drabiny społecznej.

Tym nie mniej nowoczesne koncepcje uwarstwienia, odwołujące się głównie do kryterium subiektywnego prestiżu społecznego wywodzą się od koncepcji sformułowanej przez XIX--wiecznego niemieckiego socjologa i ekonomistę - Maxa Webera /1864 - 1920/, prowadzącego rozległe studia nad kapitalizmem nowoczesnym i jego charakterystyczną organizacją społeczną - burżuazją. M. Weber przyjął założenie, iż strukturę społeczną możemy badać na trzech płaszczyznach: