115019

•    Państwa są powszechnie uważane za najważniejszych, centralnych uczestników stosunków międzynarodowych. Przemawiają za tym następujące argumenty. Po pierwsze, państwa są elementarnymi jednostkami środowiska międzynarodowego, będącymi równocześnie najwyżej zorganizowanymi podmiotami zbiorowymi, włączającymi pod swoje zwierzchnictwo wszystkie jednostki i grupy społeczne. Po drugie, państwa są najbardziej wpływowymi uczestnikami żyda międzynarodowego. Pozostałe podmioty działają w deniu państw, zazwyczaj za ich pośrednictwem bądź przyzwoleniem, wyraźnym lub milczącym. Po trzecie, stosunki między państwami są fundamentem całośd stosunków międzynarodowych, decydujących o ich charakterze, stanie i rozwoju.

•    Państwo z chwilą powstania uzyskuje zdolność do aktywności międzynarodowej.

Uczestnictwo państwa można więc uznać za pierwotne, wynikające z samego faktu jego istnienia, a nie z nadania przez czynnik zewnętrzny. Każde państwo ma niezbywalne prawo do suwerennego reprezentowania i prowadzenia swoich interesów w środowisku międzynarodowym. Przedmiot międzynarodowej aktywności państwa jest w zasadzie nieograniczony. Może ono zatem zajmować się wszelkimi sprawami, których podjęcie jest konieczne z punktu widzenia dobra publicznego. Formy aktywności międzynarodowej państwa są bardzo zróżnicowane. Do najważniejszych należy zaliczyć: utrzymywanie stosunków z innymi uczestnikami, w tym stosunków dyplomatycznych i konsularnych z państwami,    zawieranie    umów międzynarodowych, współtworzenie    organizacji

międzynarodowych i uczestnictwo w nich oraz udział w konferencjach międzynarodowych, korzystanie ze środków pokojowego rozwiązywania sporów, w tym z sądów międzynarodowych, a także sił zbrojnych.

•    Zdolność do działań międzynarodowych jest wspólna wszystkim państwom i stanowi ich stały, powszechny oraz niezbywalny atrybut zewnętrzny, jednak państwa korzystają z tego atrybutu w zróżnicowanym stopniu. Mówiąc inaczej, choć państwa z istoty swej są potencjalnie jednakowymi uczestnikami stosunków międzynarodowych, w praktyce zakres ich zdolności do działań międzynarodowych jest zróżnicowany. Zależy on od czynników wewnętrznych i zewnętrznych.

•    Po pierwsze, zakres efektywnej zdolności do działań międzynarodowych jest pochodną potencjału państwa, jego zasobów materialnych i ludzkich (ilościowych i jakościowych), które mogą być uruchomione dla osiągania celów państwa w środowisku zewnętrznym. Generalnie można stwierdzić, że im większe i wszechstronniej rozwinięte zasoby, tym większa możliwość działania. Jest bowiem oczywiste, że państwa biedne mają bardzo ograniczone kontakty ze światem, a często nie stać ich nawet na wysyłanie delegacji na konferencje międzynarodowe.

•    Największe możliwości działania w skali światowej mają te państwa, które dominują w kluczowych dziedzinach, a zwłaszcza w wojskowej i gospodarczej. Są one powszechnie nazywane mocarstwami lub supermocarstwami, gdy ich przewaga nad pozostałymi jest szczególnie duża. W zależności od ich liczby wyróżnia się różne typy układów sił, a głównie -unipolarny (jednobiegunowy), z wyraźną dominacją jednego państwa - supermocarstwa (wykształcił się po zakończeniu zimnej wojny, z USA jako potęgą dominującą); bipolarny (dwubiegunowy) z dominacją dwóch supermocarstw (istniał w czasie zimnej wojny, z USA i ZSRR jako największymi potęgami); oraz multipolamy (wielobiegunowy), z wyraźną przewagą kilku mocarstw (np. XIX w.)

•    Po drugie, aktywność międzynarodowa państwa zależy od zakresu uznania go przez inne państwa. Uznanie bowiem jest warunkiem nawiązania bezpośrednich stosunków oficjalnych. Bez uznania takie stosunku są teoretycznie niemożliwe. W praktyce natomiast potrzeby rozwiązywania pilnych problemów zmuszają czasami państwa do utrzymywania różnych kontaktów (np. USA nie uznawały CHRL, ale wielokrotnie prowadziły negocjacje z przedstawicielami tego kraju na terenie państw trzecich).

2