115111

Średniowiecze

1. Doktryna teologiczna

Doktryna teologiczna, poza wyjaśnieniem boskiego charakteru władzy państwowej miała utrwali w świadomości społeczeństwa przekonanie o nadprzyrodzonych właściwościach władcy, o jego legitymacji do podejmowania najbardziej istotnych decyzji.

św. Aureliusz Augustyn (354 - 430); ten uczeń św. Ambrożego, późniejszy biskup Hippony w Afryce północnej, jeden z największych filozofów i pisarzy chrześcijaństwa,pomyślał początkowo swe działo De civitate dei (O państwie bożym) jako odpowiedź na twierdzenie pogan, jakoby zniszczenie Rzymu było karą za porzucenie kultu dawnych bogów; w miarę pisania rozwinął w swej pracy św. Augustyn poglądy Kościoła na państwo

•    wg św. Augustyna przejście od stanu przedpaństwowego do państwa nastąpiło wskutek zepsucia się natury ludzkiej; Bóg dał człowiekowi państwo, ale zrobił to z powodu grzechu; tak więc gdyby nie upadek ludzi, państwa by nie było

•    w historii ludzkiej widział walkę dwóch porządków, z których jednym jest państwo boże (civitas Dei), drugim zaś państwo ziemskie (civitas terrena); pierwsze pochodzi od Abla, następnie przez patriarchów, sędziów, królów i proroków ciągnie się aż do Chrystusa i jego Kościoła; drugie wywodzi się od Kaina i przez późniejsze wielkie monarchie Asyiyjczyków, Babilończyków, Persów ciągnie się aż do Greków i Rzymian; przeciwstawianie tych dwóch porządków miało uzasadnić nadrzędność Kościoła nad państwem

•    obywatelami państwa ziemskiego byli wszyscy źli, grzeszni, którzy nie znali łaski; w każdym państwie współżyli ze sobą przedstawiciele państwa ziemskiego i bożego, tyle że tych pierwszych było znacznie więcej; ponieważ człowiek nie może przemienić się ze złego w dobrego (inaczej niż z bożej łaski), jedyną funkcją państwa była represja wobec przeważającej większości grzesznych

•    Bóg dawał władzę dobrym i złym, także bowiem poprzez tyranów realizował swoje plany; zatem chrześcijanie winni byli tolerować władzę nawet wówczas, gdy była identyczna z bezkarnością; prawo do biernego oporu przysługiwało im jedynie wtedy, kiedy normy prawa ludzkiego naruszały prawo boże

św. Tomasz z Akw inu (1225 - 1274); żył i tworzył w czasach kiedy w Kościele nastało

zapotrzebowanie na nową doktrynę, w której znajdowałoby się trochę miejsca dla zdrowego rozsądku, faktów i rzeczywistości; pochodzący z najwyższego kręgu feudalnej hierarchii, urodzony w rodzinie hrabiów z Akwinu, spokrewniony przez matkę z książętami normandzkimi, przez wuja spowinowacony z rodziną cesarza Fryderyka II - sam doradca papieży i przyjaciel króla Francji; św. Tomasz studiował w klasztorze Monte Casino, następnie wbrew rodzinie wstąpił do zakonu dominikanów; współpracował z Albertem Wielkim z Kolonii, interesował się filozofią Arystotelesa, w której doszedł do dużej biegłości, po czym wykładał na uniwersytetach Paryża, Bolonii i Neapolu