116314

Cnoty społeczne sprzyjają pokojowemu istnieniu w społeczności. Cnoty aspiracyjne osiąganiu wewnętrznego spokoju umysłu, poczuciu, że wie się, po co się żyje, że życie dąży w określonym kierunku, że się coś osiąga, że ma się lub ma się nadzieję mieć, jakieś powołanie w tym życiu.

Założywszy, że godne życie dla każdego z nas ma wymiar zarówno społeczny, jak i aspiracyjny - musi to być życie w społeczności i musi to być życie dające widoki na osobiste spełnienie - czy możemy ustalić, w sposób nie podlegający dyskusji, jakie cechy cliarakteru są cnotami, a jakie wadami?

Cnoty społeczne

Dwie standardowe cnoty, które wydają się tutaj decydujące, to dyspozycje do sprawiedłiw^rości i człowieczeństwa.

Wszelako człowieczeństwo rozumiane tutaj jako świeckiego odpowiednika miłosierdzia, wydaje się cnotę nie mniej konieczną do życia w społeczności niż sprawiedliwość. Sprawiedliwość np. obejmuje szacunek dla praw innych ludzi i bezstronność.

Oprócz społecznych cnót sprawiedliwości i człowieczeństwa istnieją również tak zwane cnoty wykonawcze, które czynią nas bardziej skutecznymi w osiąganiu celów, niezależnie od tego, czy cele te związane są z cnotami społecznymi czy aspiracyjnymi. Są to np. Umiarkowanie, męstwo, opanowanie czy ambicja.

Cnoty aspiracyjne

Arystoteles wybiera phronesis, tłumaczone często jako mądrość praktyczna - mądrość dotycząca dobrowolnego działania. Starannie odróżnia phronesis od sprytu, a więc umiejętności znajdowania środków' prowadzących do celu, niezależnie od tego, jaki jest ten cel, i osiągania go za ich pomocą.

Phronesis wymaga zarówno sprytu, jak i mądrości.

Phronesis lub mądrość praktyczna, tak zdefiniowana, jak się wydaje, nie opisuje żadnej szczególnej, pojedynczej dyspozycji. Jest ona raczej niezbędnym rozsądkowym składnikiem każdej dyspozycji, którą nazywamy cnotą moralną. Rozsądek jest integralną częścią wszystkich cnót, czy są to cnoty społeczne czy aspiracyjne. Cnoty aspiracyjne będą obejmować dyspozycje, które umożliwiają nam znajdowanie znaczenia w życiu - rzeczy, do których będziemy dążyć lub nad którymi będziemy pracować, rzeczy, które są tego warte i z których możemy być dumni. Uważam, że jedną z mch jest wrażliwość - dyspozycja do zauważania i podziwiania tego, co piękne i szlachetne, oraz do odczuwania odrazy wobec tego, co bezwartościowe, tandetne i nikczemne. Moglibyśmy zaliczyć tu również ambicję (lub zapal) - tak zdefiniowana, aby było jasne, że ambicja nie jest cnotą, jeżeli nie potrafi słusznie ocenić, co jest właściwym powodem do diuny. Moglibyśmy wymienić skromność (znajomość samego siebie), rozinnianą tak, aby zawierała w sobie zdolność do słusznej oceny, w wyniku której skromność będziemy okazywać we właściwej sytuacji i we wiaściwy sposób. Wzajemne związki między cnotami

Kategorie cnót społecznych i aspiracyjnych nie dadzą się od siebie wyraźnie odróżnić.

Jeśli posiadasz jedną posiadasz je w^szystkie.

Życie godziwe ma zarówno społeczny jak i aspiracyjny wymiar.

Jak zauważyliśmy tzw. cnoty wykonawcze wydają się również istotne dla obu wymiarów, aspiracyjnego i społecznego. Męstwo np jest potrzebne zarówno do wypełnienia obowiązków społecznycli, jak i do stawiania sobie realistycznych, ale ambitnych celów indywidualnych i dążenia do ich osiągnięcia, mimo wszelkich przeciwności losu.

Posła cła nic cnót moralnych a łch przejawianie

Cnoty i wady są dyspozycyjnymi cechami cliarakteru. Posiadając jakąś cnotę to być szczególnym rodzajem człowieka, od którego można oczekiwać, że będzie odczuwał i działał w pewien sposób W określonej sytuacji pewną cnotę lub w^radę mogą przejawiać ludzie, którzy jej nie posiadają - nie jest ona częścią ich charakteru.