rozwijać już konflikt Wschód - Zachód prowadząc do paraliżu Organizacji Narodów Zjednoczonych, której głównym zadaniem było utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Z drugiej strony w samej Europie Zachodniej zaczął narastać konflikt francusko - niemiecki na tle statusu Saary. Status ten traktował, że Francja przyznaje Saary specjalną autonomię. Ostatecznie Saara została przyłączona do RFN z dniem 1 stycznia 1957 roku. W tej sytuacji nową inicjatywę na rzecz integracji zachodnioeuropejskiej podjęła Francja, której przyświecały dwa cele. Przede wszystkim Francja szukała gwarancji, że odbudowane państwo niemieckie będzie państwem pokojowym. Tak więc planowane ścisłe powiązanie przemysłów węglowo - stalowych Francji i Niemiec oraz innych państw Europy Zachodniej miało na przyszłość wyeliminować możliwość nowej wojny między Francją a Niemcami. Następnie, Francja przystąpiła do odbudowy swojego przemysłu ciężkiego (Plan Monneta), a planowany rozwój sektora węglowo - stalowego znacznie przewyższał zapotrzebowanie francuskiego tynku wewnętrznego i dlatego Francja szukała nowego rynku dla zbytu produktów tego sektora.
Wobec sprzyjającej takim zamysłom atmosfery w Europie Zachodniej, francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman wystąpił w dniu 9 maja 1950 r. z oświadczeniem, w którym proponował połączenie przemysłów węgla i stali Francji i Niemiec oraz innych państw zachodnioeuropejskich oraz podporządkowanie ich organowi ponadnarodowemu (był to Plan Schumana).
18 kwietnia 1951 r. został w Paryżu podpisany Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Traktat został podpisany przez sześć państw: Francję, Belgię, Holandię, Luksemburg, RFN i Włochy, a wszedł w życie dnia 23 lipca 1952 r.; został on zawarty na 50 lat licząc od dnia wejścia w życie, co oznacza, że miał pozostać on w mocy do roku 2002 (w 1991 r. Komisja Wspólnot wypowiedziała się za jego wygaśnięciem w tym terminie. Pozostający jeszcze okres do jego wygaśnięcia miał być wykorzystany na przygotowanie przejęcia funkcji EWWiS przez Wspólnotę Europejską).
Po powstaniu EWWiS podejmowane były próby odbudowania jej poprzez ustanowienie Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty politycznej. Wobec ich niepowodzenia, państwa zachodnioeuropejskie postanowiły skoncentrować się na integracji gospodarczej, a przede wszystkim na liberalizacji handlu między nimi.
5 sierpnia 1955 r. odbyła się w Messynie konferencja ministrów zagranicznych państw członkowskich EWWiS, na której podjęto decyzję o utworzeniu Komitetu pod przewodnictwem belgijskiego ministra spraw zagranicznych Paula Spaaka, którego zadaniem było przygotowanie planów utworzenia wspólnego tynku i wspólnoty energii atomowej. Raport Spaaka został przedstawiony 21 kwietnia 1956 r. Na podstawie tych planów uzupełnionych opinią „Trzech Mędrców” odnośnie do wspólnoty atomowej odbyły się dalsze rokowania, w toku których opracowane zostały teksty odpowiednich traktatów.
25 marca 1957 r. na zwołanej do Rzymu konferencji podpisane zostały: Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euroatom). Oba traktaty założycielskie nazywane są potocznie Traktatami Rzymskimi.
Traktat ustanawiający EWG był obszernym aktem składającym się 248 artykułów, 4 aneksów i 9 protokołów oraz Konwencji dotyczącej stowarzyszenia ze Wspólnotą zamorskich krajów i terytoriów natomiast traktat ustanawiający Euroatom obejmuje 225 artykułów, 5 aneksów i 1 protokół. Zostały one podpisane przez sześć państw członkowskich i weszły w życie 1 stycznia 1958 r. Oba Traktaty zostały zawarte na czas nieokreślony.
Po utworzeniu Wspólnot nie ustawały wysiłki na rzecz utworzenia Politycznej Unii Europejskiej. Rywalizowały ze sobą dwie koncepcje federalistyczna i funkcjonalistyczna. Według koncepcji federalistycznej polityczne zjednoczenie europy winno nastąpić poprzez możliwie najszybsze utworzenie federacji państw zachodnioeuropejskich łub przynajmniej