45279

Szybko okazuje się, że i ludzie polrzebująjakiegoś jednolitego sposobu komunikowania się między sobą (między innymi dla dokonania podziału obowiązków między siebie) - stąd język (nieme rytuały religijne) i pismo (hieroglificzne).

W okresie boskim natura ludzka jest .poetycka". Człowiek widzi w rzeczach substancje ożywione przez bogów. Charakteryzuje go dzikość okrucieństwo, które zostają jednak okiełznane przez lęk religijny - lęk przed bogami, których sam sobie wymyślił. Z tego szacunku wobec religii wynika dalej pomyślny rozwój społeczności. Porządek społeczny w epoce bogów; określa Vico jako teokratyczny. Mądrością (.jurysprudencją") ludzi pozostaje .teologia mistyczna' - umiejętność odgadywania boskich wróżb. Wszelkie autorytety, prawa i sądy pochodzą wprost od bogów.

epoka bohaterów

Ludzie-.bohaterowie" przypisali swojej naturze boskie pochodzenie, uznając siebie za synów Jowisza. Na mocy tego pochodzenia uznali się za lepszych przedstawicieli rodzaju ludzkiego (szlachtę), uznając ludzi zezwerzęconych za zwierzęta. Niemniej obyczaje ich pozostały gwałtowne, popędliwe. Naturalnym porządkiem społecznym w czasach bohaterów była arystokracja - rządy nielicznych i lepszych nad wszystkimi gorszymi.

Wraz ze społeczeństwem zmieniły się też jego prawa i obyczaje. Niemy język obrzędów religijnych został zastąpiony przez język symboli. Pismo hieroglificzne zostało wyparte przez uogólnienia i absirakcje. Mądrością (.jurysprudencją") bohaterów staje się ostrożność - ostrożność dobieraniu słów, w formułowaniu umów, dążenie do bezpiecznej jednoznaczności.

Ciężar autorytetu przeszedł z bogów na ludzi - tych lepszych, sprawujących arystokralyczną władzę, która została połączona z wyłącznością kontaktów z Bogiem. Wyraził się w ich opiekuńczości wobec poddanych. Odwołania do rozumu boskiego ustąpiły odwołaniom do rozumu doświadczonych ludzi sprawujących rządy. Religia nie przestała jednak odgrywać ważnej roli w życiu społeczeństw. Tylko ona mogła hamować brutalne zachowania ludzkie, przejawiające się także w prawe. Rolę sądów pełniły pojedynki, zwane także .sądami bożymi" (w innym sensie niż w epoce bogów).

Epoka bohaterów przechodzi w epokę ludzi z chwilą, gdy poddani buntują się przeciwko stanowi szlacheckiemu, żądając równych praw. Ustępstwa ze strony władzy są dowodem na jej słabość i pośrednią przyczynąjej upadku.

epoka ludzi

Wraz z upowszechnieniem się w społeczeństwach władzy ludu (demokracji), wchodzimy w trzeci okres w dziejach ludzkości. Ludzką naturę tych czasów określił Vico mianem .inteligentnej" -wstrzemięźliwej, dobrodusznej i rozsądnej, ograniczonej sumieniem, rozumem i obowiązkiem. Człowiek został dzięki niejawnemu działaniu Opatrzności uspołeczniony, obowiązki obywatelskie narzuciły mu .uprzejme" obyczaje.