51585

powstają w toku doświadczeń historycznych. Uważał, że postęp w ewolucyjnym rozwoju ludzkości dokonuje się za sprawą szlachetny cli. osamotnionych w walce jednostek.

Jego zainteresowania koncentrują się przede wszystkim na wychowaniu w młodszym wieku szkolnym oraz na problematyce kształcenia kobiet.

Głównym przedmiotem jego zainteresowań były społeczne problemy wychowania:

-    walka z reliktami feudalizmu

-    poszukiwanie takich środków i metod wychowania, które by wzmocniły i utrwaliły kształtujący się w królestwie kapitalistyczny układ stosunków społeczno-ekonomicznych.

Przez wychowaiue rozumiał on odpowiednie przygotowanie do życia. Dlatego też usiłował nadać wychowaniu realny i życiowo przydatny kierunek.

Jego głośny manifest „My i w/' (18711 i „Praca u podstaw' (18731 zawierają główne założenia programowe pozytywizmu. W życiu wyznawał liberalizm, a w okresie międzywojennym był publicystą opozycyjnym wobec sanacji. Krytykował zacofanie, zastój, przeżytek także w artykułach:..Opinia publiczna". „Pieśń społeczna i literacka'.

Jako 25-letni młodzieniec opublikował na łamach „Przeglądu Tygodniowego" obszerniejszą pedagogiczną rozprawę pt.: „Nowe drogi ', którą poświęcił społecznej funkcji wychowania.

Podporządkowując cele wychowania nowej, pozytywistycznej ideologu, opierając się na założeniach pedagogiki H. Spencera głosi, że „zadaniem wychowania jest: rozwijać do najw yższego natężenia wszystkie przyrodzone siły człowieka i przygotowywać je do umiejętnej działalności w warunkach życiowych".

Wyróżniał cztery kierunki kształcenia:

1.    fizyczne - zmierzające do wyrobienia w^r organizmie obfitej mocy:

2.    umysłowe - dążące do wyrobienia w umyśle jasnych i gruntownych pojęć:

3.    moralne - polegające na kształceniu woli pizez wyrabianie w mej uczciwych popędów'

4.    estetyczne - polegające na rozwijaniu uczuć pizez wyrabianie pięknych i szlachetnych pragnień

Podkreślał, że wychowanie, jak wszystkie czynniki cywilizacji, musi się stosować do wymagali czasu i do postępów nauki. Na tej kardynalnej zasadzie opierać się mają praktyczno-realne programy, które powiiuiy zainteresować społeczeństwo. Dodawał, że .jeśli dla wszystkich narodóu• kwestia wychowania jest sprawą doniosłą, to dla naszego jest jeszcze pierwszorzędną. Jest ona bowiem zagadnieniem, od rozwiązania którego zależą już nie losy jednostek, ale pomyślność i dobrobyt ogółu".

Najogólniej rozumianym celem wychowania jest ukształcić człowieka możliwie najdoskonalej i możliwie najwszeclistroiuiiej, ale warunki do tego nie są dla wszystkich dzieci i dla całej młodzieży jednakowe. Konkretne cele wychowawcze, obejmujące kształcenie ciała, rozumu, woli i uczuć muszą brać pod uwag uwarunkowania społeczne (ze względu na dorastanie w iirnych okolicznościach) „hutymi są prawa edukacji ludowej, klas średnich i najwyższych Innymi zaś są nie dlatego, że co dobrze służy magnatowi, zgubiłoby wieśniaka lecz dlatego, że ów magnat i chłop dojrzewają wśród zupełnie innych okoliczności, ulegają innym wpływom, gotują się do innych losów; ani zatem środki, ani wyniki, a więc i reguły, nie mogą być te same".