51599

Wychowanie w malej stabilizacji.

•    Zmiany często nazywane „odwilżą” nastąpiły dopiero w 1956 po śmierci Bieruta i po czerwcowym powstaniu robotników poznańskich. Ograniczenie terroru, pewne pozory praworządności, większa swoboda prasy, rezygnacja z socrealizmu w literaturze i sztuce, a przede wszystkim zaniechanie przymusowej kolektywizacji i pogodzenie się z niezależnością Kościoła katolickiego, spowodowały, że okres władzy W. Gomułki, przypadający na 1956-70, określa się często mianem „malej stabilizacji”.

•    W szkolnictwie pierwszym efektem zmian było zarządzeni grudnia 1956, gwarantujące swobodę i dobrowolność nauki religii w szkołach podstawowych i średnich. Zrewidowano też programy nauczania i wprowadzono wiele nowych podręczników.

•    W 1958 Gomułka zapowiedział wzniesienie nowych budynków szkolnych i realizację hasła „tysiąc szkól na tysiąclecie”, dzięki czemu komuniści mieli nadzieję osłabić znaczeni kościelnych uroczystości z okazji tysiąclecia Chrztu Polski. Władze oświatowe przystąpiły do usuwania krzyży z sal szkolnych, co w kilku miejscowościach doprowadziło do protestów młodzieży i rodziców.

•    Reformę ostatecznie wprowadzono życie 15 lipca 1961 roku. Obejmowała szkolnictwo podstawowe, średnie i zaw^rodowe. Zlikwidowano jednolitą 11-letnią szkołę ogólnokształcącą, zastępując ją obowiązkową 8-letnią szkołą podstawową oraz 4-letnim liceum. Szkoły zawodowe podzielono na dwie kategorie: niższą obejmującą 2-letme zasadnicze szkoły zaw^rodowe i 2-letnie szkoły przysposobienia rolniczego, a także wyższą na którą z kolei składały się 4-letnie lub 5-letnie technika i licea zawodowe oraz 2-letnie lub 3-letnie technika i licea dla absolwentów niższych szkól zawodowych. Dla absolwentów ogólnokształcących liceów utworzono 2-letnie szkoły pomaturalne techniczne, medyczne, handlowe itp. Kandydaci do zawodu nauczycielskiego mogli kształcić się w 5-letnim liceum pedagogicznym lub w 2-Ietnim pomaturalnym studium nauczycielskim.

•    Dla komunistów' najważniejszym efektem reformy była całkowita ateizacja szkolnictwa. Od nowego roku szkolnego nauczanie religii zostało usunięte ze szkoły, a katechizacja prowadzona w parafiach miała być rejestrowana i poddana nadzorowi władz świeckich.

•    Szkolnictwa wyższe, które uzyskało ograniczona autonomię w 1956, ustaw^rą z 1958 zostało znów podporządkowane nadrzędnej władzy ministra. Uczelnie podzielono na uniwersytety, politechniki i akademie Studia trwały 5 lat, po ich ukończeniu przysługiwały tytuły magistra , inżyniera, lekarza. W 1966 połączono Ministerstwo Oświaty i Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego.

•    1957 studenci protestowali na ulicach Warszawy, gdy władza zlikwidowała „odwilżowy” tygodnik „Po Prostu”. W 1964 34 uczonych i pisarzy skierowało do władz PRL list protestujący przeciwko wszechwładzy cenzury. W styczniu 1968 studenci sprzeciwili się zakazowi wystawiania dramatu Dziady A. Mickiewicza, a gdy na protestujących posypały się represje, w marcu w kilkunastu miastach wybuclily studenckie manifestacje i strajki. Charakterystycznym obrazem tych marcowych manifestacji były brutalne ataki milicji, używającej pałek, armatek wodnych, gazu łzawiącego, a nawet psów. Wielu studentów i sympatyzujących z nimi pracowników uczelni wyrzucano z uczelni, posłuszni sędziowie wydawali wyroki więzieiua, a wojsko tworzyło karne jednostki dla relegowanych studentów. Dopiero protest robotników wybrzeża przeciw podwyżce cen żywności w grudniu 1970 i krew' demonstrantów, przelana na ulicach Gdańska, Gdym i Szczecina zmusiły reżim do usunięcia znienawidzonego Gomułki.