SKAŁY PIROKLASTYCZNE
Skały piroklastyczne powstają wskutek osadzania się w środowisku lądowym lub morskim materiału piroklastycznego. Materiałem piroklastycznym nazywamy w różnym stopniu rozdrobniony materiał wulkaniczny powstały podczas wybuchu wulkanu. W materiale tym
wyróżnia się duże fragmenty tzw. bomby wulkaniczne; drobne o wielkości orzecha laskowego lapille i bardzo drobny materiał zwany pyłem wulkanicznym. Utwory piroklastyczne najczęściej związane są z wulkanizmem kwaśnym tzn. zasobnym w SiO2. Kwaśna magma wykazuje dużą lepkość i wysoką gęstość małą ruchliwość stąd często zatyka krater wulkaniczny a następnie pod wpływem prężności gazów dochodzi do wybuchów. Wśród piroklastycznych wyróżniamy tufy i tufity.
TUFY są to skały piroklastyczne, które zbudowane są głównie z bomb wulk. i lapilli. Powstają stosunkowo blisko kraterów wulkanicznych w środowisku lądowym. W Polsce tufy występują w miejscowości Filipowice k. Krzeszowic jako tufy filipowskie oraz w okolicach Wałbrzycha i Nowej Rudy na dln Śląsku. Tufy mogą mieć charakter:
I -KRYSTALOKLASTYCZNY
II -LITOKLASTYCZNY
III -WITROKLASTYCZNY
Krystaloklastyczne tufy zbudowane są głównie z pojedynczych minerałów pirogenicznych np. kwarcu sanidynu biotytu. Litoklastyczne zbudowane są z różnej wielkości fragmentów skały wylewnej. Witroklastyczne zbudowane są wyłącznie ze szkliwa Najczęściej występują tufy mieszane: krystalo- lito- witroklastyczne. Tufy filipowickie mają taki charakter zawierają również domieszki w postaci okruchów skał osadowych głównie wapieni. Tufy są głównie porowate. Zawierają dużą zawartość K20
TUFITY są to skały piroklastyczne, które powstają wskutek nagromadzenia najdrobniejszego materiału (pył w środowisku morskim). Zbudowane są głównie ze szkliwa wulkanicznego. Niekiedy zawierają domieszki minerałów pochodzenia osadowego. Stanowią cienkie wkładki lub niekiedy b. grube pokłady w obrębie skał osadowych - wapieni, skał ilastych. W Polsce jako cienkie wkładki występują w pd-wsch obniżeniu G. Świętokrzyskich w okolicach Buska i Chmielnika. W dużych ilościach występuje w Azji Mniejszej w sąsiedztwie Kałkazu.
SKAŁY OSADOWE
Tworzą się w najbardziej zewnętrznych częściach skorupy ziemskiej. Powstają w warunkach hipergenicznych. Hipergenezą nazywamy wszystkie procesy, które zachodzą w warunkach zbliżonych do atmosferycznych. S O powstają z materiału utworzonego wskutek zniszczenia gł. Zwietrzenia skał poch. magmowego i metamorficznego. W procesie ich tworzenia zachodzą takie zjawiska jak wietrzenie transport, sedymentacja i diageneza.
- - Wietrzenie jest to proces fizyko-chemiczny polegający na zniszczeniu (przeobrażeniu skał) pod wpływem różnych czynników fiz. i chem. Najczęściej te dwa czynniki współdziałają ze sobą- wietrzenie dzielimy na fiz. i chemiczne.
• • Wietrzenie fiz. skał - spowodowane jest głównie temp. zarówno wysoką jak i niską. Temp. wysoka spowodowana najczęściej silnym nasłonecznieniem skał, czyli insolacją przyczynia się do znacznej rozszerzalności min. np. w ciągu dnia i gwałtownego ich kurczenia się w ciągu nocy. W wyniku tego poszczególne ziarna min pękają a w ślad za tym skała ulega rozdrobnieniu, czyli dezintegracji. Ten proces b. dobrze widoczny jest u podnóża silnie nasłonecznionych kompleksów skalnych tworzących wzgórza i góry. Dezintegracja b silnie zaznacza się pod wpływem zamarzającej wody w szczelinach i porach skalnych. Zachodzi to głownie w klimacie zimnym i umiarkowanym. Znaczący wpływ na dezintegrację skał ma również świat roślinny i zwierzęcy. W różnym stopniu zdezintegrowany materiał skalny jest z kolei przedmiotem przeróbki przereagowywania pod wpływem wody.
• • Wietrzenie chem. - głównym czynnikiem tego wietrzenia jest woda, która w różnych warunkach jest zawsze w mniejszym lub większym stopniu zdysocjowana tzn rozłożona na jonu OH- i H+ . Stopień dysocjacji wody wzrasta z temp stąd też siła jej oddziaływania szczególnie duża jest w klimacie ciepłym i gorącym. Woda przyrodnicza zdysocjowana