Zaburzenia psychiczne i ich systematyka

Prof. Dr hab. Andrzej Zięba

Klinika Psychiatrii Dorosłych CMUJ

Psychiatria jest dziedziną medycyny zajmującą się zaburzeniami procesów myślowych i sfery emocjonalnej człowieka oraz pojawiającymi się na tym podłożu patologicznymi zachowaniami.

Wynikiem istnienia tych zaburzeń jest zazwyczaj dyskomfort/cierpienie a także upośledzenie funkcjonowania społecznego, rodzinnego i zawodowego pacjenta.

Zaburzenia te są wywołane czynnikami: biologicznymi, genetycznymi, biochemicznymi, społecznymi, rodzinnymi, środowiskowymi, psychologicznymi etc.

Pojęcie psychiatrii wprowadził w XIXw. niemiecki fizjolog i klinicysta - J.Ch.Reil.

Kierunki we współczesnej psychiatrii

Objawy (symptomata) zaburzeń psychicznych wykazują dużą różnorodność; ujmując je łącznie, a zatem posługując się nazwą o bardzo szerokim zakresie , używamy określenia - objawy psychopatologiczne. Stwierdzenie, że chory wykazuje objawy psychopatologiczne jest poprawne ale bardzo ogólnikowe i znaczy tyle tylko, że chory zdradza zaburzenia psychiczne, które nie zostały bliżej określone. Należy unikać popełnienia błędu, który polega na używaniu określenia - „objaw psychiczny” zamiast „psychopatologiczny”

Do objawów psychopatologicznych zalicza się:

Określenie „objaw” (symptoma) bywa czasem używane zamiennie ze słowem „cecha”, co jednak dotyczy głównie opisu zaburzeń osobowości i niedorozwoju umysłowego.

Najprostszy podział zaburzeń psychicznych

Klasyfikacja DSM - IV

Podstawą klasyfikacji DSM-IV jest tzw. diagnostyka wieloosiowa, na którą składa się pięć osi.

Klasyfikacja DSM-IV obejmuje następujące główne kategorie diagnostyczne:

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD - 10

Obejmuje:

Porównując obydwa systemy diagnostyczno-klasyfikacyjne, tj. DSM-IV i ICD-10, trudno nie dostrzec podobieństw, a nawet tożsamości niektórych kategorii diagnostycznych.

Są też różnice, które dotyczą m.in. Poszczególnych zaburzeń, jak również wyeliminowania pewnych rozpoznań np. „nerwic” z DSM-IV.

Zaburzenia (ang. Disorder) rozumiane są jako zespoły objawów manifestujących się zachowaniami lub przeżyciami , które wiążą się z:

Zespół jest to zbiór objawów, które występują łącznie i przez to są charakterystyczne dla niektórych jednostek chorobowych.

Na przykład na typowy zespół maniakalny składają się następujące trzy objawy: podwyższenie nastroju, przyspieszenie toku myślenia i wypowiedzi, pobudzenia motoryczne.

Zaburzenia spostrzegania - Iluzje(złudzenia)

Zaburzenia spostrzegania - omamy (halucynacje)

Chory doznając omamów, przeżywa spostrzeżenia przedmiotów (dźwięków, zapachów etc.), które nie znajdują się w otoczeniu lub w ogóle nie istnieją i umiejscawia je w otaczającej rzeczywistości

Trzy charakterystyczne cechy omamów:

Omamy dzielimy na:

Zaburzenia spostrzegania - pseudohalucynacje

Są to spostrzeżenia, doznania pojawiające się bez istniejącego bodźca zewnętrznego, połączone z sądem realizującym ale bez rzutowania na zewnątrz. Często są przeżywane jako obce , narzucone z zewnątrz.

Przykłady:

Zaburzenia spostrzegania - halucynoidy

Są to wrażenia lub spostrzeżenia powstające bez bodźców działających z zewnątrz; doznania te chory ocenia krytycznie , uważa je za objawy choroby.

Zaburzenia myślenia i ich podział

Zaburzenia z przewagą zaburzeń treści:

Zaburzenia toku:

Zaburzenia myślenia - urojenia (deluzje)

Są to fałszywe sądy, które chory wypowiada z głębokim przekonaniem i których chory nie koryguje mimo oczywistych dowodów błędności.

Podział urojeń według treści:

Idee nadwartościowe

Są to przekonania , które człowiek uważa za szczególnie ważne, słuszne, z którymi jest silnie związany i stara się im wszystko poświęcić , podporządkować.

Natręctwa (obsesje i kompulsje)

Są to postrzegane jako niepożądane lub nienawistne a uporczywie narzucające się myśli lub wyobrażenia lub też czynności ruchowe wykonywane przez pacjenta celem redukcji napięcia lub unikania napięcia pomimo iż pacjent uważa je za niedorzeczne i wstydliwe.

Wyróżnia się następujące rodzaje natręctw:

Automatyzmy psychiczne

Fobia

Jest to występowanie lęku w określonych sytuacjach obiektywnie nie postrzeganych jako niebezpieczne, dążenie do unikania ich oraz przeżywanie lęku przed tymi sytuacjami.

Wyróżniamy:

Afekt

Jest to obserwowana „obiektywnie”, widoczna ekspresja emocji pacjenta

Odmiany afektu:

Nastrój

Emocje subiektywnie przeżywane , oraz relacjonowane przez pacjenta i obserwowane przez otoczenie.

Odmiany:

Zaburzenia świadomości

Ilościowe:

Jakościowe - po przeminięciu pokryte częściową lub całkowitą niepamięcią