1. Zastosowanie modeli ekonometrycznych w polityce gospodarczej.

Dwa warianty wykorzystania modeli ekonometrycznych:

a) zgodny z C=f(w,śr) czyli za pomocą modelu prognozujemy warunki i środki, którymi będziemy dysponować; wybieramy środki, które zostaną użyte do osiągnięcia celu. Za pomocą modelu ekonometrycznego badamy jak dany środek/wiązka środków wpłynie na stopień realizacji ustalonego celu/celów.

b) prognozujemy warunki a następnie do tych warunków ustalamy cele jakie chcemy osiągnąć; za pomocą modelu ekonometrycznego badamy jakie środki zastosować aby osiągnąć zamierzone cele.

2. Definicje planowania - która wchodzi w zakres polityki ekonomicznej, a która nie?

I. Planowanie - przewidywanie przyszłego układu, warunków i środków działania oraz ustalenie uwzględniających te warunki środków.

II. Planowanie - czynność aparatu planistycznego polegająca na zbieraniu i przetwarzaniu informacji, opracowywaniu alternatywnych planów raz obserwowaniu skutków planu realizowanego.

Różnica między tymi dwiema definicjami polega na tym, że w II nie ma elementu decyzyjnego. Planowanie w I jest czynnością kierowniczą bo kierownik podejmuje decyzje, w II nie jest czynnością kierowniczą (jest czynnością o charakterze sztabowym, polegająca na przygotowaniu przesłanek do podjęcia decyzji przez kogoś innego ). Jeśli planowanie rozumiemy w I znaczeniu to planowanie jest elementem polityki gospodarczej. Jeśli rozumiemy w II znaczeniu to jest ono poza polityką gospodarczą a wtedy można mówić: planowanie i polityka gospodarcza.

3. Wzrost gospodarczy (dwie metody osiągania).

Metody osiągania wzrostu gospodarczego:

a) intensywna - rośnie wydajność czynników wytwórczych: pracy, ziemi i kapitału. Tempo wzrostu gospodarczego jest szybsze od tempa wzrostu zasobów angażowanych w procesie wytwórczym. Warunkiem wzrostu liczby miejsc pracy jest to, że tempo wzrostu gospodarczego musi być wyższe od tempa wzrostu wydajności pracy.

b) ekstensywna - wydajność czynników wytwórczych jest stała lub malejąca. Tempo wzrostu gospodarczego jest równe tempu wzrostu zasobów angażowanych w procesie wytwórczym, lub jest od niego mniejsze.

Przy wzroście intensywnym jest możliwy wzrost gospodarczy przy stałej, a nawet malejącej ilości czynników wytwórczych. Wzrost ekstensywny może się odbywać tylko przy wzroście zasobów angażowanych w procesie produkcji, a zasoby są ograniczone. Wzrost metodą ekstensywną jest możliwy tylko do czasu wyczerpania rezerw zasobów - była to główna przyczyna upadku gospodarki socjalistycznej. Wzrost intensywny jest umożliwiany przez postęp technologiczno-organizacyjny i zmiany strukturalne w gospodarce. Polegają one na tym, że zasoby przesuwane są z tych dziedzin , w których ich wydajność jest relatywnie niska do dziedzin, gdzie wydajność jest wyższa.

4. Dlaczego samorządy powinny być podmiotem polityki gospodarczej?

Są dwie przyczyny:

a) o charakterze społeczno - politycznym - polegają na upodmiotowieniu społeczności regionalnych i lokalnych,

b) o charakterze ekonomicznym:

• efektywne wykorzystanie środków publicznych:

efektywna alokacja środków publicznych (im niższy szczebel władz samorządowych decyduje o wydatkowaniu środków publicznych tym większa możliwość prawdopodobnego dopasowania kierunków wydatkowania do potrzeb) kontrola wykorzystania środków publicznych (im niższy szczebel władz samorządowych tym skuteczniejsza kontrola nad wykorzystaniem tych środków)

• efektywność gospodarowania w skali kraju - jeśli władze samorządowe są podmiotami polityki gospodarczej to wpływa to pozytywnie na efektywność gospodarowania w skali kraju i skuteczność polityki makroekonomicznej.

5. Dlaczego teoria ekonomii nie może być podstawą polityki gospodarczej?

Teoria ekonomi nie daje ani pełnych ani pewnych podstaw do prowadzenia polityki gospodarczej. Charakter praw ekonomicznych to cechy tych praw. Znaczenie mają dwie cechy:

a) historyczna - oznacza, że prawa te nie są wieczne, zmieniają się w czasie. Są kształtowane w zbiorze wielu warunków społecznych, politycznych, ekonomicznych, a nawet technicznych. Wraz ze zmianą tych warunków zmieniają się prawa.

Teoria ekonomii nic nie mówi o okresie od 0 do 1 ale polityka ekonomiczna jest prowadzona. Teoria nie daje więc podstaw do podejmowania decyzji.

b) stochastyczna - potwierdzają się jako tendencja. Z tych praw wynika, że na ogół skutek A wywołuje przyczynę B (na ogół spadek cen wywołuje wzrost popytu). Nie ma gwarancji, że powtórzy się to w każdej sytuacji.

6. Kryteria weryfikacji środków.

Ostatnim kryterium w procesie doboru jest weryfikacja dobranych środków. Weryfikacja przebiega według przynajmniej trzech kryteriów:

1. formalno-prawne: trzeba sprawdzić, czy podmiot polityki ma prawo zastosować proponowany środek. Jeżeli nie ma podstaw prawnych do realizacji danego środka to są dwie możliwości. Należy zrezygnować z tego środka, lub zmienić prawo.

2. doktrynalne - trzeba sprawdzić, czy zastosowanie rozważanego środka jest zgodne z głoszoną (wyznawaną) doktryną społeczno-ekonomiczną. Im większe przywiązanie do doktryny tym większe ograniczenia w użyciu środków. Doktryna ogranicza podmiotom polityki swobodę w doborze środków

3. funkcjonalne: może się okazać, że podmiot polityki ma prawo użyć środek, doktryna się temu nie sprzeciwia, ale uwarunkowania systemowe są takie, że zastosowanie tego środka nie przyniesie pożądanego skutku (np. zmiana parametrów ekonomicznych w gospodarce centralnie planowanej) Wtedy gdy wszystkie te trzy kryteria są spełnione to można zastosować dany środek. Jeśli chodzi o kryterium doktrynalne to od władzy zależy na ile jest stanie odejść od głoszonej doktryny.

7. Kapitałowe kryterium dochodów - czy jest sprawiedliwe?

Podział zysku według kryterium kapitałowego to np. podział zysków w spółkach kapitałowych. Zastosowanie ma tam gdzie uzyskany dochód jest uzależniony od wielkości wniesionego kapitału. Czy jest to podział sprawiedliwy? W gospodarce rynkowej uważa się go za sprawiedliwy, bo zakłada, że jeżeli jakiś zasób uczestniczy w procesie produkcji to tworzy on nową wartość, W każdym procesie produkcji uczestniczy ziemia, kapitał, praca - tworzy on nową wartość i właścicielowi każdego zasobu uczestniczącego w procesie wytwórczym należy się część tego dochodu. Natomiast w gospodarce nakazowo - rozdzielczej traktuje się taki podział za niesprawiedliwy, gdyż najważniejszą tezą była teza mówiąca, że jedynym źródłem nowej wartości jest praca. Jeżeli część dochodów otrzymują właściciele to jest to przejaw niesprawiedliwości.

8. Koordynacja w GR i GNR.

W gospodarce rynkowej układy nie znają wzajemnie swoich planów, więc nie ma możliwości koordynacji przed podjęciem decyzji produkcyjnych, czy tez inwestycyjnych. Jest możliwe koordynowanie tylko ex-post. Najpierw podejmuje się decyzje i potem na rynku dochodzi do koordynacji. Taki sposób koordynacji pozostawia wiele do życzenia. Nie wszyscy znajdują zatrudnienie, nie wszystkie produkty znajdują nabywców. Problemy nasilają się szczególnie w okresie kryzysów ekonomicznych. Powstanie systemu nakazowo-rozdzielczego można traktować jako swoistą reakcję na niedoskonałość mechanizmu koordynacji w gospodarce rynkowej. U podstaw systemu nakazowo-rozdzielczego stała myśl: „skoro nie zdaje egzaminu koordynacja ex-post to skoordynujmy plany przed podjęciem decyzji”. Poprzedni schemat obrazował właśnie nic innego jak koordynację planów. W tym upatrywano wyższości systemu nakazowo-rozdzielczego nad systemem rynkowym. Było to nawet logiczne rozumowanie. Najpierw koordynacja, potem wykonanie. Aby tak koordynować trzeba było zmienić system planowania. Dlatego mówi się o systemie planowania i koordynacji. Teoretycznie powinno to funkcjonować, lecz rzeczywistość była inna. Do równowagi nie dało się doprowadzić. Nastąpiła jedna rzecz, której nie przewidziano. Zmienił się znak nierównowagi. W gospodarce rynkowej stanem typowym jest nadwyżka podaży. W systemie nakazowo-rozdzielczym stanem typowym stała się nadwyżka popytu na rynku zasobów i produktów. Najważniejszy efekt uboczny to dramatyczny spadek efektywności gospodarowania.

9. Wymiar przestrzeni w polityce gospodarczej.

Są cztery przyczyny, które uzasadniają uwzględnienie wymiaru przestrzeni

1. cele polityki gospodarczej mogą być przestrzennie zróżnicowane. W polityce gospodarczej funkcjonuje zasada wyrównywania (zmniejszania) przestrzennych różnic od względem poziomu gospodarczego, poziomu bezrobocia, poziomu dochodu, warunków życia. Należy więc dążyć do redukowania różnic, czyli różnicować politykę gospodarczą w przestrzeni.

2. Przyczyna druga jest konsekwencją przyczyny pierwszej. Jeżeli w przestrzenie różnicuje się cele to należy w przestrzeni zróżnicować środki.
   3) Skutki zastosowanych przez politykę gospodarczą środków mogą zróżnicowane w przestrzeni. Przyczyn tego może być wiele ale najczęściej występuje:

• przestrzenne zróżnicowanie struktury gospodarczej. Zróżnicowanie może też wynikać z uwarunkowań naturalnych panujących w danym regionie. Środki są adresowane do całego kraju, lecz skutki występują tylko w danym regionie.

• zróżnicowany poziom rozwoju. Podmiot polityki gospodarczej powinien uwzględnić rozmieszczenie skutków przed podjęciem decyzji, a jeśli w jakimś regionie dojdzie do kumulacji negatywnych skutków należy zastosować działania osłonowe.

4. Przestrzenne zróżnicowanie efektywności wykorzystania środków publicznych

Są tu dwa kryteria wyboru (efektywność i sprawiedliwość), ale trudno stwierdzić które z tych kryteriów jest ważniejsze.

10. Przedsięwzięcie jako instrument polityki gospodarczej.

C P

C - cel (pełne zatrudnienie)

P - przedsięwzięcie o charakterze instrumentu

C P I Z

+ +

C -cel

P -przedsięwzięcie

I - inwestorzy

Z - zachowanie

Jest to sposób pośredni uzyskania celu . Realizując cel pełnego zatrudnienia władza podejmuje przedsięwzięcie polegające na wprowadzeniu robót publicznych w rejonach o dużym bezrobociu, czyli wprowadza bezpośrednio nowe miejsca pracy w tym regionie.

Sposób pośredni - roboty publiczne mogą skłonić do inwestycji w danym regionie prywatnych inwestorów, którzy tworzą miejsca pracy nie ograniczone czasowo.

Gdy roboty publiczne zostaną zakończone miejsca pracy giną, pozostają nadal miejsca stworzone przez prywatnych inwestorów.

11. Sytuacja konfliktowa - przyczyny powstania.

1. Przyczyny o charakterze obiektywnym:

• ograniczoność środków publicznych - potrzeby są nieograniczone, a środki podlegają ograniczeniom. Zwiększenie środków dla jednego oznacza zmniejszenie dla drugiego.

• Konkurencyjność celów polityki gospodarczej. Są 3 podmioty, między którymi powstają konflikty: Bank Centralny, Ministerstwo Gospodarki i Ministerstwo Finansów.

2) Przyczyny o charakterze subiektywnym:

• Odmienne doktryny społeczno ekonomiczne (poglądy) głoszone przez różnych kierowników podmiotów polityki.

• Odmienne interesy reprezentowane przez poszczególne podmioty polityki

12. Przyczyny podziału na politykę systemową oraz procesową.

Uzasadnienie takiego podziału polityki gospodarczej:

1. Każda z tych polityk stawia sobie cele o innym charakterze

2. Każda z tych polityk posługuje się innymi środkami

13. Dlaczego dodatni bilans w handlu zagranicznym grozi inflacją?

Ponieważ import jest mniejszy od eksportu (I<E) oraz popyt większy od podaży (P>Pd).

Inflacja nie wystąpi gdy:

• nadwyżka dochodów z eksportu zostanie zaoszczędzona - nie przekształci się w efektywny popyt na rynku krajowym,

• nadwyżka dochodów zostanie wyeksportowana za granicę w postaci inwestycji zagranicznych.

14. Na czym polega sprawiedliwy podział dochodu i majątku?

Sprawiedliwy podział dochodów i majątku w praktyce oznacza, że chce się osiągnąć:

a) zagwarantowanie wszystkim członkom społeczeństwa minimum egzystencji - ten cel realizuje się przez ustalanie minimalnej płacy, renty, zasiłku, stypendium, dopłat,

b)zmniejszenie zróżnicowania społecznego pod względem osiąganych dochodów i posiadanego majątku - ten cel osiąga się głównie przez system podatkowy - procentowa stawka podatkowa (nawet nieliniowa), dotyczy to podatków bezpośrednich i pośrednich. Podatki majątkowe służą zmniejszaniu różnic majątkowych (podatki od posiadanego majątku, od nabywanego majątku).

2. CELE I ZASADY PAŃSTWA

Cele: zapewnienie i dbanie o dobrobyt obywateli, państwo powinno chronić i pomagać tym obywatelom, którzy nie mogą nie z własnej winy zaspokoić własnych potrzeb Zasady: państwo nie powinno naruszać należytej wolności swych obywateli i słusznej swobody ich działalności, państwo powinno przestrzegać ustalonego prze siebie porządku prawnego.

3. CO JEST CELEM PROCESOWEJ POLITYKI GOSPODARCZEJ?

Celem procesowej polityki gospodarczej jest: pełne zatrudnienie, stabilizacja wartości pieniądza, zewnętrzna równowaga gospodarcza, sprawiedliwy podział dochodów i majątków, wzrost gospodarczy.

4. CO JEST CELEM SYSTEMOWEJ POLITYKI GOSPODARCZEJ?

Celem systemowej polityki gospodarczej jest utrzymanie lub zmiana systemu i porządku gospodarczego.

5. DEFINICJE POLITYKI GOSPODARCZEJ.

a) ( prof. Kruszczyński) Polityka gospodarcza polega na bezpośrednim kierowaniu gospodarką narodową przez państwo i pośrednim oddziaływaniu na funkcjonowanie tej gospodarki,

b) ( prof Sulmicki) Polityka gospodarcza jest to czynność kierownicza szczebla centralnego, na którą składa się planowanie i zarządzanie przy czym przez zarządzanie rozumieć należy organizowanie, sterowanie i zasilanie gospodarki narodowej. Zasilanie - zasilanie w pieniądz, czyli emisję pieniądza i kreację pieniądza bankowego.

c) Polityka gospodarcza polega na wyborze celów i środków ich realizacji.

d) Polityka gospodarcza jest to działalność państwa i instytucji spełniających funkcje powierzone przez państwo, która kształtuje system i porządek gospodarczy oraz procesy gospodarowania.

6. KIEDY UZADSADNIONE JEST OSIĄGANIE DODATNIEGO SALDA Z OTOCZENIEM?

a) gdy zachodzi potrzeba spłaty zadłużenia zagranicznego

b) w przypadku gromadzenia rezerw walutowych - bezpieczny poziom rezerw to rezerwy równoważne wartości sześcio - miesięcznego importu

7. PODZIAŁ DOCHODÓW.

Kryteria podziału dochodów mogą być bardzo różne, ale w praktyce stosowane są 3 kryteria:

• kryterium pracy -dochód dzielony jest w postaci płacy

• kryterium potrzeb -dochód jest dzielony w postaci rent, zasiłków, stypendia

• kryterium kapitałowe - np, podział zysku w spółkach kapitałowych

8. Umowa jako instrument polityki gospodarczej - wykorzystanie.
Cel - Umowa - Inwestycja - Zachowanie się partnera

Jest to działanie pośrednie (podpisanie umowy wpływa na zachowanie innych podmiotów), czyli umowa działa jako instrument, bo modyfikuje czyjeś zachowanie.

Główny cel np. otrzymanie kredytu - zawieramy umowę z partnerem Bankiem Światowym otrzymujemy kredyt na rozwój infrastruktury C-U-P-Z

Gdy państwo zawrze umowę z Bankiem Światowym rośnie jego wiarygodność i zmniejsza się niepewność inwestorów, którzy bez obaw mogą inwestować w takim kraju.

Fakt zawarcia umowy przez państwo z Bankiem Światowym może skłonić inwestorów do gromadzenia kapitału zagranicznego.

9. OPISZ MECHANIZM DZIAŁANIA INSTRUMENTU NA CEL.

C - cel

Y - instrument

U - układ

Z - zachowanie

Cechą instrumentu jest to, że przy jego pomocy podmiot polityki wpływa na zachowanie innych układów. Instrument wpływa na jakiś układ, układ reaguje i przyczynia się do powstania celu. Instrumentem jest wszystko to, co wpływa na kształtowanie układu.

10. KIEDY JEST OSIĄGNIĘTA STABILIZACJA WARTOŚCI PIENIĄDZA.

Stabilizacja wartości pieniądza osiągnięta jest wtedy jeśli jest stały poziom cen, towarów i usług konsumpcyjnych mierzony indeksem kosztów utrzymania. Specyfiką tego celu jest fakt, że należy go rozpatrywać na poziomie dwóch płaszczyzn:

a) płaszczyzna wewnętrzna - wewnątrz kraju - jest on osiągnięty gdy stopa inflacji w kraju mierzona wskaźnikiem cen nie przekracza 1 - 2 % w ciągu roku,

b) płaszczyzna zewnętrzna - w relacji z otoczeniem - znajduje wyraz w stałym kursie walutowym,

przy którym dopuszcza się pewne wahania kursu.

11. ZEWNĘTRZNA RÓWNOWAGA GOSPODARCZA.

Cel ten dotyczy salda wymiany z zagranicą. Pogląd, że celem polityko jest dodatnie saldo funkcjonował bardzo długo. Obecnie uważa się iż saldo wymiany powinno być zrównoważone (eksport = import). Przyczyna zewnętrzna - gdy jedno państwo ma saldo dodatnie a drugie ujemne - to drugie musi wprowadzić restrykcje importowe; wówczas drugi z partnerów musi uczynić to sarno i wymiana międzynarodowa będzie maleć, zmniejszą się tym samym korzyści obu partnerów. Aby uniknąć tego typu przypadków obstaje się za tym aby saldo wymiany było zrównoważone. Przyczyna zewnętrzna: dodatnie saldo wymiany z zagranicą stwarza zagrożenie inflacją.

12. CELE I ŚRODKI POLITYKI GOSPODARCZEJ.

Cele:

a) cele odnoszące się do systemu gospodarczego, inaczej cele o charakterze systemowym; można sformułować jeden ogólny cel systemowy - celem polityki gospodarczej jest utrzymanie lub zmiana istniejącego systemu i porządku gospodarczego np. celem jest utrzymanie lub zmiana konkurencji, utrzymanie lub zmiana systemu podatkowego

b) cele odnoszące się do procesów gospodarczych, czyli cele o charakterze procesowym

• pełne zatrudnienie

• stabilizacja wartości pieniądza

• wzrost gospodarczy

• sprawiedliwy podział dochodów i majątków

• zewnętrzna równowaga gospodarcza.

13. CECHY CHARAKTERYZUJĄCE SYSTEM GOSPODARCZY.

• liczba szczebli kierowniczych - realne systemy gospodarcze to systemy wieloszczeblowe, w których liczba szczebli kierowniczych jest większa niż 2; wraz z rozwojem społeczno -gospodarczym i postępem technicznym występuje tendencja do rozwoju wieloszczeblowej hierarchii zarządzania

• liczba niezależnych szczebli kierowniczych

• rozkład uprawnień decyzyjnych między szczeblami - decyzje na temat alokacji zasobów i decyzje na temat ich eksploatacji.

14. EFEKTYWNOŚĆ W GNR W PORÓWNANIU Z GR W OPARCIU O DEFINICJĘ 1.

Według prof. Kruszczyńskiego wyróżnia się dwie metody prowadzenia polityki gospodarczej:

1) metoda bezpośrednia - polega na tym, że polityka gospodarcza odbywa się głównie przy pomocy instrumentów o charakterze nakazowym, które są adresowane do konkretnego podmiotu - charakterystyczna dla GNR

2) metoda pośrednia - pośrednie kierowanie przy pomocy parametrów ekonomicznych, norm prawnych, ale nie ma tu konkretnych nakazów do konkretnych adresatów

W GNR efektywność była niska z powodu iż układy gospodarcze nie miały możliwości racjonalnego gospodarowania, gdyż zasada racjonalnego gospodarowania mówi, że należy maksymalizować efekty przy założonych nakładach oraz należy minimalizować nakłady przy założonych efektach także fakt, iż tylko taki układ ma szansę racjonalnie gospodarować, który ma prawo do podejmowania decyzji na temat skali działania. Ponadto układy działające racjonalnie ze swego punktu widzenia działały nieracjonalnie w sensie ekonomicznym. Koszt funkcjonowania tego systemu był bardzo wysoki oraz bardzo wysokie koszty zarządzania gospodarką i wysokie koszty kontroli. W GR układy gospodarcze charakteryzują się pełną swobodą racjonalnego działania w sferze mikroekonomicznej.

15. INSTYTUCJE SPEŁNIAJĄCE FUNKCJE POWIERZONE PRZEZ PAŃSTWO.

- Bank Centralny

- Samorządy terytorialne

- Instytucje para fiskalne (ZUS, PFRON, fundusze celowe)

16. DZIĘKI JAKIM PROCESOM MOŻLIWY JEST WZROST INTENSYWNY.

a) postęp techniczno - organizacyjny,

b) zmiany strukturalne w gospodarce - polegające na przesunięciu zasobów z tych dziedzin w których efektywność ich wykorzystania jest relatywnie niska do tych zastosowań, w których jest ona wyższa.

Gospodarka rynkowa na ogół rozwija się w sposób intensywny, natomiast system nakazowo -rozdzielczy zawsze rozwija się w sposób ekstensywny.

17. PODMIOTY POLITYKI GOSPODARCZEJ.

- podmiotem polityki gospodarczej jest wyłącznie władza państwowa ( prof. Sulmicki),

- podmiotem polityki gospodarczej jest cała władza państwowa ( prof Kruszczyński),

- podmiotem polityki gospodarczej jest cała władza państwowa: publiczna i samorządowa.

18. FAZY POLITYKI PROCESOWEJ.

a) formułowanie alternatyw - zwana też fazą planistyczną

b) faza decyzyjna - następuje wybór jednego spośród alternatywnych programów

c) faza realizacyjna - następuje uruchomienie środków przewidzianych w programie.

Uruchomienie środków to proces rozciągnięty w czasie, bo nawet jeśli nimi dysponujemy

to nie oznacza to , że możemy ich użyć.

d) faza oceny i kontroli - następuje porównanie stanu lub stanów, które były planowane ze stanami, które osiągnięto w rzeczywistości; należy podkreślić iż tego rodzaju porównania nie powinny być dokonywane dopiero po zakończeniu realizacji planu lecz powinny być dokonywane systematycznie w trakcie wykonywania planu.

19. CO TO SĄ DZIAŁANIA INTERWENYJNE.

Działania interwencyjne polegają na zmianie stosowanych środków w trakcie realizacji programu spowodowane odchyleniem standardowym między planem a realizacją programu. Działania interwencyjne powinny być dokonywane zarówno w odchyleniu pozytywnym jak i negatywnym planu.

20. PODSYSTEM KONTROLI I MOTYWACJI.

W GNR - podstawowy motyw działania to dobro społeczne. Układy gospodarcze oceniane były według tego, w jakim stopniu wykonały narzucone im plany - powinny go co najmniej wykonać, a najlepiej żeby go przekroczyć. Jeśli nakłady były motywowane do przekroczenia planów to należy kontrolować czy sprawozdania układów gospodarczych z wykonania są prawdziwe - przestrzeganie BHP, wykonywanie planów i poleceń władzy centralnej. W GR podstawowy motyw działania to własny interes - zysk. Ponadto:

a) motywy o charakterze społecznym - w wymiarze ekonomicznym,

b) motywy religijne - np. darowizny na cele religijne.

Każdy układ działa według własnych planów wobec tego nie trzeba kontrolować wykonania planu. Kontroli podlega:

a) wywiązywanie się ze zobowiązań publiczne - prawnych np. ZUS

b) respektowanie powszechnie obowiązujących norm prawnych Wyróżnia się 2 typy instytucji kontrolnych:

instytucje, których jedyną i podstawową funkcją jest kontrola; mają one w nazwie słowo kontrola lub inne słowo bliskoznaczne instytucje, których funkcja podstawowa jest inna niż kontrola, natomiast prawidłowe spełnienie funkcji podstawowych wymaga aby te instytucje spełniały również funkcje kontrolne np. Urząd Skarbowy

21. PORZĄDEK GOSPODARCZY I SYSTEM GOSPODARCZY.

Porządek gospodarczy - w znaczeniu szerokim -jest to zbiór norm prawnych, etycznych, zwyczajowych regulujących zachowanie układów gospodarczych i podmiotów polityki gospodarczej, tylko częściowo kontrolowany przez władzę publiczną, bo normy zwyczajowe i etyczne wymykają się spod jej ochrony; w znaczeniu wąskim - to wyłącznie normy prawne w całości kontrolowane przez państwo.

System gospodarczy - to sieć powiązań między układami a podmiotami polityki. W ramach systemu gospodarczego występują 2 rodzaje podsystemów: L planowania i 2. motywacji i kontroli.

22. PROCES PODZIAŁU DOCHODÓW.

Istnieją dwie fazy podziału dochodów:

a) faza pierwotna - podział dochodów między czynniki uczestniczące w procesie wytwórczym (praca, renta, zysk)

b) faza wtórna - do procesu podziału włącza się budżet i instytucje parafiskalne, następuje podział dochodu na tę część, którą właściciel może sobie zatrzymać i tę część, którą musi odprowadzić do budżetu w postaci podatków lub do instytucji parafiskalnych w postaci składek, wpłat

Na czym polega sprawiedliwy podział?

- cel zagwarantowania wszystkim członkom społeczeństwa minimum egzystencji - osiąga się w ten sposób, że państwo ustala najniższą płacę, rentę, zasiłek

- zmniejszenie zróżnicowania społeczeństwa pod względem osiąganych dochodów i posiadanego majątku - ten cel osiąga się przy pomocy systemu podatkowego w pewnej mierze przy pomocy ubezpieczeń społecznych. Służą mu podatki dochodowe od osób fizycznych, podatki majątkowe.

23. RACJONALNE GOSPODAROWANIE W GR I GNR.

Zasada racjonalnego gospodarowania mówi, że należy:

a) maksymalizować efekty przy założonych nakładach,

b) minimalizować nakłady przy założonych efektach.

Tylko taki układ gospodarczy może racjonalnie gospodarować, który może podejmować decyzje na temat skali produkcji i struktury produkcji, koncentracji zasobów i technik wytwarzania. W GNR decyzje podejmowane są na szczeblu centralnym, nie ma możliwości racjonalnego gospodarowania w skali mikroekonomicznej, są natomiast możliwości racjonalnego gospodarowania w skali makroekonomicznej - władza centralna ma prawo podejmowania decyzji. W gospodarce wolnorynkowej układy gospodarcze miały możliwość racjonalnego gospodarowania w skali mikroekonomicznej, brak natomiast możliwości racjonalnego gospodarowania w skali makroekonomicznej - władza centralna nie ma możliwości oddziaływania na gospodarkę. Nastąpiła ewolucja gospodarki wolnorynkowej w tym kierunku aby zachowując możliwość racjonalnego gospodarowania w mikroskali stworzyć jednocześnie możliwość racjonalnego gospodarowania w skali makroekonomicznej.

24. RÓŻNICA MIĘDZY SYSTEMEM GR I GNR.

System gospodarki rynkowej jest systemem naturalnym tzn. nie został przez nikogo wymyślony, powstał w procesie rozwoju historycznego. Jest on zgodny z ludzką naturą, ma zdolność adaptowania się do zmieniających się warunków.

System gospodarki nakazowo - rozdzielczej jest systemem sztucznym, wymyślonym; cechą jest brak lub bardzo mała zdolność adaptacyjna, jeżeli próbuje się w nich coś radykalnie zmieniać prowadzi to do ich rozpadu.

25. RÓŻNICA MIĘDZY STOSOWANIEM UMÓW A INSTRUMENTÓW.

Jeżeli władza posługuje się instrumentem to występuje wtedy z pozycji władzy -jako podmiot władzy ma prawo użyć danego instrumentu bez niczyjej zgody; sam podejmuje decyzje o użyciu instrumentu.

Jeżeli posługuje się umowa to mamy wówczas układ partnerski, czyli istnieje równość stron bądź dwustronność świadczeń.

26. MAKSYMALIZACJA EFEKTÓW.

Maksymalizację efektów umożliwia koncentracja zasobów, zgodnie z zasadą racjonalnego gospodarowania. Należy tak długo powiększać skalę działania (koncentrację zasobów) dopóki tempo wzrostu efektów będzie wyższe od tempa wzrostu nakładów, dopiero wtedy gdy się zrównają dalsze-zwiększanie skali działania przestaje mieć sens. Jeśli efekty rosną szybciej od nakładów to wzrasta efekt w przeliczeniu na jednostkę nakładu.

27. MINIMALIZACJA NAKŁADÓW.

Minimalizację nakładów można osiągnąć przez substytucję czynników produkcji tzn. ten sam produkt możemy wytworzyć stosując różne techniki wytwarzania. Każda z nich cechuje się innym doborem czynników produkcji. Ten sam produkt możemy wytwarzać stosując technikę kapitałochłonną lub pracochłonną.

28. KRYTERIUM OCENY UKŁADÓW.

GR - podstawowe kryterium oceny to ZYSK (różnica przychodu i kosztu uzyskania przychodu zaangażowanego kapitału) i wskaźniki oparte o zysk. Ocenia się efektywność wykorzystania zasobu a jednocześnie efektywność całego układu,

GNR — układy kierowane są przy pomocy nakazów wobec czego te układy i ich decyzje nie wywierają wpływu na wynik finansowy. Układy można było oceniać na podstawie stopnia wykonania planu. Najważniejszym wskaźnikiem była wielkość produkcji, czyli porównanie produkcji narzuconej z wielkością produkcji jaką wykonano.

30. NORMY KSZTAŁTUJĄCE SYSTEM I PORZĄDEK GOSPODARCZY.

• normy regulujące prowadzenie działalności gospodarczej

• normy regulujące współdziałanie układów - działają na podstawie umów cywilno - prawnych

• normy o ochronie konkurencji - ustawodawstwo regulujące konkurencję

31. INSTRUMENTY POLITYKI GOSPODARCZEJ.

normy prawne parametry ekonomiczne nakazy, zakazy, limity informacje

32. POLITYKA I PODZIAŁ.

Polityka - każda świadoma, konsekwentnie zmierzająca do celu działalność. Podmiotem polityki może być każdy jeżeli przypiszemy mu powyższe określenia. Dwa podejścia do pojęcia polityka:

a) pojęciem kluczowym jest pojęcie władzy - można powiedzieć, że polityka jest to ta część stosunków między ludzkich, których treścią jest panowanie, rządzenie, władza, narzucanie decyzji jednego człowieka lub grupy ludzi innym (szersze znaczenie). W tym znaczeniu polityka polega na sprawowaniu władzy lub walkę o władzę.

b) pojęciem kluczowym jest pojęcie dobra wspólnego - możemy rzec, że polityka jest to zestaw działań mających na celu dobro wspólne członków wspólnoty Podział polityki:

- polityka deklarowana - znajduje wyraz w programach działania partii politycznych, rządu,

- polityka faktycznie realizowana - znajduje wyraz w faktycznie podejmowanych działaniach przez podmioty polityki

33. INSTRUMENTY INFORMACYJNE.

Jeśli jakiś układ chce podjąć decyzję to musi dysponować przesłankami potrzebnymi do jej podjęcia -musi posiadać informacje. Informacje te mogą dotyczyć:

- samego układu

- jego otoczenia

• otoczenie bliskie np. dostawcy, odbiorcy

• otoczenie dalsze np. otoczenie w skali regionalnej

34. PRZYCZYNA ODCHYLEŃ MIĘDZY PLANEM I REALIZACJĄ - ŹRÓDŁA NIEPEWNOŚCI.

Przyczyna odchyleń spowodowana jest tym, że nie potrafimy precyzyjnie przewidzieć zmian; głównymi przyczynami (źródłami niepewności )są:

• natura - znaczenie jest wprost proporcjonalne do udziału sektora w strukturze gospodarczej a odwrotnie proporcjonalne do rozwoju gospodarczego,

• zagranica - znaczenie jest wprost proporcjonalne do stopnia otwartości gospodarki na wymianę międzynarodową; im większy udział handlu zagranicznego tym większe znaczenie tego źródła; znaczenie jest odwrotnie proporcjonalne do wielkości kraju mierzonej potencjałem gospodarczym, politycznym, militarnym,

• gospodarstwa domowe - mają swobodę wybory w wielu sferach np. przyrostu naturalnego, wykształcenia.

35. ZWIĄZEK POLITYKI GOSPODARCZEJ Z TEORIĄ EKONOMII.

Polityka gospodarcza polega na wykorzystaniu praw ekonomicznych do osiągnięcia założonego celu. Inaczej polega na wprowadzaniu do rzeczywistości pewnych przyczyn po to aby wywołać zamierzone skutki. Nie da się prowadzić polityki gospodarczej bez znajomości praw ekonomicznych.

36. CECHY PRAW EKONOMICZNYCH.

Ze względu na charakter praw ekonomicznych:

a) historyczny - oznacza, że prawa nie są stałe, zmieniają się w czasie, działają w określonych warunkach a warunki się zmieniają, mogą pojawiać się nowe prawa,

b) stochastyczny - prawa te uwzględniają tylko najistotniejsze związki między zjawiskami a pomijają związki przypadkowe, jednorazowe, uboczne, które mogą w istotny sposób wpływać na przebieg procesów gospodarczych.

Ze względu na sposób wnioskowania stosowany w ekonomii:

c) dedukcyjny - polega na tym, że z jednego zdania wyprowadza się zdanie kolejne, które z tego pierwszego logicznie wynika; cechą tego jest subiektywna pewność tzn, stopień pewności z jakim uznaliśmy wniosek jest równy stopniowi pewności z jakim uznaliśmy przesłanki,

d) indukcyjny - wyprowadza się wniosek ogólny z przesłanek stanowiących poszczególne przypadki tego wniosku; rozumowanie indukcyjne jest rozumowaniem subiektywnie niepewnym; w tym rozumowaniu prawdziwość przesłanki nie gwarantuje nam prawdziwości wniosku.

37. ZWIĄZEK POLITYKI GOSPODARCZEJ Z PRAWEM.

1. w państwie praworządnym wszelkie działania gospodarcze powinny mieć prawne podstawy,

2. najważniejsze środki gospodarcze to normy prawne, które są tworzone po to aby wywoływać określone skutki gospodarcze,

3. błędy norm prawnych; norma prawna jest ustalana nieprecyzyjnie, luki prawne.

38. PRZEDMIOT POLITYKI GOSPODARCZEJ.

Pole zainteresowań polityką gospodarczą odnosi się do:

- problemu ustalania celów i doboru środków do ich realizacji,

- analizy systemów gospodarczych,

- rozwiązywania praktycznych problemów przy użyciu teorii np. doradztwo, konsultacje, opinia. Zagrożeniem teorii są praktycy, którzy często są skłonni do instrumentalnego wykorzystywania nauki.

39. RELACJE MIĘDZY CELAMI POLITYKI GOSPODARCZEJ.

a) relacja zgodności - gdy wzrostowi stopnia realizacji jednego celu towarzyszy wzrost stopnia realizacji celu drugiego.

b) relacja obojętności - gdy wzrostowi stopnia realizacji jednego celu nie towarzyszy zmiana stopnia realizacji celu drugiego,

c) relacja niezgodności ( konkurencji) - gdy wzrostowi stopnia realizacji jednego celu towarzyszy zmniejszenie stopnia realizacji celu drugiego.

40. DLACZEGO GNR NIE JEST EFEKTYWNA?

Gdyż posługiwanie się nakazami oparte jest o aparat przymusu, a instrumenty parametryczne mają charakter zachęty. Kierowanie gospodarką za pomocą instrumentów parametrycznych jest bardzo trudne., poza tym instrumenty mają swoją słabość. Dość łatwo jest zakazać lub nakazać, ale nie można zmuszać do efektywnego działania, a nawet jest to sprzeczne. Układ gospodarczy kierowany nakazowo ocenia się nie za pomocą efektu (zysku ) tylko za pomocą tego, w jakim stopniu wykonał plan, koszt jest kategorią drugorzędną. Wykonanie planu w sposób ścisły, dokładny, ale efekty są często odwrotne do tych, których się oczekiwało, bo dążono do najmniejszego wysiłku. Władzy chodziło o maksymalizację produkcja układy wykonujące ten rozkaz maksymalizowały koszty. Układ nie jest w stanie działać racjonalnie w tym systemie , bo działanie to maksymalizacja zysku lub minimalizacja strat.

41. CZYM SIĘ CHARAKTERYZUJE UKŁAD GOSPODARCZY DZIAŁAJĄCY RACJONALNIE.

Układ gospodarczy działający racjonalnie charakteryzuje się posiadaniem swobody wyboru w zakresie wyboru wielkości produkcji i zastosowanej techniki produkcji. W gospodarce rynkowej -przełom XIX i XX wieku:

podmioty miały swobodę wyboru (makro) władza centralna nie miała swobody racjonalnego gospodarowania makro. Stad racjonalność mikro nie oznacza racjonalności makro, czego dowodem były kryzysy koniunkturalne.

42. JAKIE WARUNKI MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE ABY DOTYCHCZASOWA POLITYKA MOGŁA BYĆ KONTYNUOWANA:

Stopień realizacji celów zawarty w prognozie położenia musi nas satysfakcjonować, władza publiczna musi mieć instrumentalne i materialne możliwości prowadzenia dotychczasowej polityki.

43. PODZIAŁ KOORDYNACJI.

a. wewnętrzna - ze względu na złożoność problematyki, różnorodność celów, złożoność instrumentów i przedsięwzięć, podmiot polityki musi zapewnić koordynację tych elementów w ramach własnych kompetencji,

b. zewnętrzna - koordynacja działań różnych podmiotów: wertykalna (zachodzi pomiędzy podmiotami różnych szczebli), horyzontalna (szczeble równorzędne).

Ze względu na stopień sformalizowania:

c. formalna - nakazana przez prawo,

d. nieformalna - gdy podział decyzyjny jest z własnej woli spontanicznie oraz nieregularnie koordynuje swe działania z innymi podmiotami.

44. EFEKTY OPÓŹNIEŃ.

a) zmniejszenie stopnia realizacji celów polityki gospodarczej, co może objawiać się zmniejszeniem stopy życiowej, poziomu otrzymywanych dochodów, a w konsekwencji może stać się przyczyną konfliktów społecznych,

b) kumulowanie się pewnych zakłóceń; może wystąpić zjawisko negatywnych sprzężeń zwrotnych spychających gospodarkę w dół,

c) sytuacja gdy podmiot reaguje w momencie opóźnionym; opóźniona reakcja może być przyczyną tego, że stosowane środki będą nieadekwatne do czasu,

d) utrata wiarygodności polityki gospodarczej.

45. REZERWY W POLITYCE INTERWENCYJNEJ - WYKORZYSTANIE.

Rezerwa - celowo, czasowo niewykorzystany zasób, który przeznaczony jest do wykorzystania wówczas gdy wystąpią przewidziane okoliczności. Posiadanie rezerw jest na każdym szczeblu kierowniczym potrzebne, a nawet konieczne. Sulmicki napisał nawet, że posiadanie rezerw jest atrybutem kierownika każdego szczebla. Użycie rezerw wiąże się z występowaniem pewnych założeń np. klęska żywiołowa czy załamanie się eksportu, wtedy wykorzystuje się rezerwy warunkowe. Posiadanie rezerwy jest niezbędne kiedy chcemy skorzystać z szans oferowanych przez otoczenie. Z niektórych szans możemy skorzystać jeżeli mamy rezerwy np. gdy rosną ceny jakiegoś produktu na świecie, to posiadając rezerwy tego produktu możemy zająć się jego eksportem. Politykę interwencyjną można prowadzić przy pomocy instrumentów i rezerw.

46. DLACZEGO PRZY STOSOWANIU INSTRUMENTÓW NALEŻY BRAĆ POD UWAGĘ WYMIAR PRZESTRZENNY?

1) cele polityki gospodarczej są przestrzennie zróżnicowane, a więc należy również różnicować środki ich realizacji np.

wprowadzenie ulg podatkowych w pewnych regionach ( strfefy ekonomiczne ) kredyty preferencyjne dla regiony,

2) stosowany na danym terenie instrument daje różne skutki w różnych regionach; dlatego należy albo różnicować instrument w przestrzeni, a gdy jest to niemożliwe użyć innych instrumentów o charakterze osłonowym albo zniwelować różnice,

3) władze publiczne różnicują instrumenty przestrzenie tak, aby minimalnym nakładem osiągnąć maksymalny cel.

---