TECHNIKI MASAŻU KLASYCZNEGO
W masażu klasycznym wyróżnia się 8 podstawowych technik, są to:
Głaskanie - sprężyste odkształcanie tkanek naskórka.
Rozcieranie - sprężyste odkształcanie tkanki łącznej.
Wyciskanie
Ugniatanie - sprężyste odkształcanie tkanki mięśniowej.
Oklepywanie
Wibracja
Wstrząsanie
Niektórzy autorzy podają jako odrębną (dodatkową) technikę wałkowanie lub mobilizację stawów (ruchy bierno-czynne w stawach).
Pod pojęciem masażu rozumiemy ściśle określone oddziaływanie bodźcami mechanicznymi na tkanki organizmu żywego.
Masaż jako bodziec mechaniczny skierowany jest na : powłoki skórne, mięśnie, torebki i więzadła stawowe. Wywołuje w organizmie liczne zmiany i reakcje, o charakterze miejscowym i ogólnym.
Pod pojęciem :
reakcji miejscowych rozumie się zmiany powstające bezpośrednio w masowanych tkankach;
reakcji ogólnych rozumie się zmiany ogólne wywołane drogą odruchową w układach : krążenia, nerwowym, wewnątrzwydzielniczym i innych.
Reakcje te często nazywane są odczynem. Reakcje uzależnione są od
wielu czynników: - wieku,
budowy ciała,
płci,
stanu psychicznego,
fazy choroby,
jednostki chorobowej,
pory roku,
charakteru osoby masowanej.
GŁASKANIE
GŁASKANIEM nazywamy ruch ,wykonywany dłońmi masażysty w którym dłoń ślizga się po powierzchni skóry , bez przesuwania tkanki masowanej.
Głaskanie to najstarszy i najbardziej rozpowszechniony ruch stosowany w masażu. To technika najczęściej stosowana, wykonujemy ją zawsze , kilkakrotnie w czasie zabiegu.
Głaskaniem rozpoczynamy i kończymy masaż, oraz przeplatamy poszczególne techniki lub chwyty . Niekiedy masaż ogranicza się wyłącznie do głaskania, na przykład w przypadku skrajnej bolesności.
Głaskanie to technika sprężyście odkształcająca naskórek i skórę właściwą.
Głaskanie wykonujemy zgodnie z zasadami masażu klasycznego dotyczącymi kierunku ruchu. Głaskanie może być powierzchowne i głębokie. Głaskanie powierzchowne wykonujemy powoli , rytmicznie: 24-25 ruchów / min. W głaskaniu głębokim tempo i siła ucisku są większe niż w głaskaniu powierzchownym.
Rodzaj techniki głaskania zależy od:
- obwodu,
- powierzchni masowanej części ciała,
- siły nacisku.
W technice głaskania wyróżnia się:
głaskanie płaskie i obejmujące,
głaskanie jednorącz ( małe powierzchnie) i oburącz (duże powierzchnie),
głaskanie powierzchowne (łagodne) i głębokie (energiczne).
Nacisk w czasie głaskania powinien zaczynać się łagodnie i kończyć się łagodnie, oraz być równomiernie rozłożony na całej powierzchni masowanej. Ręka w czasie głaskania powinna być rozluźniona , aby mogła dostosować się do wszystkich nierówności i kształtu odcinka masowanego (krętarzy, guzków, wyrostków ).
CELE GŁASKANIA
1. Przyzwyczajenie pacjenta do dotknięcia terapeuty, pozwolenie na wyczucie i znalezienie miejsc chorobowo zmienionych.
2. Głaskanie służy do rozprowadzenia talku, żelu, maści itp.
3. Delikatne głaskanie wpływa kojąco na ból.
4. Po głaskaniu skóra staje się gładka i elastyczna.
GŁASKANIE POWIERZCHOWNE - CELE CD
5. Głaskanie powierzchowne powoduje mechaniczne usunięcie zrogowaciałych łusek naskórka, w celu ułatwienia wydzielniczej pracy gruczołów potowych i łojowych.
6. Zwiększenie tonusu (napięcia) skórnego i tkanki podskórnej .
7. Wzmożenie przemiany materii w tkankach skórnych i szybsze odprowadzenie ewentualnych obrzęków i krwiaków.
8. Poprawa wazomotorycznej funkcji naczyń skórnych , stymulacja procesów wymiany w skórze i podskórnej tkance łącznej.
9. Obniżenie pobudliwości zakończeń nerwów czuciowych skóry przez działanie uspokajające na OUN, czyli obniża pobudliwość emocjonalną, sprzyja rozluźnieniu mięśni.
GŁASKANIA GŁĘBOKIE - CELE CD
10. Podnosi nieznacznie temperaturę skóry.
11. Przyspieszenie krążenia, przyspieszenie odpłynięcia krwi żylnej z tkanek i chłonki w kierunku dosercowym przez co następuje opróżnienie pni żylnych
powierzchownych i głębokich w tkankach. W opróżnionych żyłach powstaje ciśnienie ujemne, wskutek czego krew z bocznych naczyń żylnych napływa do większych naczyń.
12. Głaskanie przyspiesza odpływ krwi żylnej z tkanek, a na jej miejsce napływa krew tętnicza, powodując szybsze i lepsze odżywienie tkanek.
13. Zmniejszenie zastoju i obrzęków, dzięki naprzemiennemu zwężaniu i rozszerzaniu się światła naczyń następuje pobudzenie układu krążenia- przyspiesza się wchłanianie krwiaków.
14. Powoduje zwiększenie kurczliwości mięśni.
15. Pobudzenie funkcji gruczołów potowych i łojowych.
16. Głaskanie wykonane na klatce piersiowej powoduje zwolnienie ruchów oddechowych . Zjawisko to tłumaczone jest hamowaniem czynności wyższych części OUN z następczym obniżeniem pobudliwości ośrodka oddechowego.
17. Głaskanie jako bodziec mechaniczny działa na zakończenia nerwów czuciowych i ruchowych w skórze.
18. Pod wpływem głaskania głębokiego wchłanianie płynów z tkanki podskórnej zwiększa się o 16-58%.
19. Głaskanie wykonane energicznie i rytmicznie działa pobudzająco na OUN.
20. Energiczne głaskanie zapewnia miejscowe przyspieszenie krążenia, powoduje zaczerwienienie, dając lekkie przekrwienie.
21. U chorych z niedowładami i porażeniami pochodzenia OUN lekkie głaskanie obniża pobudliwość komórek ruchowych rdzenia kręgowego.
ROZCIERANIE
ROZCIERANIE- to technika polegająca na wykonywaniu rękoma masażysty ruchów kolisto-posuwistych wraz z tkanką masowaną . Istotą rozcierania jest to, aby tkanka masowana przesuwała się za ręką masażysty .Rozcieranie powoduje utworzenie się fałdu skórnego, w którym następuje rozciąganie i rozcieranie tkanek.
Rozcieranie jest najważniejszą i podstawową techniką masażu w procesie leczenia. To technika sprężyście odkształcająca struktury zbudowane z tkanki łącznej. Rozcieranie wykonuje się najczęściej w masażu na okolicę:
- stawów,
- torebek stawowych,
- aparatu więzadłowego,
- ścięgien,
- powięzi,
- rozcięgien mięśni,
- tkanek mięśniowo-ścięgnistych.
Szczególną uwagę zwraca się na rozcieranie miejsc gdzie brzuśce mięśniowe przechodzą w ścięgna, oraz na miejsca przyczepów mięśniowych.
Rozcieranie jest podstawową techniką w leczeniu:
- przykurczy,
- blizn, bliznowcy,
- zrostów pourazowych.
Rozcieranie stosuje się na okolice stawów w artrozach (zmianach zwyrodnieniowo-wytwórczych stawów) i zmianach patologicznych tkanek okołostawowych.
W masażu sportowym rozcieranie ma zastosowanie przy rozgrzewce stawów i mięśni (pamiętajmy jednak, że nie zastąpi rozgrzewki) - temperatura okolicy masowanej ulega podwyższeniu (nawet o 5º ).
W zależności od wskazań rozcieranie może być:
- powierzchowne - tonizujące,
- głębokie - drażniące ( mobilizujące; daje większy odczyn)
Kierunek rozcierania określa się na podstawie anatomicznej struktury tkanek i patologicznych zmian tych tkanek.
Rozcieranie w zależności od kierunku wykonywania dzielimy:
spiralne - działa troficznie na tkanki ( poprawia ukrwienie , odżywienie, metabolizm tkanek.
podłużne - działa rozluźniająco na receptory ścięgien, powięź mięśniową.
poprzeczne - działa mobilizująco, powoduje uruchomienie ścięgien, poprawia napięcie powięzi mięśniowej.
Rozcieranie wykonujemy w tempie 60 - 100 ruchów /min.
Rozcieranie powinno być poprzedzone i zakończone głaskaniem. W trakcie również wykonujemy głaskanie.
CELE ROZCIERANIA.
1. Obniżenie pobudliwości nerwów ( działanie przeciwbólowe).
2. Zapobiega otarciom i odleżynom , stosowane przy hartowaniu tkanek (po amputacjach).
3. Ułatwienie wchłaniania się krwiaków, obrzęków, wysięków pozapalnych.
4. Uaktywnienie miejscowego przepływu krwi i limfy ( masaż odprowadzający); daje lepsze przekrwienie stawów.
5. Uelastycznienie przykurczonych mięśni i powstałych blizn, oraz uelastycznienie torebek stawowych, więzadeł, przyczepów mięśniowych.
6. Likwidacja zgrubień, stwardnień, różnego pochodzenia mięśniowych; w torebkach stawowych.
7. Likwidacja blizn , bliznowców, zrostów po zabiegach operacyjnych.
UGNIATANIE
UGNIATANIE - to technika masażu klasycznego polegająca na wykonaniu rękoma masażysty ruchów : przyłożenia, unoszenia, uciskania i wyciskania tkanki masowanej.
Ugniatanie wykonujemy w tempie 40 - 50 ruchów na min. Wymaga ono użycia większej siły w stosunku do pozostałych technik.
Ugniatanie to technika odkształcająca sprężyście tkankę mięśniową.
W czasie ugniatania ręka nie ślizga się po skórze lecz wyraźnie i zdecydowanie chwyta za masowany mięsień, grupę mięśni, starając się odciągnąć od części kostnej.
Podstawowe chwyty ugniatania to:
- ugniatania chwytem przesuwanym , czyli „ falą”;
- ugniatanie okrężne.
Inne chwyty ugniatania ( odmiany):
- zwijanie - wykonujemy na powierzchniach płaskich; przy dużej ilości tkanki tłuszczowej, przy osłabionych mięśniach.
- wałkowanie - wykonujemy na kończynach (zwłaszcza ramie i udo). W przypadku osłabionych mięśni przy urazach , przy kruchości włośniczek i chorobach obwodowych naczyń krwionośnych , powoduje rozluźnienie bardzo napiętych mięśni.
- zruszanie-wykonują się w okolicach gdzie trudno jest chwycić mięśnie (np. mięśnie przykręgosłupowe , na plecach , okolice międzyżebrowa).
Oddziaływuje silnie na układ autonomiczny. Składa się z przyłożenia , ucisku, wyważenia , powrotu i uniesienia opuszek palcy masażysty.
Ugniatanie w masażu klasycznym stanowi ok. 40% całego masażu i ok. 60% masażu sportowego.
Ugniatanie stosujemy oddzielnie na mięśniach synergistycznych i antagonistycznych.
Nie powinno być zbyt energiczne lecz narastać stopniowo powinno wywoływać bólu lecz
uczucie przyjemne. Ruchy wykonujemy : płynnie , rytmicznie , bez odrywania rąk od powierzchni
masowanej , bez gwałtownych szarpnięć.
W czasie ugniatania nie wykonujemy żadnych szarpnięć i szczypań.
Ruch ugniatania polega na skośnym lub poprzecznym do przebiegu mięśnia rozciąganiu, skręcaniu i uciskaniu. Mięśnie w czasie ugniatania powinny być opracowywane podłużnie. Ugniatanie ma być techniką odkształcającą sprężyście brzuśce mięśnia.
Ugniatanie wykonujemy :
- wzdłuż przebiegu naczyń krwionośnych w kierunku do serca ,
- od dalszego do bliższego szczytu mięśnia,
- od przyczepu dalszego do bliższego.
Rodzaj techniki ugniatania zależy od:
- kształtu mięśnia,
- powierzchni masowanej,
- wielkości mięśnia,
- stanu bólowego,
- wieku ,płci i jednostki chorobowej.
CELE UGNIATANIA
1. Stosuje się w celu intensywnego pobudzenia mięśni.
2. Dużego przekrwienia masowanego obszaru , a co się z tym łączy -zwiększenie szybkości przepływu krwi, także limfy i ułatwienie wymiany tkankowej w mięśniach ( lepsze odżywienie i szybsze odprowadzenie produktów przemiany materii).
3. Uregulowanie, czyli sprowadzenie do fizjologicznego napięcia mięśniowego po przez oddziaływanie na receptory czucia głębokiego.
4. Przyspieszenie ogólnej regeneracji mięśni po intensywnym wysiłku fizycznym.
5. Zwiększenie elastyczności tkanki mięśniowej oraz ścięgien.
6. Pobudzenie po przez receptory czucia głębokiego ośrodkowego układu nerwowego.
7. Ugniatanie pobudza włókna mięśniowe do skurczu , które powodują szybszy ruch płynów międzytkankowych.
8. Ugniatanie zmniejsza napięcie blizn.
9. Ugniatanie stymuluje procesy wymiany tlenu i dwutlenku węgla w mięśniach.
WYCISKANIE
WYCISKANIE- to technika podobna do głaskania głębokiego. Polega na wykonywaniu ruchu rękoma masażysty o jednakowym nasileniu po całym masowanym odcinku wraz z tkanką skórną.
Ta technika wykorzystywana jest przede wszystkim w masażu sportowym ,w masażu leczniczym stosuje się ją w tzw. drenażu limfy.
Wyciskanie wykonuje się ruchami jednostajnymi lub pulsacyjnymi. Możemy je wykonywać kciukiem lub całą dłonią obejmującym chwytem oraz wszystkimi palcami. Często stosuje się ruch wspomagany oraz ruchy naprzemienne. Wszystkie ruchy mają charakter prostolinijny, czyli wykonuje się je wzdłuż włókien mięśniowych. Wyciskanie działa na skórę, i tkanki głębiej położone.
CELE WYCISKANIA
1. Wyciskanie przepycha krew w naczyniach żylnych i chłonnych w kierunku serca.
2. Wyciskanie opróżnia naczynia krwionośne i chłonne zwiększając szybkość przepływu krwi i limfy.
3. Szybsze odprowadzenie produktów przemiany materii.
4. Ułatwienie dopływu tkanek krwi utlenionej.
5. Wyciskanie działa pobudzająco na OUN.
6. Wyciskanie pobudza receptory nerwowe znajdujące się w tkance podskórnej a także w obwodowych warstwach mięśni i ścięgien.
OKLEPYWANIE
Oklepywanie - to seria energicznych uderzeń rękoma masażysty następujących jedno po drugim , bardzo szybko w tkankę masowaną.
Istotą oklepywania jest to , aby w czasie uderzania kontakt ręki masażysty był jak najkrótszy, a siła uderzenia na całej powierzchni ręki biorącej udział w masażu była rozłożona równomiernie.
Uderzenie powinno być sprężyste, krótkie, wykonane tak aby nie wywoływało powstawania bólu i nie wywoływało powstawania : siniaków, krwiaków i pękania naczyń.
Oklepywanie należy do tzw. techniki twardej, dlatego nie należy jej stosować u osób starszych, u dzieci, po ciężkich zabiegach operacyjnych. Przeciwwskazane jest również przy :
- silnym bólu,
- wzmożonym napięciu mięśniowym,
- kruchości ścian naczyń krwionośnych,
- żylakach,
- po wzmożonym wysiłku fizycznym,
- w spastyczności (w przebiegu porażeń spastycznych ),
- dyskopatiach,
- osteoporozie,
- w przykurczach mięśniowych,
- w skoliozach po stronie przykurczonych mięśni.
Oklepywanie stosujemy gdy chcemy doprowadzić do silnego przekrwienia masowanej części ciała .
Dobór sposobu oklepywania zależy od:
- okolicy stosowania masażu,
- od grubości tkanki masowanej,
- stanu fizjologicznego i patologii tkanki masowanej,
- zadania jakie ma spełniać oklepywanie.
W oklepywaniu wyróżniamy dwa sposoby wykonywania:
- szybkie - 250-300 uderzeń / min.
- wolne - 100-120 uderzeń / min.
Siłę uderzenia możemy stopniować. Uderzenia są lekkie gdy ruch jest wykonywany przez stawy nadgarstkowe przy unieruchomionych stawach łokciowych i barkowych. Siła uderzenia zwiększa się gdy w ruchach oklepywania biorą udział również stawy łokciowe, oraz stawy barkowe.
Siła zmienia się również w zależności od sposobu i wielkości powierzchni dłoni biorącej udział w masażu np. oklepywanie opuszkami palców, oklepywanie całą powierzchnią dłoni.
CELE OKLEPYWANIA.
1. Bardzo silne przekrwienie masowanej powierzchni, a tym samym poprawa odżywienia tkanek.
2. Pobudzenie mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych do skurczu.
3. Zmniejszenie tkanki tłuszczowej przez przyspieszenie przemiany materii.
4. Podwyższenie temperatury tkanek.
5. W chorobach układu oddechowego oklepywanie wykorzystuje się w celu oderwania wydzieliny zalegającej w płucach.
6. Wpływ na naczynia krwionośne:
- słabe oklepywanie - zwęża naczynia krwionośne, zwalnia tętno.
- silne oklepywanie - rozszerza naczynia krwionośne.
7. Zmiana pobudliwości ośrodkowego układu nerwowego:
- lekkie oklepywanie - działa uspokajająco i znieczulająco
- silne oklepywanie - działa pobudzająco
- bardzo silne oklepywanie - hamuje lub znosi reakcje ze strony OUN.
8. Wpływ na zdrowe nerwy obwodowe:
- lekkie oklepywanie - pobudza,
- silne oklepywanie - obniża działanie nerwów,
- bardzo silne oklepywanie - hamuje działanie nerwów.
9. Wpływ na chore nerwy obwodowe :
- lekkie oklepywanie - uspakajające,
- silne oklepywanie - pobudzające.
WIBRACJA
Wibracja - to technika polegająca na przekazywaniu za pomocą ręki masażysty lub aparatu wibracyjnego drgań mechanicznych o malej amplitudzie i znacznej częstotliwości tkankom masowanym.
Wibracja ręczna jest trudna i męcząca, ale daje lepsze możliwości wyczucia, głębokości przekazywanych drgań.
Wibracja aparatem - wibratorem lub aquawibronem, maty do masażu, poduszki , fotele itp.
Ruchy w czasie wibracji wykonujemy góra-dół, a nie na boki, częstotliwość drgań ok. 20 - 40 drgań / sekundę.
Wyróżniamy wibrację:
labilną - wykonuje się wzdłuż przebiegu nerwu, włókien mięśniowych , naczyń obwodowych.
Najczęściej stosowana wzdłuż kręgosłupa. Rozluźnia napięte mięśnie.
stabilną - najczęściej stosuje się na punkty bolesne, w miejscu wyjścia nerwu obwodowego w mięśniu wykonujemy w czasie 5 - 20 s.
Wibrację stosujemy:
- w chorobach układu oddechowego,
- w leczeniu sztywności karku,
- w wzmożonym napięciu mięśni,
- w chorobie zwyrodnieniowej.
CELE WIBRACJI.
Wibracja labilna:
- obniża napięcie mięśniowe,
- normalizuje napięcie tkanek.
Wibracja punktowa:
- obniża próg pobudliwości nerwowej,
- działanie przeciwbólowe,
- wpływ na zmniejszenie obrzęków.
Wibracja wywołuje odczyn pośredni objawiający się:
- zwiększeniem napięcia naczyń krwionośnych,
- zwolnieniem tętna,
- wzrostem ciśnienia krwi.
Wibracja:
- słaba - działanie uspokajające,
- silna - działanie pobudzające.
WSTRZĄSANIE
Wstrząsanie- to technika masażu klasycznego polegająca na przekazywaniu tkankom za pomocą rąk masażysty drgań mechanicznych o znacznej amplitudzie i niedużej częstotliwości.
Technika ta stosowana jest na zakończenie masażu i możemy ją stosować między techniką ugniatania, a głaskaniem.
Wstrząsanie ma wpływ na tkanki:
- powierzchowny - po przez działanie pośrednie - wstrząsanie całą kończyną.
Wykonujemy po uprzednim wymasowaniu całej kończyny.
- głęboki - po przez działanie bezpośrednie - wstrząsanie dłonią masażysty.
Ruch wykonujemy poprzecznie do włókien mięśniowych, dłoń masażysty powinna przylegać do powierzchni tkanki masowanej całą swoją powierzchnią.
Skutki wstrząsania odpowiadają natężeniu z jakim ten chwyt będziemy wykonywać. Ruchy wykonuje się zdecydowanie, płynnie , rytmicznie, bez szarpnięć.
CELE WSRZĄSANIA.
Obniżenie napięcia mięśniowego i rozluźnienie aparatu więzadłowo- torebkowego np. po wysiłku fizycznym.
Ułatwienie wydzielania płynu zalegającego płynu wysiękowego w płucach (wstrząsanie klatką piersiową) w chorobach układu oddechowego.
Usprawnianie krążenia obwodowego , aktywacja przepływu krwi, a szczególnie limfy.
Lepsze rozprowadzenie chłonki w przestrzeniach międzykomórkowych tkanek powierzchownych i głębokich.
Słabe wstrząsanie - obniżenie pobudliwości OUN.
Silne wstrząsanie (energiczne, szybkie ) - wzmożenie pobudliwości OUN.
BIBLIOGRAFIA
Kassolik K. „Czym jest masaż medyczny? Fizjoterapia 1998 nr 6 (1/2) str. 63-64
Magiera L. „Klasyczny masaż leczniczy” wyd. Bio - Styl Kraków 94 r
Piątkowski P. „ Naturalne metody leczenia w rehabilitacji” - materiały z polsko - niemieckiego sympozjum poświęconego naturalnym metodą leczenia w rehabilitacji, zorganizowany przez Łódzki konwent Zakonu Bonifratrów 2001 r
Piątkowski P. „ Świadome sprężyste odkształcenie skóry w masażu leczniczym jako element profilaktyki, diagnostyki i terapii.
Podgórski T. „Masaż klasyczny” M - 198 Zakład Doskonalenia Zawodowego W-wa 88 r
Podgórski T. „Masaż w rehabilitacji i sporcie” wyd.AWF W-wa 89 r
Prochowicz Z. „ Podstawy masażu leczniczego” PZWL W-wa 91 r
Prochowicz Z. „ Masaż leczniczy klasyczny i masaż chiński” CMDNŚSzM W-wa 86 r