Sposób obliczania funduszy własnych

Zgodnie z art. 126 prawa bankowego banki zobowiązane są posiadać w celu zapewnienia bezpieczeństwa ekonomicznego fundusze własne, dostosowane do skali prowadzonej działalności.

Fundusze własne banku składają się z:

1. funduszy podstawowych,

2. funduszy uzupełniających.

Funduszami podstawowymi banku zorganizowanego jako spółka akcyjna są:

1. wpłacony i zarejestrowany kapitał akcyjny

2. kapitał zapasowy

3. kapitał rezerwowy tworzony z zysku, w tym fundusz ogólnego ryzyka na nie zidentyfikowane rodzaje ryzyka działalności bankowej.

4. niepodzielony zysk z lat ubiegłych

Tak obliczone fundusze podstawowe należy pomniejszyć o:

• akcje własne posiadane przez bank;

• wartości niematerialne i prawne od 2002 w 30%, od 2003 w 60%, od 2004 w 100% wartości bilansowej;

• niepokrytą stratę z lat ubiegłych, stratę w trakcie zatwierdzania i stratę na koniec okresu sprawozdawczego, liczoną narastająco od początku roku obrotowego;

Funduszami uzupełniającymi banku są:

1. kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny majątku trwałego

oraz za zgodą Komisji Nadzoru Bankowego:

2 ) zobowiązania podporządkowane. Przez zobowiązania podporządkowane rozumiemy środki spełniające łącznie następujące warunki:
- przyjęte na okres co najmniej 5 lat (okres umowny),

- niewycofywalne przed upływem okresu umownego,
- podlegające zwrotowi w ostatniej kolejności w przypadku upadłości banku lub jego likwidacji,
- zwrot środków pieniężnych nie jest zabezpieczany przez bank bezpośrednio lub pośrednio.

Kwota uwzględnionych w funduszach uzupełniających zobowiązań podporządkowanych jest w ciągu ostatnich 5 lat trwania umowy co roku pomniejszana o 20%.

3) inne pozycje bilansu banku służące pokryciu strat bilansowych - określone przez Komisję Nadzoru Bankowego.

Sumę funduszy podstawowych po pomniejszeniach i funduszy uzupełniających należy pomniejszyć o:
- brakującą kwotę niezbędnych rezerw celowych,
- inne pomniejszenia funduszy własnych banku ustalone przez KNB.

W uchwale 6/2001 KNB ustaliła, ze dodatkowo fundusze własne należy pomniejszyć o:

* kwotę zaangażowania kapitałowego banku w instytucje finansowe i inne banki. Zaangażowanie to obejmuje posiadane akcje, udziały, udzielone pożyczki podporządkowane, inne zaangażowanie kapitałowe zaliczane do funduszy własnych tych podmiotów.

Obliczona różnica stanowi fundusze własne banku.

Sposób obliczania funduszy własnych podsumowuje schemat.

Elementy składowe funduszy własnych banku

Fundusze podstawowe Fundusze uzupełniające

* kapitał akcyjny * fundusz z aktualizacji wyceny

* kapitał zapasowy i za zgodą KNB:

* kapitał rezerwowy, w tym:

fundusz ogólnego ryzyka * zobowiązania podporządkowane
* niepodzielony zysk * inne pozycje bilansu

Pomniejszenia:

* akcje własne

* część wartości niematerialnych i prawnych

* strata niepokryta, w trakcie zatwierdzania, bieżąca

SUMA FUNDUSZY PODSTAWOWYCH (po pomniejszeniach)

i FUNDUSZY UZUPEŁNIAJĄCYCH jest pomniejszana następnie o:

* kwotę brakujących rezerw celowych,

* zaangażowanie kapitałowe w innych instytucjach finansowych,

FUNDUSZE WŁASNE

Na udział funduszy uzupełniających w funduszach własnych i udział zobowiązań podporządkowanych w funduszach własnych nakłada się ograniczenia:

1) Fundusze uzupełniające nie mogą być wyższe niż 100% funduszy podstawowych po pomniejszeniach. Stąd możemy zapisać:

Fundusze uzupełniające ≤ Funduszy podstawowych po pomniejszeniach (1)

lub

Fundusze uzupełniające ≤ 50% Funduszy własnych ogółem (2)

2) Zobowiązania podporządkowane nie mogą przewyższać 50% funduszy podstawowych z pomniejszeniami. Symbolicznie zapiszemy zatem:

(3)

Zobowiązania podporządkowane ≤ 50% Funduszy podstawowych po pomniejszeniach

Fundusze własne

Fundusze uzupełniające

Max. 50% FW

Wykorzystajmy zdobytą wiedzę do rozwiązania przykładu.

Przykład 1

Bank Aster S.A dysponuje 12 000 jm. kapitału akcyjnego (w całości opłaconego). Kapitał zapasowy osiągnął obecnie poziom 46% kapitału akcyjnego. Ponadto w toku działalności bank zgromadził fundusz ogólnego ryzyka o wartości 1530 jm. Bank Kaczeniec podpisał dwie długoterminowe umowy pożyczkowe. Pierwszą z nich 5 lat temu na 9 lat o wartości 8000 jm. Druga zawarta rok temu zakłada zwrot środków po 8 latach i dotyczy kwoty 10.000jm. Zobowiązania wynikające z obu umów pożyczkowych są podporządkowane innym zobowiązaniom banku. Aktualizacja wyceny majątku trwałego doprowadziła do powstania odpowiedniego funduszu o wartości 1500 jm. Bank skupił 1100 jm. własnych akcji i dysponuje wartościami prawnymi i niematerialnymi o wartości 3000 jm,. Zysk niepodzielony osiągnął obecnie poziom 1050 jm., kwota brakujących rezerw celowych wynosi 450 jm, a wartość znaczącego zaangażowania kapitałowego w innych instytucjach finansowych kształtuje się na poziomie 600 jm. Proszę obliczyć fundusze własne banku, przyjmując stan prawny z roku 2002 i zakładając, że bank dysponuje wszelkimi niezbędnymi zezwoleniami Komisji Nadzoru Bankowego.

Zastosowanie funduszy własnych

Znaczenie funduszy własnych wynika z ich zastosowania w formułowaniu norm ostrożnościowych działalności bankowej.

Przykład 2

Proszę zapoznać się z brzmieniem artykułu 128 znowelizowanego prawa bankowego i na tej podstawie przygotować do omówienia norm ostrożnościowych wykorzystujących pojęcie funduszy własnych.

Art. 128. 1. Bank jest obowiązany utrzymywać:

1) fundusze własne na poziomie nie niższym niż równowartość w złotych kwoty określonej w art. 32 ust. 1, przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu sprawozdawczym, z tym że wkłady niepieniężne nie mogą przekroczyć 15% funduszy zasadniczych banku,

2) sumę funduszy własnych oraz dodatkowych pozycji bilansu banku określonych przez Komisję Nadzoru Bankowego, pomniejszoną o kwotę przekroczenia progu koncentracji kapitałowej, o której mowa w ust. 2, na poziomie nie niższym, niż suma wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka prowadzonej działalności, z

zastrzeżeniem pkt 3,

3) współczynnik wypłacalności na poziomie co najmniej 8%, a bank rozpoczynający działalność operacyjną na poziomie co najmniej 15% przez pierwsze 12 miesięcy działalności, a przez następne 12 miesięcy działalności - co najmniej 12%.

2. Przekroczenie progu koncentracji kapitałowej stanowi większa z liczb określonych jako:

1) suma kwot, o które poszczególne znaczne pakiety akcji lub udziałów przekraczają 15% funduszy własnych banku,

2) kwota, o którą suma znacznych pakietów akcji lub udziałów przekracza 60% funduszy własnych banku.

Omówienie artykułu 128

1. Minimalne fundusze własne

Zgodnie z art. 128. u.1. pkt. 1 fundusze własne banku nie mogą być w toku działalności niższe niż równowartość złotowa 5 000 000 mln euro. (nie tylko w chwili powstania, ale i w toku działania bank musi utrzymywać pewną minimalną wielkość środków własnych).

2. Relacja funduszy własnych, dodatkowych pozycji bilansu po pomniejszeniu o kwotę przekroczenia normy koncentracji inwestycji kapitałowych do sumy wymogów kapitałowych związanych z różnymi rodzajami ryzyka.

Dodatkowe pozycje bilansu, zwane też kapitałem krótkoterminowym, obejmują zgodnie z uchwałą 5/2001:

• zysk rynkowy na pozycjach banku zaliczonych do portfela handlowego zrealizowany w bieżącym okresie,

• straty rynkowe (ze znakiem ujemnym), zrealizowane na pozycjach z portfela handlowego w okresie sprawozdawczym w części nieujętej w funduszach własnych,

• zobowiązania z tytułu pożyczek podporządkowanych, które nie zostały zaliczone do funduszy własnych, mają pozostający okres trwania co najmniej 2 lata i są niewycofywanlne

• aktywa trwałe banku (ze znakiem ujemym) z wyjątkiem tych pomniejszających fundusze własne.

Przekroczenie progu koncentracji kapitałowej

Suma wymogów kapitałowych związanych z różnymi rodzajami ryzyka

Zgodnie z uchwałą 5/2001 KNB i 13 załącznikami do niej wymogi kapitałowe oblicza się z tytułu:

• ryzyka kredytowego

• ryzyka walutowego,

• ryzyka cen towarów,

• ryzyka cen kapitałowych papierów wartościowych,

• ryzyka ogólnego stóp procentowych ,

• ryzyka rozliczenia-dostawy i ryzyka kontrahenta,

• ryzyka gwarantowania emisji instrumentów finansowych

• i innych rodzajów ryzyka.

Sposób obliczania wymogów kapitałowych związanych z poszczególnymi rodzajami ryzyka pokazują załączniki do uchwały 5/2001 KNB. Sposoby te pozostaną poza obszarem naszego zainteresowania.

Przykład 3

Proszę sprawdzić czy Bank Aster spełnia normę ostrożnościową, jeśli:

• jego kapitały krótkoterminowe równe są 1500 jm,

• suma wymogów kapitałowych z tytułu różnych rodzajów ryzyka równa się 21400 jm.

• bank posiada trzy znaczące pakiety akcji o wartości 9500 jm, 7500 jm i 4000 jm.
  

Współczynnik wypłacalności

Artykuł 128 nie definiuje współczynnika wypłacalności, mówi tylko, że musi on wynosić co najmniej 8%, a w przypadku banków działających 1 i 2 rok odpowiednio minimum 15% i 12%.

Uchwała 5/2001 definiuje współczynnik wypłacalności w następujący sposób

Współczynnik wypłacalności =

Współczynnik wypłacalności jest normą adekwatności kapitałowej, mówi nam bowiem, czy fundusze własne banku są odpowiednie w relacji do ponoszonego ryzyka.

Uwaga !!!

Do 2002 roku obowiązywała w Polsce prostsza forma obliczania współczynnika wypłacalności, uwzględniająca w swojej konstrukcji tylko ryzyko kredytowe.

Nieaktualny już wzór na współczynnik wypłacalności miał postać:

fundusze własne

Współczynnik wypłacalności =

aktywa i zobowiązania pozabilansowe ważone ryzykiem

Fundusze podstawowe po pomniejszeniach

Min 50% FW

Zobowiązania podporządkowane

Max 50% FP

Fundusze własne + kapitał krótkoterminowy - kwota przekroczenia progu koncentracji kapitałowej

12,5* całkowity wymóg kapitałowy

---