Emmanuel Mounier (koncepcja personalizmu)
KIM JEST OSOBA?
Geneza personalizmu sięga czasów starożytnej Grecji, ponieważ to co jednostkowe, niepowtarzalne było dla Greków zdaniem Mouniera ważne. Odwołuje się on do Sokratesa, który mówił „poznaj samego siebie”. Osoba ludzka jest też skorelowana z koncepcją chrześcijańską. Decydujące znaczenia na losy jego koncepcji wywarła filozofia Karla Marksa (ateisty) i Sorena Kierkegaarda, który przestawiał los człowieka w kontekście wiary, mówi o strachu przed Bogiem i że wiara w Boga jest koniecznością, ale jest też lękiem (pogłębione spostrzeganie człowieka poprzez wiarę).
Mounier chce porównać problematykę dotyczącą egzystencjalnej potrzeby zastanowienia się nad sobą (wiara, dusza człowieka) Kierkegaarda i odwołuje się do Marksa, który twierdził, że człowiek to `niewartość”. Czyli człowiek - persona- podmiot, który ma duszę , oraz człowiek - traktowany jako rzecz - jest wg Marksa przeliczany na pieniądze.
Mounier twierdził, że człowiek stanowi integralną część przyrody. A przyroda nie jest niczym złym. Życie człowieka jest po części ciałem, uwarunkowane biologicznie, a z drugiej strony uwarunkowane materialne.
Mounier zajmował się swoim życiem duchowym. Twierdził, za Marksem, że człowiek ma jakieś zadanie do spełnienia i za Kirkegaardem, że człowiek posiada również potrzeby duchowe. Mówi o dwóch niebezpieczeństwach czyhających na człowieka: z jednej strony człowiek zajmując się sobą staje się narcyzem, a z drugiej strony jesteśmy wytwarzani przez świat rzeczy, zapominając o pewnej duchowości (Herkules). Jeden i drugi kierunek powoduje u człowieka alienację. Życie nasze przypomina życie nieautentyczne. Mounier spotyka się z demaskowaniem człowieka wygnanego z siebie ale też człowieka, który jest więźniem swoich zwyczajów, dławi się zasadami, które są narzucone.
Życie zewnętrzne może przynieść człowiekowi dużo radości. Człowiek zwrócony do swojego wnętrza musi być jednocześnie człowiekiem zwróconym na zewnątrz. Musimy zachować jednocześnie równowagę między narcyzem a Herkulesem. Warunkiem przezwyciężenia grożącej człowiekowi alienacji jest to że musimy zachować równowagę pomiędzy uwewnętrznianiem się a uzewnętrznianiem się, byciem podmiotem, a byciem przedmiotem. Pomiędzy podmiotem a przedmiotem musimy wstawić wiarę, jest to zapewniające równowagę. Personalizm Mouniera to afirmacja ale równocześnie „tragiczny optymizm”. Człowiek zdaje sobie sprawę z trudności życia ale to nie powód do odebrania sobie tego życia.
Jaka jest relacja między człowiekiem a społeczeństwem?
Personalizm Mouniera traktuje inną osobę jako obecność zwróconą ku światu - ku społeczeństwu. Osoba poznaje siebie nie w izolacji od innych ludzi tylko właśnie poprzez relacje z innymi ludźmi. Mounier odrzuca indywidualizm. Mówi, że najważniejszą troską narcyzów (indywidualistów) jest skoncentrowanie się na samego siebie ale świat ludzi zwróconych ku sobie powinien inaczej wyglądać.
Mounier obala tezę, że wolność jest przekleństwem. Zakłada że wolnym człowiekiem jest ten co może przyrzec i zdradzić. Staje się wolny gdy liczę się też z innymi ludźmi. Mówi tu o tzw. „wolności ograniczonej”, pod kontrolą, wolność uwarunkowana miejscem, sytuacją, rolą społeczną, którą pełnimy. Abstrakcyjne pragnienie wolności.
Mounier mówi, że jesteśmy wtłoczeni w społeczeństwo, którego sami nie wybieraliśmy. Człowiek nie ma wpływu na to kiedy się urodzi. Zaangażowanie w społeczeństwo jest dobre a nie jest przekleństwem, jest czynnikiem naszego zakotwiczenia w świecie, bo neutralizuje to tę postawę narcyza. Nie jesteśmy szaleńcami wolności, którzy dają upust swoim problemom. Jesteśmy uwarunkowani historycznie i ekonomicznie.