35.Akademia Krakowska geneza, powstanie, początki działalności-2 fundacje szkoły.
Uniwersytet w Krakowie, który funkcjonował wówczas pod nazwą Studium Generale, powstał staraniem króla Kazimierza Wielkiego w 1364r. Był drugim uniwersytetem, po praskim, który powstał w tej części Europy.
Składał się z 3 wydziałów: sztuk wyzwolonych, medycyny i prawa, miał również powstać wydział teologiczny, na którego powołanie nie zgodził się papież.
Po śmierci Kazimierza Wielkiego nastąpił upadek akademii. Działalność akademii została wznowiona w 1400r przez królową Jadwigę i Władysława Jagiełłę.
Papież wydał zezwolenie na otwarcie wydziału teologicznego i utworzono jedyną w Europie katedrę matematyki.
Szkoła w Krakowie była początkowo akademią, ponieważ posiadała tylko 3 wydziały a nie 4. Dopiero po otwarciu wydziału teologicznego stała się uniwersytetem.
W Krakowie kształcili się cudzoziemcy, m.in. z Niemiec, Węgier, Szwecji, Danii, nie dzielono ich na nacje, jak w Pradze, uczyli się razem. Profesorowie z Paryża, Włoch, Francji
Studenci: M. Rej, A. Frycz- Modrzewski, J. Kochanowski
36. Renesans-charakterystyka epoki, główne założenia pedagogiki renesansowej.
Okres trwający od połowy XIVw. do końca XVI.
W okresie odrodzenia wzrosło zainteresowanie antykiem, ponadto odkrycia naukowe, przemiany polityczne i społeczne, ruch reformacyjny, rozwój mecenatu papieskiego
i królewskiego, wynalezienie druku i rozpowszechnienie książek. Odwoływano się najczęściej do Cycerona i Platona.
Humanizm renesansowy oznaczał zwrot ku sprawom ziemskim, zainteresowanie się człowiekiem, jego potrzebami i wszechstronnym rozwojem. Odrodzenie charakteryzowała wiara w nieograniczone możliwości rozumu ludzkiego
.
Założenia pedagogiki renesansowej:
przeciwstawienie się średniowiecznemu systemowi wychowania
walka ze scholastycznym charakterem nauki i religijno-kościelnym charakterem wychowania
odkrywa dziecko, kobietę, rodzinę
stara się pokazać świat dookoła człowieka
kształcenie szkolne jest świeckie
nowy program kształcenia umysłowego (wszechstronny rozwój umysłu, kult łaciny, rozwój szkolnictwa w językach narodowych)
troska o wychowanie fizyczne(wychowywanie ludzi zdrowych, dbałość o wygląd zewnętrzny)
odrodzenie zasad starożytnych w dziedzinie wychowania moralnego (pedagogowie domagają się życzliwego traktowania dziecka, pogody i wesołości, oddziaływania na młodzież poprzez pochwały i nagrody)
37. Humanizm renesansowy i jego wpływ na pedagogikę
Humanizm renesansowy oznaczał zwrot ku sprawom ziemskim, zainteresowanie człowiekiem. Nowy pogada na świat był bardzo optymistyczny, z przekonania o niezmienności boskiego porządku świata wyciągano wniosek o stałości natury ludzkiej praw moralnych.
Humanizm - (humanus - ludzki) - prąd umysłowy i kulturalny okresu Odrodzenia przeciwstawiający teocentrycznej kulturze średniowiecznej zainteresowanie człowiekiem, akcentujący możliwości ludzkiego rozumu. Wskrzesił starożytność grecką, przyczynił się do niebywałego rozkwitu sztuki i literatury, spowodował rozwój przyrodoznawstwa, położył podwaliny pod nowoczesny, świecki pogląd na świat. Humanizm nie miał charakteru antykościelnego.
Wzorce wypracowane w starożytności wpłynęły na ukształtowanie się ideału renesansowego humanisty, człowieka wyzwolonego z pęt autorytetu kościelnego, krytycznego i odważnego w poszukiwaniu prawdy, uniwersalnego, wszechstronnie wykształconego, znającego języki obce (grekę, łacinę), historię, retorykę, gramatykę, orientującego się w estetycznych kanonach piękna, stawiającego na pierwszym miejscu jednostkę jako wartość najwyższą, autonomiczną, niezależną. Był to przy tym człowiek społecznie zaangażowany, oddany ojczyźnie patriota.
Nowe cele wychowania kładą nacisk na wszechstronny rozwój umysłu, troskę o wychowanie fizyczne i moralne.
Humanizm był prądem społecznie ograniczonym: wyrażał światopogląd raczej wąskiego kręgu ludzi wykształconych i obejmował głównie dwory książęce oraz nowo rodzącą się warstwę zamożnego mieszczaństwa - burżuazję
38. Szkoła radości Vittorio da Feltre
1378 - 1446, nie pozostawił pism
Szkoła była umieszczona w parku, w pięknym pałacu ozdobionym galeriami i freskami, przedstawiającymi zabawy dzieci. Wykluczył karę cielesną , opracował program wychowania na świeżym powietrzu. Stosował nowe metody, które miały rozwijać samodzielność myślenia uczniów. Uczył nie tylko wiedzy humanistycznej, ale również algebry i przyrodoznawstwa. Ponadto do jego szkoły uczęszczały dziewczęta i chłopcy z warstw niższych chodź szkoła była przeznaczona dla dzieci książęcych.
Ćwiczeniom fizycznym przypisywał właściwości lecznicze. Uważał je za skuteczny środek zapobiegania chorobom. Drogą systematycznych i wytrwałych ćwiczeń usiłował osiągnąć odporność fizyczną. Szkoły Vittorio przełamywały rygoryzm i schematyzm tradycyjnych programów wychowania
Uczono tam w typowy dla renesansu rozległego zestawu przedmiotów, łacińskiej i greckiej literatury, arytmetyki, geometrii, algebry, dialektyki, etyki, astronomii, historii, muzyki i wymowy - wszystko przez najlepszych wyspecjalizowanych nauczycieli.
Indywidualny kontakt między nauczycielem a uczniem i przystosowanie nauczania do potrzeb i możliwości konkretnego dziecka. Był pierwszym przedstawicielem nowożytnej pedagogiki, rozwiniętej w epoce odrodzenia.
39. Myśliciele renesansowi o wychowaniu
Erazm z Rotterdamu, (Holandia) - 15-16 w
Dzieło: „Pochwała głupoty", gdzie ośmieszył on scholastykę i scholastyków;
Twierdził, że wychowanie powinno wdrażać do pobożności, lecz jednocześnie do zasadniczych funkcji wych. zaliczał: zaszczepianie umiłowania i dawanie gruntownego poznania nauk wyzwolonych, zaszczepianie niezależności myślenia i wdrażanie do powinności życia doczesnego, a także zaszczepianie form grzeczności (kult. bycia).
Występuje przeciwko karom cielesnym. Tworzył czytanki łacińskie i domagał się kształcenia nauczycieli oraz prawa kobiet do wyższego wykształcenia.
Jan Ludwik Vives (Hiszpania) 15-16 w.
Dzieło: „O naukach”
Poddawał ostrej krytyce kulturę i pedagogikę średniowiecza. Uwzględniał w programach szkolnych przedmioty matematyczno - przyrodnicze, a zwłaszcza wprowadzał opartą na bezpośrednich obserwacjach naukę o świecie i życiu przyrody.
Nauczanie powinno być dostosowane do indywidualnych możliwości dzieci, ich wieku, zdrowia, zdolności, charakteru. Powinno mieć charakter poglądowy, w przeciwieństwie do dotychczasowego scholastycznego nauczania werbalnego. Nauczyciel powinien dążyć do tego, by uczniowie sami dochodzili do wiedzy poprzez obserwacje. Łączenie nauki z życiem miało ułatwić uczniom opanowanie wszelkiej wiedzy, nie tylko naukowej, ale i nienaukowej.
Program nauczania, poza nauką łaciny i greki opartą na klasycznych dziełach, powinien zawierać takie przedmioty jak język ojczysty, matematyka, przyroda, historia, nauki rolnicze, czy żeglarstwo.
Vives uważał, że wychowanie jest zadaniem społeczeństwa, że każda gmina powinna posiadać swoją szkołę z nauczycielami opłacanymi z kasy państwowej.
Tomasz Morus (Anglia) 15-16 w.
Dzieło: „Utopia”
Ojciec teorii socjalizmu utopijnego. Wyraża protest przeciwko kapitalizmowi i przedstawia obraz idealnego ustroju społecznego na fantastycznej wyspie. Na utopijnej wyspie nie ma prywatności, jest społeczna organizacja produkcji i wszyscy pracują.
Rozwija idee powszechnego wychowania w ojczystym języku jednakowego dla obu płci oraz ideę wychowania przez prace- wszyscy pracują na roli, każdy ma się nauczyć rzemiosła według zainteresowania.
Akcentuje wykształcenie przyrodniczo-matematyczne. Przedstawia ideę oświaty pozaszkolnej dla dorosłych.
40. Przedstawiciele polskiego odrodzenia i ich poglądy na wychowanie i szkołę
Andrzej Frycz Modrzewski - 16 w. (Czechy)
Dzieło: „O poprawie Rzeczypospolitej”
Wychowanie i szkołę uważa za jedną z podstaw dobrego urządzenia i funkcjonowania państwa. Nie ma przekonania do wychowania dworskiego, uważa że marnuje się tam wiele pieniędzy na zbyteczne rzeczy (stroje, uczty itp.).
Modrzewski preferuje naukę przez pracę. Uważa, że zawód nauczyciela to jest najwyższy stan w zawodach i dlatego ten stan należy bronić i ochraniać. Chce, aby wszyscy nie zależnie od stanu z jakiego pochodzą się kształcili. Szkoła miała byś świeca, ale Kościół powinien ją finansować.
Szymon Marycjusz z Pilzna
Dzieło: O szkołach czyli akademiach ksiąg dwoje - 16 w.
Odpowiedzialnością za upadek szkół obarcza nie nauczycieli, ale odpowiednie władze.
Również upominał się o godność stanu nauczycielskiego, a głównie o opiekę nad Akademią Krakowską i profesorami akademickimi, którym sam był.
Sebastian Petrycy z Pilzna 16-17 w.
Dzieło: Przydatki
Całość jego rozważań o wychowaniu przenika patriotyzm i chęć tworzenia edukacji narodowej. Dominują sprawy higieny, dietetyki i wychowania fizycznego. Zaleca młodzieży dużo ruchu, gier, zabawi ćwiczeń cielesnych. Jest zwolennikiem wychowania stanowego. Pierwszy w polskiej literaturze mówi o wychowaniu dziewcząt jednak takim ogólnym a nie umysłowym.
Wychowanie dziewcząt: powinny zachowywać wstydliwość panieńską, nie wychodzić bez towarzystwa starszej kobiety, nie próżnować: prząść, szyć, haftować i poznawać gospodarstwo domowe, uprawiać zabawy, aby były miłe i wesołe, nie mówić wiele. Ponieważ nie przyznawał im zdolności do zrozumienia jakiejkolwiek wiedzy, nie radził ich kształcić nawet w zakresie elementarnym. Wychowanie dziewcząt sprowadzał do spraw moralnych
41. Akademia Lubrańskiego
Została założona w 1519r. w Poznaniu przez biskupa Jana Lubrańskiego. Było to wzorowe Gimnazjum humanistyczne z kursami akademickimi. Akademia posiadała dwa wydziały: teologiczny i humanistyczny, nie miała jednak prawa nadawania tytułów naukowych, Na najwyższy poziom podniosła szkołę działalność Krzysztofa Hegendorfera, który dokonał reformy szkoły, opracował jej program oraz wydał szereg podręczników i rozpraw dydaktycznych.
Okres świetności uczelni przypadał na 1. połowę XVI w., kiedy stała się jednym
z najważniejszych ośrodków kultury humanistycznej w Polsce.
42. Akademia Zamojska
Została założona w 1595r przez hetmana i kanclerza Jana Zamoyskiego. Wyższa szkoła humanistyczna. Akademia była pierwszą prywatną uczelnią w Polsce. Trzy wydziały: filozoficzny, medyczny, prawniczy. Pragnął ją zorganizować jako uczelnie wyższą, która miała kształcić w duchu obywatelskim i państwowym. Dla szlachty i mieszczan
43. Reformacja i kontrreformacja -wyjaśnienie pojęć, chronologia
Reformacja- ruch religijny, kulturalny i społeczny, zapoczątkowany ogłoszeniem w Wittenberdze przez M. Lutra (1517) 95 tez dotyczących sprzedawania przez księży odpustów, konieczności zreformowania bogacącego się i odchodzącego od zasad wiary Kościoła katolickiego.
Główne żądania reformatorów dotyczyły: przyjmowania komunii świętej w dwóch postaciach, zniesienia celibatu duchownych i rezygnacji Kościoła z posiadania majątku.
Przedstawiciele reformacji głosili, że zbawienie może być osiągnięte przez wiarę i ewangelię a nie przez uczynki. Reformacja doprowadziła do wojen religijnych oraz do utworzenia nowych odłamów wyznaniowych. (luteranizm, anglikanizm, kalwinizm)
Reformacja przyczyniła się znacznie do rozkwitu kultur narodowych, a zwłaszcza literatury, która coraz częściej publikowana była w językach narodowych
Kontrreformacja - prąd religijny powstały w kościele katolickim, będący próba zahamowania szerzącej się reformacji i sposobem odzyskania pozycji Kościoła. Dzieło reformy Kościoła rzymskokatolickiego zapoczątkował zwołany w 1545 roku Sobór Trydencki, na którym uchwalono dekrety potępiające innowierców i ustalono strategię działania Kościoła. Ostatecznym celem kontrreformacji w Europie Zachodniej była fizyczna likwidacja protestantów.
Dużą rolę w rozwoju tego ruchu odegrał założony w 1540 zakon Braci Jezusowych - jezuitów. Kontrreformacja działała poprzez wszechstronnie rozwiniętą propagandę skierowaną przeciwko reformacji, stosowała także przymus wyznaniowy. Wprowadzono Indeks ksiąg zakazanych, czytanie Biblii w językach narodowych wymagało osobistego zezwolenia papieża, inkwizycja - instytucja podległa papieżowi, sądząca heretyków
44. Szkolnictwo w okresie reformacji i kontrreformacji - rodzaje szkół, program kształcenia.
Reformacja - szkoły miały charakter religijny, powstały szkoły ludowe, a w szkolnictwie położono większy nacisk na czytanie i naukę języka ojczystego (Luter domagał się tłumaczenia Biblii na języki ojczyste). Zrezygnowano z metody scholastycznej. Powstało nie tylko wiele szkół, ale także i bibliotek. Luter postulował, iż szkoły powinny być powszechnie dostępne dla dzieci ze wszystkich warstw społecznych
Kontrreformacja - szkolnictwo, zarówno elementarne, jak i wyższego szczebla, przejmuje Zakon jezuitów. Jezuici rozwinęli Szkolnictwo bezpłatne i wprowadzili pewne reformy w sposobie nauczania, jednak wypracowany przez nich System bardzo szybko skostniał i stał się anachroniczny. Nauczano łaciny, religii, retoryki, odrzucano wszystko to, co niechrześcijańskie.
45. Stosunek Lutra do oświaty
Marcin Luter (Niemcy) 15-16 w., inicjator reformacji,
Dzieło: przełożył Biblię na język niemiecki, był autorem Małego i Dużego Katechizmu,
Początkowo zniszczenie średniowiecznej niemieckiej szkoły było dla niego równie ważne jak obalenie zwierzchnictwa papieskiego nad życiem religijnym w Niemczech. Potępiał on wszystkie przedmioty szkolne, metody nauczania oraz podręczniki.
Luter, dzięki przetłumaczeniu Biblii na język niemiecki chciał udowodnić, że nauka łaciny i innych starożytnych języków jest marnowaniem czasu.
W rezultacie doprowadziło to do zaniku większości szkół i uniwersytetów.
Wiadomość o upadku oświaty wywołała w naukowych kołach europejskich bardzo negatywne wrażenie. Twierdzono, że tam gdzie pojawia się Luter, ginie nauka.
Od całkowitej porażki i upadku oświaty uratowała Niemcy polityka książąt i możnych, którzy od początku reformacji widzieli w niej czynnik wzmacniający ich władzę. Podporządkowali sobie wówczas życie religijne i kulturalne, naciskając jednocześnie na Lutra, aby odbudował zniszczone szkolnictwo.
Po czasie, pod ich wpływem Luter zmienił swój stosunek do szkół i kształcenia. Zaczął głosić nowe poglądy mówiące o tym, iż największa chwała i potęga zależy od dobrze wychowanych i inteligentnych obywateli. Twierdził wówczas, że trzeba zakładać szkoły zarówno dla chłopców jak i dziewcząt, gdyż wykształceni ludzie mogą lepiej wypełniać obowiązki urzędników, sędziów, lekarzy czy pastorów.
Mając na uwadze wywołaną przez siebie niechęć społeczeństwa do szkół, Luter oddawał je pod opiekę książąt i narzucił obowiązek kształcenia dzieci. Dotyczyło to oczywiście synów najbogatszych rodziców. Zalecany przez Lutra program nauczania obejmował łacinę, grekę, języka hebrajskiego, ponadto polecał czytać dzieła pisarzy chrześcijańskich oraz dzieła historyczne. Mimo, że w początkowym okresie cenił wysoko język niemiecki i polecał jego naukę na równi z łaciną i greką, tym razem tego zabraniał.
46. Działalność reformatorska - F. Melanchton, J. Sturm
Filip Melanchton (Niemcy) 16 w., uzyskał przydomek „nauczyciel Niemiec”, bliski przyjaciel Lutera, Dzieło: Liber de anima
W swoich programach szkolnych wprowadzał naukę katechizmu i religii do szkoły łacińskiej. Melanchton opracował organizację szkolną, która stała się wzorem dla innych krajów protestanckich; był autorem programów, podręczników w szkolnictwie średnim do nauczania gramatyki łacińskiej i greckiej, retoryki, logiki, fizyki i etyki. Wyzbył się wszystkiego co kojarzyło się ze średniowieczem: dysputy, stopnie. Wprowadził przedmioty klasyczne i nawiązywał do antyku.
Zreformował w Niemczech szkoły średnie i wyższe. Wzorem był urządzony przez niego w 1528 r. Wittenberdzki Uniwersytet. Utrzymywanie szkół miały wziąć na siebie władze świeckie - państwo. Językiem nauczania w klasach starszych był wyłącznie język łaciński, a retorykę uważano za królową nauk.
Jan Sturm (Niemcy) 16 w., profesor ginazjum w Strasburgu
Dzieło: O dobrym urządzeniu szkół
Program nauczania oparty był na nauce języków klasycznych i na retoryce, był bardzo wąski - obejmował w zasadzie tylko: religię, łacinę i grekę, lekturę utworów klasycznych i logikę Nie obejmował ani nauki języka ojczystego, ani nie liczył się z praktycznymi potrzebami życia. Wykształcenie rzeczowe uczniowie mieli czerpać głównie z lektury autorów starożytnych.
Model szkoły wyznaniowej - cel edukacji to mądra i wymowna pobożność.
System klasowo-lekcyjny. Egzaminy.
Szkoła ta i zasady w niej panujące stały się wzorem do naśladowania dla humanistycznego szkolnictwa w całej Europie.
47. Charakterystyka szkół różnowierczych na ziemiach polskich- wymienić szkoły w ramach wyzwań - luterańskie, kalwińskie, ariańskie, braci czeskich.
Szkoły różnowiercze |
charakterystyka |
luterańskie |
|
kalwińskie |
|
ariańskie |
|
bracia czescy |
|
Okres ich działalności był krótki. Upadały zwykle ze śmiercią fundatora.
Zdominowane przez mieszczan - oni też uczyli
Wykorzystywane do propagandy wyznaniowej
Słabe warunki materialne, małe budynki
48. Towarzystwo Jezusowe i jego działalność na polu szkolnictwa w Rzeczypospolitej.
powstanie zakonu- Ignacy Loyola
1540r - Celem j. miała być obrona katolicyzmu i papiestwa, szczególnie w tym czasie zagrożonego przez reformację, a także utrzymanie dużego wpływu Kościoła na życie polityczne, kulturalne i społeczne.
sprowadzenie do Polski i powstanie kolegiatów na terenie Rzeczypospolitej
Do Polski sprowadził zakon biskup warmiński Stanisław Hozjusz, w roku 1564, fundując im kolegium w Braniewie. Przez wiele lat jezuici byli wyłącznymi nauczycielami i wychowawcami polskiej młodzieży magnackiej i szlacheckiej.
Kolegia (zespół szkół + )
Byli więc najliczniejszą rodziną zakonną w Polsce zarówno co do liczby placówek, jak i zakonników.
Kolegia Jezuickie kształciły szlachtę w bezwartościowej erudycji, retoryce i spekulacjach filozoficznych z nastawieniem nietolerancji dla innych religii.
Ratio studiorum - Klaudiusz Akwawiwa
Aby ujednolicić organizację i metody pracy kolegiów we wszystkich krajach, opracowano i wydano drukiem w roku 1599 zbiór przepisów pt. „ Ratio Studiorum. Przepisy tej konstytucji przetrwały niezmienione przez ponad 150 lat, ponieważ nawet zagorzali przeciwnicy jezuitów nie potrafili stworzyć lepszego systemu. Przepisy ustalały wszystkie problemy dotyczące organizacji kolegiów, treści nauczania, metod dydaktyczno wychowawczych zajęć pozalekcyjnych, zabaw itp. Usiały też dokładny tok postępowania nauczyciela we wszystkich sytuacjach, że odbierały mu wszelką inicjatywę
organizacja i program nauczania
Kolegia podzielono na 5 klas (ostatnia 2-letnia) Każda miała program nauczania, metody, uroczyste promocje, system nagradzania, itp. Szczególnie dbano o zdrowie, wygody i rozrywki uczniów. Przy szkołach urządzano boiska i place zabaw. By nie zrażać młodzieży i rodziców ze szkól w zasadzie eliminowano kary fizyczne. Gdy jednak dochodziło do naruszania dyscypliny karę cielesną -wymierzał specjalnie powołany człowiek świecki zwany korektorem.
Uczono gramatyki, poetyki, retoryki. Głównym celem kolegium była wymowa łacińska. Szkoły były bezpłatne i dla
przemiany szkolnictwa jezusowego w Polsce
Działalność jezuitów w Polsce można podzielić na dwa okresy:
pierwszy - ok 100-letni, charakteryzujący się żywotnością wewnętrzną, która trwała dopóty, dopóki istniał dosyć silny i oświecony obóz różnowierczy, z którym prowadzili wytężoną walkę;
drugi - po wojnach szwedzkich. Odkąd powalili przeciwników, popadli w okres zastoju.
Nie mieli podniet ruchliwości umysłowej i naukowej. Odcięci także od Zachodu, pozbyli
się ze swego grona cudzoziemców. W ten sposób powoli zaczęli się cofać.
jezuickie seminaria nauczycielskie i kształcenie nauczycieli w zakonie
Niewątpliwym osiągnięciem szkolnictwa jezuickiego była szczególna troska o nauczycieli. Po raz pierwszy w Europie nauczyciele byli przygotowani w sposób świadomy i zorganizowany. Kształcenie nauczycieli kolegiów jezuickich trwało 18 lat.
49. Edukacja dziewcząt w XVI i XVII wieku
zmiany w szkolnictwie klasztornym po Soborze Trydenckim
Sobór trydencki - sobór powszechny Kościoła katolickiego,w latach 1545-1563.
Sobór był odpowiedzią na narastającą potrzebę reform w Kościele katolickim, który podjął się ich dopiero w odpowiedzi na reformację. Jest uznawany za początek okresu kontrreformacji. Odbył się w mieście Trydent (północne Włochy).
Zmiany:
- do klasztoru można było wstępować od 15 r.ż., wyjątkowo od 12 r.ż.
- czytanie, pisanie, rachunki, nauka śpiewu, robótek, muzyki. Było to jednak bardziej wychowywanie niż kształcenie
szkoła prezenterek w Krakowie
Zofia Czeska z dobroci serca założyła szkołę w swoich dwóch kamienicach dla biednych i osieroconych dziewcząt. W dniu 31 maja 1627 roku została uznana za szkołę przez biskupa krakowskiego. Panny pobierały w niej nauki wszystkiego, co było w tamtych czasach wykształconej kobiecie potrzebne, a więc czytania, pisania, rachunków, śpiewu, gotowania, szycia, prania, znajomości zasad moralnych i religijnych opartych o Ewangelię. Była to pierwsza w Polsce szkoła żeńska, która nie tylko kształciła, ale także wychowywała
i praktycznie przygotowywała do życia.
działalność edukacyjna wizytek, szarytek
Wizytki znane są powszechnie ze swej działalności edukacyjnej - przez wieki siostry prowadziły szkoły dla dziewcząt, głównie z arystokratycznych rodzin.
Do wybuchu wojny w 1939 r. setki dziewcząt w Polsce zostało wykształconych i wychowanych w pensjonatach sióstr wizytek.
Szarytki - zajmowały się wychowaniem dzieci i sierot
zakres nauczania dziewcząt w tym okresie
Alcalci, jako pierwsze miasto w Europie, miało w początkach XVI w. szkołę żeńską. Było to przedsięwzięcie nowatorskie. Następnie w Awinionie - Urszulanki zorganizowały zakład dla uczennic. Dopiero w XVII w. kształcenie dziewcząt poza domem, przede wszystkim dzięki Urszulankom, stało się faktem naprawdę społecznie ważnym. Jednak w wieku XVI było bardzo dużo wykształconych kobiet. Przyczynił się do tego rozkwit życia dworskiego.
Od kobiety wymagano umiejętności tańca, muzyki, powinny znać się na literaturze, malarstwie. Żony magnatów utrzymywały na swoim dworze liczne "Fraucymery", do których szlachta oddawała swoje córki. Tam pod kierunkiem ochmistrzyni uczyły się czyta, pisać, grać na instrumencie muzycznym, szyć, haftować oraz prac gospodarstwa domowego.
50. Podróże edukacyjne - rodzaje
wywodzące się ze średniowiecza
celem było udanie się do konkretnego miejsca, szkoły, gdzie wykładał znany profesor; nawiązywały do średniowiecznych pielgrzymek w miejsca święte
nawiązujące do drogi
ważne było poznawanie nowych ludzi, kultur, droga sama w sobie, zwiedzanie, różne sposoby przemieszczania się, nauka życia w różnych
sytuacjach
Często te 2 rodzaje łączyły się, ważna była droga do przebycia i osiągnięcie konkretnego celu, jakim zazwyczaj było dotarcie do szkoły
51.Kierunki podróży edukacyjnych Polaków w XVI i XVII wieku
Francja (Paryż, akademie rycerskie)
Niderlandy (Lowanina - katolicy, Leida - protestanci)
Szwajcaria (Genewa)
Niemcy (Wittenberga, Lipsk)
Podróżowali mężczyźni, chłopcy w różnym wieku
52. Poglądy myślicieli XVII- wiecznych na rolę wychowania
Tomasz Campanella- „Miasto Słońca”
- wszyscy są równi, edukacja dla wszystkich, obowiązek nauki, nauka państwowa
- początek nauki z początkiem życia- elementy kształcenia w czasie zabaw; do 7 r.ż, nie ma odgrywać dużej roli, od 7 r.ż. - nauka matematyki, należy uczyć ze zrozumieniem- nauczanie przez kontakt z tym, co się uczymy, łącznie pracy fizycznej z umysłową
- przeciwny nauce oraz praktykom scholastycznym,
- propagował kult pracy, równość społeczną, wspólnotę dóbr i likwidację rodziny
John Locke „ Myśl o wychowaniu”
- przeciwko wprowadzeniu nauki religii do szkoły, przeciwny karom cielesnym
- zwolennik wychowania stanowego
- opowiadał się za wychowaniem prywatnym -guwerner
-określił ideał gentlemana - literatura ojczysta, j.obce, nauki przyrodnicze, historia, opanowany, obowiązkowy, honorowy,
- zwolennik hartowania - wychowania fizycznego, dużo na świeżym powietrzu,
- tabula rasa - człowiek rodzi się czysty moralnie
- Celem kształcenia powinno być nie tyle zapełnienie głowy ucznia wiadomościami, ile raczej uczenie takich zdolności i dyspozycji jak pamięć, zdolność, rozumowanie, krytycyzm,
- wychowanie moralne oparte na zasadzie honoru i kształcenia charakteru.
Franciszek Bacon „Eseje”
- nauka służąca realizacji praktycznych celów. „Tyle mamy władzy, ile wiedzy” - mawiał.
- nauka winna owocować nowymi wynalazkami, do tego przyrodoznawstwo
- należy samodzielnie doszukiwać prawdy
- zwolennik badania zjawisk przyrody za pomocą obserwacji, eksperymentów
- krytykował poznanie oparte na słowie
Franciszek Fenelon - „ O wychowaniu dziewcząt”
- przedstawia zasady systematycznego wychowania kobiet
- prawidłowe wychowanie kobiet jest ważniejsze od wychowania mężczyzn
- należy kształcić kobiety, krytykuje rozwijanie dewocji u dziewcząt.
- łączyć naukę z zabawą, wykorzystać bajki, historyjki, rozwijać wyobraźnię.
- krytykuje surowy, bezduszny system wychowania w klasztornych pensjonatach
- kobieta jest duszą domu i warunkiem szczęścia rodziny , toteż jej niewłaściwe wychowanie przynosi więcej szkody niż złe wychowanie mężczyzn.
53. Jan Amos Komeński i jego pedagogika
Jan Amos Komeński - 17 w. - Czechy -
Dzieło: „Wielka Dydaktyka”
Opracował założenia i program powszechnego systemu oświatowego, jednolitego dla wszystkich ludzi bez względu na płeć czy zróżnicowanie stanowe. . System ten obejmował 4 sześcioletnie okresy nauczania: szkołę macierzyńską (przedszkole), szkołę elementarną (języka ojczystego), szkołę średnią (łacińską) i szkołę wyższą.
młodzież uczyć się ma "nie dla szkoły lecz dla życia”, powinna więc być "energiczna, silna fizycznie, gotowa do wszystkiego, zdolna, pracowita, zasługująca na zaufanie, przygotowana do wszystkich obowiązków”.
Szkoła winna zapewnić dzieciom i młodzieży warunki pełnego rozwoju.
Poza nauką zaleca się zabawy ruchowe, obręcz, piłkę, kręgle, ponadto biegi i skoki. Poleca gry łączące aktywność ruchową i umysłową.
Dydaktyka Komeńskiego stanowiła próbę naukowego ujęcia nauczania. Opracował nowy program nauczania odpowiedni dla uczniów zgodny ze stanem ówczesnej wiedzy oraz ustalił nowy układ materiału programowego.
Podkreślił znaczenie nauczania języka ojczystego na poziomie szkoły elementarnej
postulował wprowadzenia systemu klasowo lekcyjnego;
przeciwnik stosowania kar cielesnych i przymusów
za brak wyników nauczania winił nauczyciela a nie ucznia.
Wychowywać należy zgodnie z naturą
Krytyka szkoły i metody scholastycznej, szkoły rygoru i przymusu, szkoły werbalizmu i uczenia się na pamięć
Wychowanie powinno budzić i rozwijać naturalną ciekawość dziecka
Nauczanie łaciny i języka ojczystego, nowe teksty zachęcające do czytania
54. Elementy systemu szkolnego Komeńskiego
Szkoła macierzyńska 0-6
rozpoczyna się po urodzeniu
ważne wychowanie fizyczne, które obejmuje troskę matki o zdrowie dziecka, higienę odżywiania, ubiory, zabawy, ćwiczenia ruchowe
ważne wychowanie moralne, uczenie posłuszeństwa i szacunku dla starszych, przyzwyczajenie do pracy, wrażliwość na pochwałę, upomnienia, nauki religii i śpiewu pieśni kościelnych
poznawanie świata i kształtowanie wzajemnych stosunków między ludźmi.
Główną rolę w wychowywaniu spełnia matka (matka to najlepszy nauczyciel, jakiego może mieć dziecko)
Szkoła elementarna (języka ojczystego) 6-12 lat
obowiązkowa dla biednych i bogatych, chłopców i dziewcząt szkoła publiczna
nauka w języku ojczystym
nauka czytania i pisania, rachunków, geometrii, śpiewu, historii, wiadomości
o rzemiośle
Szkoła języka łacińskiego 12-18 lat
typ szkoły średniej (gimnazjum)
uczeń wychodząc z tej szkoły posiadał wiedzę encyklopedyczną,
nie była obowiązkowa
uczono gramatyki, retoryki, dialektyki, arytmetyki, geometria, astronomia, muzyka, etyka, dialektyka, znajomość rzeczy
Oprócz nauki języków, co roku był kurs historii biblijnej, naturalnej, sztuk i wynalazków, cnót i obyczajowości, zwyczajów różnych narodów i dopiero na ostatnim miejscu historia powszechna.
Akademia (studia) 18-24 lat
Uniwersytety w każdym państwie
Mieli się w niej kształcić kandydaci na przyszłych uczonych.
nie zakazuje dziewczętom dostępu do studiów
szkoły kończyły się podróżami
55. Nauka o rzeczach Komeńskiego
Chodzi tu o zasadę poglądowości i aktywności. Przestrzeganie jej przez nauczycieli ma się przyczynić do usunięcia z procesu nauczania - uczenia się werbalizmu, tj. zastępowania przedmiotów przez oznaczające je, ale często nie znane uczniom wyrazy. Uczniowie przyswajają sobie określone słowa, nie rozumiejąc ich znaczenia. W rezultacie werbalnego nauczania uczniowie, zamiast myśleć samodzielnie, operują dźwiękami, wyuczonymi na pamięć wyrazami .
Postulaty związane z zasadą poglądowości łączą się z rygorami zasady świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania - uczenia się i tylko takie potraktowanie zasady poglądowości, które angażuje samodzielność i aktywność uczniów jest zgodna z wymaganiami dydaktyki współczesnej.
Wg niego w pedagogice trzeba przestrzegać wskazań natury, dziecko uczyć już od urodzenia, ale najpierw pokazywać mu rzeczy (ewentualnie ich ilustracje), a potem je nazywać - "Wszystko poglądowo, najpierw rzecz, a potem słowo". W procesie nauczania muszą być zaangażowane wszystkie zmysły.
czynny kontakt ucznia z przedmiotem, podobny do obserwacji naukowej organizowanej na różnych szczeblach kształcenia.
56. Idea powszechnej i demokratycznej szkoły Komeńskiego.
Twórca idei powszechnego kształcenia oparł swoją idee na przekonaniu, że wszyscy ludzie będąc równymi wobec Boga dostali takie same możliwości rozwoju i dlatego muszą je wykorzystać i rozwijać do możliwie najwyższego poziomu.
Wszystkie dzieci- dziewczynki i chłopcy, chorzy i zdrowi powinni się kształcić.
Uważał, ze kształcenie może doprowadzić do naprawy ówczesnego świata wychowując dobrego chrześcijanina w szkole.
Chciał utworzyć sześcioletnią szkołę powszechną, o bardzo wszechstronnym zakresie nauczania w języku ojczystym, gdzie dzieci przyswoiłyby sobie elementarne wiadomości z różnych dziedzin wiedzy.
57. Koncepcja szkoły macierzyńskiej
Szkoła macierzyńska - powinna powstać w każdym domu i rodzinie, rodzice wychowują, powinna zapewniać przede wszystkim:
Wychowanie fizyczne - troska matki o zdrowie dziecka, odpowiednia higiena i odżywianie, zabawy i ćwiczenia ruchowe, nie wolno oddawać dzieci mamkom, należy kierować się za zasadą "w zdrowym ciele zdrowy duch".
Wychowanie moralne - należy dawać dzieciom dobry przykład, budzić ambicje, uwrażliwiać na pochwały i napomnienia, uczyć posłuszeństwa i szacunku dla starszych, cierpliwości, przyzwyczajać do pracy, należy dzieciom przygotowywać odpowiednie do ich wieku i siły narzędzia, aby poprzez zabawę przyzwyczajały się do użytecznych wysiłków. Dobre obyczaje w dziecku wyrabiają się głównie przy pomocy przykładów. Od pierwszych lat należy przyzwyczajać je do czynności religijnych, aby rozwijać cnoty taki jak umiarkowanie, dobroczynność, czystość, posłuszeństwo, grzeczność i usłużność.
Wychowanie umysłowe - już w pierwszych latach życia dziecka, należy uczyć je najprostszych elementów wiedzy, np. nauka geometrii (pojęcia wielkości jak długi, krótki, mały, duży), nauka arytmetyki - liczenie do pięciu (3r.ż) do dziesięciu (4r.ż) i do dwudziestu (5 - 6 r.ż), nauka geografii - najbliższego otoczenia, nauka astronomii - pojęcia gwiazdy, słońca i księżyca.
Rezultatem szkoły macierzyńskiej miało być opanowanie pierwszych wiadomości, rozwinięcie rozumu dziecka i wzbudzenie w nim chęci do dalszego kształcenia.
58. Wychowanie indywidualne i prywatne Johna Locke'a „ Myśl o wychowaniu”
Proponuje kształcenie indywidualne, prywatne w domu przez guwernera. Najlepszą zachęta do nauki będzie budzenie zainteresowań, (ale w domu rodzicielskim, przez nauczyciela domowego). Ponieważ uważał że w szkole publicznej znajdują się dzieci zepsute i źle wychowane.
Przedmioty, jakie widział Lock to: nauczanie pisania, czytania, nauka rysunku, język obcy nowożytny (język łaciński można wprowadzić, lecz bez zawiłości gramatycznych). Zaleca też geografię, arytmetykę z geometrią, astronomię, historię, prawo ustrojowe, umiejętności fizyczne, (czyli: filozofia przyrody, nauka dobrych obyczajów, nauka rzemiosła). Ważne miejsce w edukacji zajmują wg niego taniec, szermierka, jazda konna i muzyka, (choć mniejszym stopniu). Uważa też, że podróże uzupełniają wykształcenie.
Locke stał na stanowisku wychowania stanowego. Dla dzieci chłopów i robotników proponował szkoły elementarne bez nauki czytania i pisania miały przygotowywać do pracy manufakturowej. Wychowaniem wszechstronnym natomiast chciał objąć klasę rządzącą gdyż musi ona skutecznie kierować i trzymać w posłuszeństwie warstwy niższe.
59. Elementy wychowania wg Locke'a
wychowanie fizyczne - „W zdrowym ciele zdrowy duch”. Niezbędne dla zdrowia jest hartowanie organizmu, dlatego też przyzwyczajanie od najmłodszych lat dziecka do braku wygody, chłodu, lekkiego ubierania, prostej diety, długiego snu, wczesnego wstawania oraz starannej toalety (porannej i wieczornej); przykładał również wiele uwagi do konieczności codziennego przebywania dziecka na łonie natury
wychowanie moralne - Ma ono prowadzić nie do zbawienia duszy, ale do tego, aby człowiek żyjąc uczciwie i roztropnie znalazł w życiu powodzenie i szczęście. Miało uczyć samodzielności, szacunku dla osób starszych, kontroli nad sobą, poszanowania cudzej własności, mówienia prawdy oraz uprzejmości, sprzeciwiał się stosowaniu kar cielesnych w procesie wychowania, za bardziej skuteczne uważał on stosowanie nagród (z pewnym umiarem)
wychowanie umysłowe- Wykształcenie powinno ułatwić pracę zawodową, wdrążać do obcowania w dobrym towarzystwie. Najmniej istotny element wychowania, większe powodzenie w życiu człowieka zapewnią mu jego przymioty moralne niż wiedza
60. Tabula rasa - co oznacza i jaki ma wpływ na wychowanie
Tabula rasa (łac. "niezapisana tablica"), to umysł dziecka nietknięty przez żadne wpływy zewnętrzne. Tabula rasa jest czystą "kartą", na której "zapisujemy" nasze doświadczenia podczas trwania naszego życia. Locke twierdził, że umysł to coś w rodzaju pustego zbiornika, oświetlonego jedynie przez światło, które wpada z zewnątrz.
Przyjął, że wiedza pochodzi wyłącznie z doświadczenia. Nie ma bowiem idei wrodzonych, a umysł zostaje zapisany dopiero przez doświadczenie. Twierdził, że duszę i umysł dziecka można kształtować dowolnie w procesie wychowania.
61. Kierunki francuskiej myśli wieku XVIII - odmiany naturalizmu