autor: Łukasz Dykowski
Geneza ukraińskiej orientacji na Niemcy hitlerowskie
Próby wykorzystania nacjonalizmu ukraińskiego przez imperializm niemiecki mają dawny rodowód. Już Bismarck widział szansę wykorzystania ich przeciw carskiej Rosji co podsuwał rządowi austro-węgierskiemu.
W czasie I wojny światowej ziemie ukraińskie znalazły się pod okupacją niemiecką, która była bardzo ciężka - naruszano prawa człowieka oraz prowadzili rabunkową gospodarkę. Niemcy też zainstalowali rząd hetmana Pawła Skoropadskiego, który był marionetką w ich ręku.
Po wojnie Niemcy utrzymywały oficjalne kontakty z Ukraińską Socjalistyczną Republiką Radziecką oraz nieoficjalne z ugrupowaniami emigracyjnymi Ukraińców, głównie nacjonalistami, wzmacniając elementy ukraińskich nacjonalistów na ziemiach etnograficznych poza ZSRR, głównie w Polsce. W warunkach ładu powersalskiego problem ukraiński był wykorzystywany w grze politycznej przeciwko Polsce, Czechosłowacji i Rumunii, a nawet przeciwko ZSRR.
Prowadząc oficjalnie politykę Rapalla, niełatwo było popierać Ukraińców, zmierzających do wywalczenia niepodległego państwa na terenie ZSRR, ale z pożytkiem dla niemieckiej polityki można było wykorzystać żywioły nacjonalistyczne przeciwko Polsce, zwłaszcza, że w Galicji Wschodniej istniał najbardziej rozwinięty ukraiński nacjonalizm. W latach 1920-1932 eksponowano problem Galicji Wschodniej, a dopiero po dojściu Hitlera do władzy problem ukraiński znalazł oficjalnie szersze znaczenie.
Ukraińscy nacjonaliści w Niemczech nawiązali kontakty z NSDAP już od 1921 r. Początkowo nie przywiązywano do nich większej wagi, wynikały one po prostu z faktu zainteresowania hitlerowców problematyką Wschodu. Ze strony niemieckiej kontakty te podtrzymywali Alfred Rosenberg, Herman Göring, Ernst Roehm. Z Niemcami kontaktowały się różne grupy emigracyjne głównie UWO (skrajni nacjonaliści) i hetmańcy - Skorpadski (nacjonalistyczni konserwatyści). Od 1921 Riko Jaryj kontaktował się ze sztabem Hitlera, od 1932 r. Jaryj i Ściborśkyj byli oficjalnymi rzecznikami OUN przy sztabie Hitlera, a ożywienie stosunków między OUN a hitlerowcami datuje się już od 1929 r. OUN widziała w hitleryzmie siłę pokrewną ideologicznie, choć obawiała się rewolucyjnego dynamizmu i agresywnej postawy narodowego socjalizmu. Hitlerowcy natomiast doceniali przydatność OUN do dywersyjnej roboty na Wschodzie, lecz ukraiński nacjonalistyczny ekstremizm nie był wygodny dla dalekosiężnych planów Hitlera. Grono Rosenberga, nie świadome planów Hitlera, widziało w OUN sprzymierzeńca do walki z ZSRR.
Hitler swoją politykę wobec Ukrainy przedstawił w „Mein Kampf”, gdzie stwierdził, że ekspansja Niemiec musi zwrócić się na Wschód i tam powstać ma przestrzeń życiowa dla narodu niemieckiego, kosztem ludności słowiańskiej. Niemniej jednak bezustanne dążenie do obalenia porządku wersalskiego sprawiło, że Hitler stał się atrakcyjnym partnerem dla nacjonalistów ukraińskich. Wynikało to z prostej kalkulacji - Ukraińcy, nie liczyli na to, że uda im się porozumieć z Polską w celu utworzenia państwa ukraińskiego. Tym bardziej nie mogli liczyć na jakiekolwiek porozumienie z Rosją Radziecką dlatego za jedyne wyjście z tej sytuacji Ukraińcy uważali rewizję lub całkowite obalenie systemu wersalskiego.
Fragmenty „Mein Kampf” mówiące o Ukrainie z reguły bagatelizowano, Dmytro Dońcow rzecznik i obrońca totalitarnego nacjonalizmu ukraińskiego, na łamach swego pisma „Wisnyk” komentował je jako wyraz zainteresowania sprawami ścisłej współpracy gospodarczej, gdyż Niemcom zależy na zapewnieniu dostaw surowców i żywności. Związane było to zapewne z tym, że w NSDAP nie istniała jedna linia partyjna, która określałaby przyszłą politykę wschodnią. Hitler nie mógł do 1934 r. prowadzić oficjalnej polityki zagranicznej bo tą kierował Auswärtiges Amt, zresztą kontakty z nacjonalistami ukraińskimi nie kwalifikowały się do gestii dyplomatycznej. Znacznie wygodniej było rozstrzygać je przy pomocy Wydziału Zagranicznego NSDAP, była to tzw. „polityka kuchennych schodów”. Od Konowalca (przywódca OUN) zażądano w 1933 r. zaktywizowania działalności terrorystycznej przeciw ZSRR, przy jednoczesnym rzuceniu podejrzeń, ze jest to robota Polski.