Językoznawstwo ogólne
17 V
Język: kod 2 klasowy, semantyczny, cechuje go autonomiczność i kreacyjność, jest ludzką cechą gatunkową (człowiek mówiący)
Model aktu komunikacji językowej stworzony przez Jacobsona (Kazde uzycie języka jest po to, by się porozumieć z 2 człowiekiem):
NADAWCA (osoba mówiąca, pisana)
ODBIORCA (słucha/czyta i rozumie)
KOMUNIKAT ( to, co napisanie/powiedziane)
KOD (wspólny system znaków, którym posługują się nadawca i odbiorca, np. język polski)
KONTAKT, KANAŁ (droga, którą przekazywany jest komunikat)
KONTEKST (pozajęzykowa rzeczywistość, do której odnosi się komunikat)
Każdy akt mowy w komunikacji ma charakter indywidualny.
Porozumienie jest, gdy ODBIORCA zinterpretuje otrzymaną info. I to będzie zgodne z intencją NADAWCY.
Inne akty komunikacji jęz. charakteryzują się odstępstwami od w.w modelu.
NADAWCA
autor tekstu pisanego
instytucja
osoba tylko pośrednicząca w przekazie, wypowiadająca cudzy tekst, np. aktor w teatrze
ODBIORCA
słuchacz
czytelnik
grupa ludzi; zbiorowość, społeczeństwo, następne pokolenia
nadawca, np. ktoś czytający swój pamiętnik
KANAŁ
głosowo - słuchowy
film
telewizja
radio itp.
Teoria aktów mowy Austina;
wypowiedzenia konstatywne (konstatacje), można o nich orzekać, czy są prawdziwe, czy fałszywe
wyp. Performatywne: nie poddają się analizie w kat. prawdy i fałszu
Wypowiedzenia implicytywne
Wypowiedzenia eksplicytywne
Każdy akt mowy składa się z 3 aspektów
1) A. lokucyjny: nadawca tworzy wypowiedzenie o określonej treści i je artykuuje. Posiada ładunek semsntyczny- dekodowanie różnych sensów
2) A. illokucyjny: nadawca realizuje intencję komunikacyjną (prośba, groźba, obietnica, ostrzeżenie). Interpretacja wypowiedzi na tle sytuacji i kontekstu
3) A. perlokucyjny: skutki u odbiorcy (wprowadzanie w gniew, zakłopotanie, wywoływanie radości, zmienianie postawy)
W akcie mowy zawarte są informacje przekazywane za pomocą kodu językowego, a także info. Przekazywane pragmatycznie, wynikające z kontekstu, wiedzy o świecie, z której korzystają zarówno nadawca jak i odbiorca.
Akty mowy bezpośrednie: jawna intencja
Akty pośrednie: intencja niewyrażona wprost, można się jej domyślić na podstawie całej sytuacji komunikacyjnej
Klasyfikacja aktów mowy Searl'a
Asercje: nadawca chce przedstawić sąd o czymś (twierdzenie, wątpienie, przypuszczenie)
Dyrektywy: nadawca chce wywrzeć nacisk na odbiorcę i skłonić go do pożądanego działania (rozkaz, prośba, pozwolenie, rada)
Komisywy: Nadawca chce podjąć wobec odbiorcy jakieś zobowiązanie i odpowiedzialność za nie (obietnica)
Ekspresywy: Nadawca chce wyrazić swój plan psychiczny, emocjonalny (gratulacje, życzenia, kondolencje) -> EGZ!
Dekleratywy: Nadawca chce wywołać nowy stan społeczny w stosunkach społecznych (mianowanie, ogłoszenie, odwołanie)
Klasyfikacja S. Gajdy
Wyróżnił funkcje informacyjne wypowiedzi : modalne, emocjonalne, działania.
Akty mowy o szczególnej funkcji
a) grzecznościowej
- powitania
pożegnania
gratulacje
b) fatycznej; podtrzymywanie kontaktu
Funkcje języka w społeczeństwie:
komunikatywna, informacyjna
socjalizująca (włącza jednostkę do jakiejś grupy)
tworzenie, przechowywanie, przekazywanie wiedzy, doświadczeń
Funkcje wypowiedzi:
przedstawieniowa ( inaczej symboliczna, reprezentatywna, denotatywna, referencjalna lub kognitywna) EGZ! NP. PYTANIE: POŁĄCZ FUNKCJE ZE SOBĄ
Funkcja ta polega na tym, że Znaki językowe odsyłają do rzeczywistości.
Wynika ze stosunku komunikatu językowego do kontekstu, czyli pozajęzykowej rzeczywistości
poznawcza
ekspresywna (emotywna); wyrażenie przez komunikat pewnych cech nadawcy
charakteryzująca (prezentatywna)
impresywna (nakłaniająca, apelująca, imperatywna, konatywna); oddziaływanie komunikatu na odbiorcę np. pytanie, rozkaz
poetycka (kreatywna, estetyczna); zorientowanie wypowiedzi na sam kształt komunikatu językowego- budowa tekstu, dobór słownictwa, składnia zdań, brzmienie wypowiedzi. Cel - kreacja dzieła sztuki
Zabiegi perswazyjne nadawcy: działają na mentalny stan odbiorcy. Funkcje:
fatyczna, związana z KONTAKTEM
metajęzykowa: za pomocą języka rozmawiamy o jego znakach, związana z KODEM
Praska szkoła strukturalna i Buhler w niej, wyróżnia 3 funkcje języka mowy
przedstawieniowa
ekspresyna
impresywna
Potem Jacobson dodał dalsze funkcje
fatyczna
poetycka
metajęzykowa