EKONOMIKA I ORGANIZACJA PRZEDSIĘBIORSTW

Literatura:

Duraj, Dębski „Ekonomika przedsiębiorstw”

Zaliczenie: test jednokrotnego wyboru (30 lub 50)

WYKŁAD I i II 17.03.01

T: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. Tworzenie przedsiębiorstw gospodarczych i ich struktury organizacyjnej.

Ekonomika zajmuje się:

• przedsiębiorstwem i tworzeniem i organizacją wewnętrzną,

• funkcjonowaniem przedsiębiorstw (zbyt, handel, usługi),

• zatrudnianie, wydajność pracy, płace,

• system finansowy przedsiębiorstw, współdziałanie z innymi ..............,

• planowanie działalności, biznes plany,

• analiza ekonomiczna,

• marketing i działanie związane z marketingową działalnością sprzedaży,

• organizacja i zarządzanie przedsiębiorstwem,

• rozwiązywanie konfliktów,

• organizacja gospodarki międzynarodowej,

• prowadzenie działalności gospodarczej według aktów prawnych.

Potrzeby ludzkie i ich zaspokajanie.

Potrzeba to stan napięcia, które człowiek odczuwa, wymagająca rozładowania. Potrzeby są czynnikami dynamizującymi działalność ludzką, pobudzają organy do działania w sprawach gospodarczych. Są działania fizyczne i duchowe- są uzależnione w jakich to w sferach, elementach życia społeczno-gospodarczego znajduje się człowiek. Zaspokojenie odbywa się poprzez rynek dóbr i usług. Rynek to ogół podmiotów reprezentujących popyt i podaż, które podejmując decyzję o transakcjach zakupu - sprzedaży, wpływają na poziom cen. Podmiotami rynku tworzącymi podaż są producenci oraz handlowcy-kupcy, pośredniczący w transakcjach kupna-sprzedaży.

Dobra znajdujące się na rynku zwane są towarem. Przedmiotem kupna-sprzedaży są zatem towary i usługi.

Potrzeby można podzielić na 2 zasadnicze grupy:

1. Potrzeby:

naturalne - lepszego rzędu,

teraźniejsze - przyszłe,

realne - nierealne,

jednostkowe - społeczne

2. Środki zaspokajające potrzeby:

1. dobra wolne (w przyrodzie w nieograniczonych ilożciach)

2. produkty

wyroby produkcyjne,

wyroby konsumpcyjne,

usługi produkcyjne

usługi konsumpcyjne

Cykl gospodarczy i jego ogniwa.

Produkcja jest to działalność gospodarcza, w wyniku której wytwarza się produkty zaspokajające potrzeby ludzkie.

Do produkcji potrzebne są 3 podstawowe czynniki:

praca ludzka,

środki płacy,

przedmioty pracy

Praca jest to celowa i świadoma działalność człowieka, w efekcie której powstają produkty i usługi. Jest koniecznym i nieodzownym warunkiem istnienia społeczeństwa. Do wykonywania pracy potrzebne są określone kwalifikacje stanowiące siłę roboczą. Przedmiotami pracy są surowce, materiały oraz ziemia, na które skierowana jest praca człowieka.

Środki i przedmioty pracy stanowią razem środki produkcji. Srodki produkcji oraz posługujący się nimi ludzie, dzięki posiadanym umiejętnościom wytwórczym, tworzą siły wytwórcze.

Siły wytwórcze to zespół czynników decydujących o potencjale produkcyjnym przedsiębiorstwa.

POTRNCJAŁ PRODUKCYJNY PRZEDSIĘBIORSTWA

Siły wytwórcze
Środki produkcji		Praca ludzka	Organizacja przedsiębiorstwa
Środki pracy	Przedmiot pracy

Rachunek ekonomiczny działalności gospodarczej.

Każda działalność gospodarcza powinna być zracjonalizowana, czyli osiągać zamierzone cele w sposób najbardziej efektywny.

Rachunek ekonomiczny to zespół czynności pozwalających na ustalenie opłacalności podejmowanych działań gospodarczych.

Rachunek ekonomiczny (w ujęciu dynamicznym) określa w wyniku czynności obliczeniowych i analitycznych celowość gospodarczą zamierzonego przedsięwzięcia oraz stopień jego opłacalności. Porównuje więc przewidywane nakłady z przewidywanymi efektami przedsięwzięcia.

Kompleksowy rachunek ekonomiczny obejmuje czynnościami obliczeniowymi i analitycznymi wszystkie składniki ilościowo-wartosciowe składające się na dane przedsięwzięcie.

Uproszczony rachunek ekonomiczny rezygnuje z szeregu szczegółów, porównuje za pomocą prostych obliczeń arytmetycznych nakłady z efektami danego przedsięwzięcia oraz ustala zapotrzebowanie na tego rodzaju przedsięwzięcie.

W znaczeniu funkcjonalnym przedsiębiorstwo (należy postrzegać w układzie funkcjonalnym, przedmiotowym i podmiotowym) oznacza stałą działalność zawodową, działalność gospodarczą, która przejawia produkcją, handlem bądź świadczeniem usług w budownictwie; działy gospodarcze uprawiano samodzielnie w celach zarobkowych.

W znaczeniu przedmiotowym przedsiębiorstwo jest zespołem środków produkcji czyli kompleksem majątkowym, odpowiednio zorganizowanym w celu prowadzenia działalności gospodarczej.

W ujęciu podmiotowym przedsiębiorstwo jest podmiotem praw i obowiązków powstałych z racji prowadzonej działalności gospodarczej. Jest podmiotem gospodarczo-prawnym mającym uprawnienia i możliwości do do nawiązania stosunków gospodarczo-prawnych z innymi podmiotami.

Cechy przedsiębiorstwa :

1. wyraźnie określony cel działalności

cel tworzenia przedsiębiorstwa jest określony w statucie oraz w umowie; cel główny i cele szczegółowe, hierarchia celów,

2. odrębność ekonomiczna

polega na tym, że dysponuje ono określonymi zasobami majątkowymi, chroniąc przed zniszczeniem, dążąc do zwiększenia stanu; prowadzi działalność na zasadach samofinansowania, ponosi odpowiedzialność za efekty swojej działalności, sporządza sprawozdania finansowe; wiąże dochody pracowników z wynikiem produkcyjnym i ekonomicznym; atrybutami tej odrębności są: odrębność majątkowa, finansowa, zależność inwestowania od możliwości samofinansowania, ryzyko ekonomiczne, uzależnienie dochodów pracowników od wyniku przedsiębiorstwa,

3. odrębność prawna

osobowość prawna jest prawnym wyrazem wyodrębnienia ekonomicznego w przedsiębiorstwie, czyli przedsiębiorstwo jako osoba prawna posiada zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków, tzn., że występuje w obrocie gospodarczym we własnym imieniu i na własny rachunek, odpowiadając za swoje zobowiązania; w praktyce w działalności gospodarczej mówi się o pełnej, niepełnej lub ułomnej osobowości prawnej; cechy charakteryzujące pełną osobowość prawną to: cel utworzenia, strukturę organizacyjną dostosowaną do sposobu realizacji celu, wyodrębnienie majątkowe, zdolność procesową, zdolność prawną, zdolność do działań, czynności prawnych czyli możliwość nabywania swoją działalnością dalszych praw i obowiązków, samodzielna odpowiedzialność własnym majątkiem za swoje zobowiązania,

4. odrębność organizacyjna

przedsiębiorstwo jest organizacją formalną, świadomie wyodrębnioną z otoczenia, posiadającą wewnętrzną strukturę, z której wyłonione zostało ogniwo kierujące czy ogniwo kierownicze, czyli tzw. system zarządzania uprawniony do podejmowania decyzji w sprawach przedsiębiorstwa oraz ponoszenia skutków z tytułu odpowiedzialności,

5. odrębność terytorialna

określony obszar, na którym zlokalizowane jest przedsiębiorsto oraz jego zorganizowane otoczenie

Przedsiębiorstwo w ujęciu systemowym jest wyodrębnionym z otoczenia społeczno-gospodarczego samoorganizującym się układem elementów, czyli zasobów ludzkich, rzeczowych i finansowych.

Wymienione elementy powiązane są łańcuchem oddziaływań przyczynowo-skutkowych, sterowanych za pomocą strumieni informacji dla uzyskania złożonego wyniku końcowego w postaci określonego produktu bądź określonego wyrobu lub usługi.

GRAFICZNY OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTWA W UJĘCIU SYSTEMOWYM

WE				WY
Środki finansowe		Przedsiębiorstwo Procesy transformacji		Wyroby
Siła robocza					Usługi
Środki pracy					Środki finansowe
Przedmioty pracy					Informacje
Energia
Informacja
		OTOCZENIE

		Układ państwowo-administracyjny
Układ bankowo-kredytowy				Układ ubezpieczeniowy
		Rynek krajowy
Układ gospodarstw domowych				Układ nieprodukcyjny
		Układ produkcyjny

Struktury organizacyjne

Działalność gospodarcza - działalność produkcyjna, handlowa, usługowa, budowlana prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek podmiotów ją prowadzącego.

Musi być obwarowana przepisami prawa.

Ustawa z 19998 r. o działalności gospodarczej z poprawkami wcielonymi, inna ustawa o rzemiośle, ustawa spółdzielczości, kodeks handlowy, kodeks cywilny, ustawa o przedsiębiorstwach państwowych i wiele innych specjalnych przepisów.

Klasyfikacja podmiotów gospodarczych

W Polsce jest 5 podstawowych form własności:

własność państwowa,

własność komunalna,

własność prywatna osób fizycznych,

własność prywatna osób prawnych,

własność zagraniczna

???????

Sektor		WŁASNOŚĆ
Publiczny		Państwo	Skarb Państwa
				komunalne
				nieznana
Prywatny		osób fizycznych
				osób prawnych
				zagraniczne
				nieznana

Przedsiębiorstwa państwowe to organizacje pod jednym zarządem, wyodrębniona ekonomicznie, prawnie, której celem jest prowadzenie działalności przynoszącej zyski w wyniku sprzedaży produktów i usług. Może być utworzone poprzez naczelne i centralne w organach administracji państwowej banki państwowe oraz wojewodę. Organ założycielski decyduje o łączeniu, podziale i likwidacji przedsiębiorstwa oraz dokonuje kontroli oceny jego działalności. Akt organu założycielskiego określa nazwę przedsiębiorstwa, rodzaj, siedzibę, przedmiot działalności. Organ założycielski jest zobowiązany do wyposażenia przedsiębiorstwa państwowego w środki niezbędne do jego prowadzenia, które zawsze winny być zaprezentowane w akcie prawnym, stanowiącym o utworzeniu przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa państwowe mogą być tworzone na zasadach ogólnych oraz przedsiębiorstwa użyteczności publicznej. Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej to np. komunikacja, energia elektryczna, cieplna, gazowa.

Organa przedsiębiorstwa państwowego:

Zebranie pracowników i delegatów,

Rada pracownicza,

Dyrektor.

Statut przedsiębiorstwa to najważniejszy dokument prawny. Przedsiębiorstwo państwowe musi być wpisane do rejestru przedsiębiorstw państwowych w sądzie.

Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób i o zmiennym funduszu udziałowym (fundusz zasobowy), które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Może prowadzić działalność o charakterze społecznym, oświatowym, oprócz działalności podstawowej. Specyfika Spółdzielni - członkowie Spółdzielni mogą poza wkładem pieniężnym wnosić środki produkcji oraz ziemię. Zarządzanie Spółdzielni - na zasadach samorządowych ogólne zebranie członków wybiera zarząd Spółdzielni, który wyłania z siebie Prezesa.

Podział nadwyżki ekonomicznej odbywa się przy uwzględnieniu 2 kryteriów i bieżącego wkładu członków Spółdzielni oraz wysokości wniesionego wkładu kapitałowego.

Wyróżniamy Spółdzielnię:

1. użytkowników,

2. pracy (wytwórczą)

Sądy Rejonowe uprawnione są do rejestracji Spółdzielni. Do powołania spółdzielni potrzebne jest 10 osób fizycznych bądź też 3 osoby prawne (w przypadku Spółdzielni rolniczej musi być 5 osób).

Spółka jest umownym związkiem osób, wspólników, kapitałów, w celu prowadzenia zarobkowej działalności gospodarczej.

Cechy spółek:

jest umową pomiędzy wspólnikami,

wspólnie wnoszą wkład kapitałowy,

przedmiotem ich działalności jest głównie działalność gospodarcza,

wspólnicy mają wytyczony cel,

wspólnicy uzyskują odpowiednie do wkładu zyski,

celem działalności spółki jest dążenie do maksymalizacji zysku, ale przede wszystkim zwiększenie rozmiaru działalności

Z punktu widzenia prawa wyróżnia się

1. spółki handlowe (w oparciu o prawo handlowe)

z punktu widzenia zakupu odpowiedzialności wspólników dzielą się na:

• spółki osobowe - jest własnością dwóch lub więcej partnerów, którzy wnosząc odpowiedni kapitał wspólnie prowadzą działalność gospodarczą, ponosząc ryzyko y tą działalnością; dzielą się osiągniętym zyskiem i ponoszą odpowiedzialność wobec wierzycieli, odpowiadają za zobowiązania,

• spółki kapitałowe - wspólnicy odpowiadają za zobowiązania wobec wierzycieli tylko kapitałem spółki, nie odpowiadają wkładem majątkowym za zobowiązania spółki (Spółka Akcyjna - najbardziej rozwinięta spółka kapitałowa, której podstawę działalności stanowi kapitał wniesiony przez wspólników)

• spółki cywilne, spółki prawa cywilnego

Na bazie konstytucji opierają swój system zarządzania przedsiębiorstwa i na bazie tej struktury opierają swoje struktury organizacyjne.

Struktura organizacyjna poza stanowiskami i komórkami organizacyjnymi określa ogół zależności funkcjonalnych i hierarchicznych pomiędzy nimi. Służy ona potrzebom zarządzania, porządkuje bowiem elementy sprzętu wytwórczego, umożliwia sprawne zarządzanie złożoną całością organizacyjną.

Rozróżnia się 3 zasadnicze rodzaje struktur:

struktury liniowe,

struktury funkcjonalne,

struktury sztabowo-liniowe

ponad to- macierzową, dywizjonalną, funkcjonalną

Struktura liniowa charakteryzuje się tym, że każdy podwładny przypada na jednego przełożonego, od którego otrzymuje wskazówki, polecenia, wytyczne; przed nim też wykonawca odpowiada za otrzymane polecenia, zadania; jasno określa kompetencje i odległość.




Struktura funkcjonalna polega na tym, że kierownikami występuje specjalizacja pod względem sprawowanej funkcji; każdy kierownik może wydawać polecenia podwładnym w zakresie swojej specjalności i w tej strukturze zasada jednoosobowego kierownictwa zostaje zastąpiona zasadą najkrótszej drogi.




Struktura sztabowo-liniowa charakteryzuje się równowagą pomiędzy więziami hierarchicznymi i funkcjonalnymi; w strukturze tej przywraca się zasadę jednoosobowego kierownictwa, a jednocześnie wykorzystuje wiedzę i kwalifikacje specjalistów, umieszczając ich w komórkach sztabowych.




Struktura macierzowa swoją nazwę zawdzięcza kolumnom i wierszom, kolumny to odpowiedniki funkcji, zaś wiersze to pojawiające się sporadycznie nietypowe produkty, systemy, procesy, programy.

Struktura dywizjonalna, tzw. oddziałowa, ma zastosowanie w dużych przedsiębiorstwach, jest to wycinek tejże struktury.

Podstawowym kryterium podziału na jednostki organizacyjne wewnątrz przedsiębiorstwa, struktury jest produkt, grupa produktów, region geograficzny, klient.

Wady i zalety struktur liniowej i funkcjonalnej

Rodzaj struktury	Zalety	Wady
Struktura liniowa	Jednoosobowe kierownictwo, możliwość szybkiego podejmowania decyzji, łatwość utrzymywania dyscypliny, indywidualna odpowiedzialność, przejrzysty zakres kompetencji i odpowiedzialności	Mała elastyczność działania, wysoki stopień centralizacji, niepełne wykorzystanie zdolności
Struktura funkcjonalna		Trudności w realizacji kompetencji i odpowiedzialności, brak kierownika funkcjonalnego
Struktura sztabowo-liniowa

			Struktura organizacyjna
	Strukturalizacja elementów				Strukturalizacja
Konfiguracja		centralizacja		specjalizacja		standaryzacja		formalizacja
Rozczłonkowanie organizacji		Rozmieszczenie uprawnień decyzyjnych

1

---