IV. DRAMAT

7. REALISTYCZNY DRAMATA O TEMATYCE WSPÓŁCZESNEJ: ŻEROMSKI, ROSTWOROWSKI, PAWLIKOWSKA I INNI

• charakterystyka:

• komediowość

• spowodowana w znacznym stopniu wymaganiami publiczności

• tragiczność poezji i prozy

• jasna tonacja

• humor

• nieliczne tragiczne:

• Południca Staffa

• Zagadłowicz Lampka oliwna, Głaz graniczny

• Rostworowski Niespodzianka

• Nałkowska Dzień jego powrotu

• Szaniawski Most, Dziewczyna z lasu

STEFAN ŻEROMSKI

• twórczość:

• Ponad śnieg bielszym się stanę1919; charakterystyka:

• tragipodobna, niezręczna

• tematyka anachronicznej rzeczywistości ziemiaństwa

• wrogość chłopów do państwa

• gest wyrzeczenia się przez gospodarza rodowego majątku jest już bezużyteczny

• nieudana melodramatyczność tekstu

• plan reformy rolnej

• młody Rudomski oddaje ziemie dopiero, gdy wojska obce chcą mu ją zabrać- nie wypad to więc przekonywująco

• Biala rękawiczka 1921; charakterystyka:

• tragipodobna, niezręczna

• rodzeństwo młodych eks- ziemiach chce zemsty rodowej

• utwór slaby

• Przepióreczka 1924; charakterystyka:

• społecznik „na rozstajnych drogach”

• Przełęcki uznaje racje nauczyciela Smugonia, męża jego ukochanej i wyjeżdża, wcześniej robiąc z siebie niegodziwca i fircyka

• Przełęcki porzuca też plan idei regionalizmu- stworzenia szkoły dla ludowych nauczycieli, na której siedzibę dostał już zrujnowany zamek od okolicznej księżnej (zamek jest ten zresztą symbolem narodowym- nie da się go odbudować)

• utwór doceniony przez publiczność

JERZY ZAWIEJSKI

• Powrót Przełęckiego 1937- Zarębiany po 10 latach; dzieło Przełęckiego marnieje; Smugoniowa okryła podstęp; do idei Przełęckiego rwie się teraz młody ruch ludowy (nie księżniczka)

*****************TEMATYKA WIEJSKA**************************

• charakterystyka:

• miejsce akcji dla odnowienia w tragedii ducha greckiego

• wieś jako miejsce przechowujące cechy archaiczne

LEOPOLD STAFF

• Południca 1920; charakterystyka:

• wina i kara

• chłopska chciwość ziemi prowadzi do zbrodni

• język inteligencko- poetycki w ustach chłopów

• ojcobójstwo

• miłość i obłęd

EMIL ZEGADŁOWICZ

• Lampka oliwna; charakterystyka:

• dramat ekspresjonizująco- naturalistyczny

• nie do końca wytłumaczone nagromadzenie zbrodni: ojcobójstwo, zabicie kochanka, pożar, samobójstwo

• tytułowa lampka jest reprezentantem ożywionych światek domowych- wydaje się to jednak jakby z innej sztuki

• Głaz; charakterystyka:

• dramat ekspresjonizująco- naturalistyczny

ROZTWOROWSKI (trylogia)

• Niespodzianka 1929; charakterystyka:

• realizm szczegółów

• autentyzm językowy; gwara, żydowskie przekręcanie polszczyzny

• Szywałowie- rodząca się między matką i ojcem myśl o małżeństwie

• drą pieniądze, gdy okazuje się, że ofiarą ich zbrodni padł ich własny syn

• Przeprowadzka 1930;

• U mety 1932

• oba utwory są kontynuacją losów Franka- drugiego syna Szywałów; dla niego popełnili zbrodnię; jest on teraz młodym profesorem, świetnie się zapowiadającym, ale przekleństwo ściga go; ginie młodo

• zbrodnia jest społeczna, fatalistyczna jest dopiero kara

ZOFIA NAŁKOWSKA

• Dom kobiet 1930; charakterystyka:

• debiut dramatyczny

• problem niepoznawalności ludzkich postępowań

• odkrywanie niespodzianek przeszłości

• po śmierci męża, żona dowiaduje się, że założył on 20 lat temu drugą rodziną

• brak mężczyzn na scenie (jedynie w postaci głosu)

• same kobiety rozmawiające o mężczyznach

• Dzień jego powrotu 1931; charakterystyka:

• „tragicznie urodzony zbrodniarz”

• wpływ wcześniejszych reportaży z więzienia Ściana świata

• intelektualna dyskusja o zbrodni i przebaczeniu

******************SZTUKI O KOBIETACH*************************

• Zofia Nałkowska, Dom kobiet

• Pola Gojawiczyńska Dom kobiet, Dziewczęta z Nowolipek

• Iwaszkiewicz Panny z Wilka

• Aniela Gruszecka Przygoda w nieznanym kraju

• Iwaszkiewicz Zmowa mężczyzn

• Michał Choromański Zazdrość i medycyna (mizoginizm)

MARIA MOROZOWICZ- SZCZEPKOWSKA

• charakterystyka:

• problematyka damsko- męska, potraktowana jednak z za duża przesadą rozdzielności płci

• upadek środowiska ziemskiego

• twórczość:

• Sprawa Moniki 1932; czarno- białe rozdzielenie mężczyzn i kobiet, schematyzm; napisane jednak dobrym językiem; na scenie nie pojawia się mężczyzna

• Milcząca siła 1933- nieudana sztuka o różnicy damsko- męskiej jakby odmienności narodowej i rasowej

• Walący się dom 1937- udane dzieło o upadku środowiska ziemskiego

MARIA KUNCEWICZOWA

• Miłość panieńska 1932; charakterystyka:

• debiut

• skarga na męski egoizm; zaplata za to w klinice

***************************KOMEDIA****************************

• charakterystyka:

• twórczość przeciętna i tradycjonalistyczna

• wzorowana na francuskim teatrze bulwarowym

• schematyzm

• twórcami przede wszystkim starsze pokolenie

• gustowanie w tematyce popularnej: dancing, sport

• brak psychologicznego prawdopodobieństwa

• drwiny z dorobkiewiczów (Dzieje salonu Wroczyńskiego)

• pikantny erotyzm

• twórcy:

• Włodzimierz Perzyński

• Stefan Krzywoszewski

• Tadeusz Konczyński

• Zygmunt Kawecki

• Kazimierz Wroczyński

• Wacla Grubiński

• Stefan Kierzyński

BRUNON WINAWER- próba odrodzenia komedii

• charakterystyka:

• igranie z prawdopodobieństwem akcji

• oryginalne tematy

• kabaretowy komizm słowny

• bohater- skrzywdzony wybitny naukowiec, szlachetny

• temat nauki

• twórczość:

• Frydląd junor 1926- satyra na bank

• Obrona Keysowej 1935- satyra na sąd

• Promienie FF 1921- humor science fiction

ANTONI CWOJDZIŃSKI

• charakterystyka:

• temat nauki

• bohaterowie zapoznają się z nowymi koncepcjami

• twórczość:

• Teoria Einsteina 1934

• Freuda teoria snów 1937

• Temperamenty 1938

ANTONI SŁONIMSKI

• Murzyn warszawski 1928; charakterystyka:

• komedia satyryczna

• warszawskie realia

• księgarz Konrad Hertmański- snob, żyd, który chce się stać polskim szlachcicem

• Lekarz bezdomny 1930; antytotalitaryzm; dostrzeganie niebezpieczeństwa ze strony faszyzmu przed dojściem Hitlera do władzy

• Rodzina 1933; bohater między faszystowską Scyllą i komunistyczną Charybdą; motyw odkrycia tajemnicy własnego pochodzenia- hitlerowiec jest synem niearyjczyka a komisarz sowiecki- obszarnika

MARIA PAWLIKOWSKA- JASNORZEWSKA

• charakterystyka:

• obrona wolności kobiety do swobodnej miłości

• prawo do rozwodu, jeśli brak miłości

• surowość dla niewiernych mężów, liberalność dla niewiernych żon

• gatunki:

• komedia psychologiczna (Zalotnicy niebiescy)

• farsa (Rezerwat)

• komedie omyłek i forteli miłosnych (Szofer Archibald)

• metafora (Mrówki)

• futurlologiczna fantastyka (Kochanek Sybilli Thopson)

• groteska satyryczno- polityczna (Baba- Dziwo)

• inna tematyka:

• komedie o pisarzach:

• Nagroda literacka 1937

• Dewaluacja Klary 1939; rywalizacja poetycka- poetyki skanadra i poetyki awangardy (wyższość awangardy)

KOMEDIE METAFORYCZNE PAWLIKOWSKIEJ

• Mrówki, Baba- Dziwo; charakterystyka:

• aluzje

• metaforyka przepleciona z realizmie

• oddanie totalitarnego środowiska w postaci mrowiska

• tytułowa Baba- Dziwo łączy w sobie cechy dyktatorów i „babsztyla”

• freudyzm

1

---